Cát trắng Quảng Trị và vĩ tuyến buồn

QUẢNG TRỊ - Sáu giờ sáng, từ Huế, chúng tôi khởi hành đi Phong Nha-Kẻ Bàng. Ðây là một tour du lịch giá rẻ, và người cùng đi là những ông bà già từ Sài Gòn ra, tất cả đều lần đầu đi miền Trung nhưng theo họ “nhờ hát những bản nhạc về thương nhớ miền Trung nên quen thuộc.”

Cầu Hiền Lương cũ và lô cốt canh bờ giới tuyến phía nam của VNCH ngày xưa, vào một buổi sáng giá lạnh sau Tết Tân Mão. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Trên xe họ bàn nhau không đi Hà Nội nữa, vì đô la, hàng hóa lên giá rần rần, sau tết họ đi trung một chuyến rồi về nhà thắt lưng buộc bụng trong thời buổi khó lường chuyện hỗn loạn vật giá.

Chúng tôi biết từ Huế xe sẽ đi xuyên qua những địa danh nổi tiếng trong chiến tranh của tỉnh Quảng Trị như đại lộ Kinh Hoàng, thành cổ... Nhưng suốt tuyến đi trên, những người ngồi cùng xe không ai nhắc một lời về những sự kiện lịch sử tang thương đó.

Ký ức người Việt cạn cợt, hay muốn chạy trốn chối bỏ quá khứ! Nhìn những cụm rừng thưa xơ xác mọc trên nền cát trắng như khăn tang của những khu mộ nạn nhân chiến tranh ven đại lộ Kinh Hoàng, người ta không thể không liên tưởng đến những nghĩa trang rực rỡ cờ đỏ, những lăng mộ lòe loẹt của những người mới phất lên sau chiến tranh. Khi một dân tộc không tôn trọng những nạn nhân vô tội trong chiến tranh thì dù có một phía tự nhận phần chiến thắng, cuộc chiến đó, trước lịch sử sẽ luôn luôn là phi nghĩa.

Khi đến địa danh vĩ tuyến 17, đây là lần đầu tiên chúng tôi dừng chân ở chốn đường ranh phân chia hai miền Nam, Bắc.

Nhìn phía bên trái, chúng tôi vô cùng ngạc nhiên khi thấy sông Bến Hải tách ra hai nhánh, một về hướng Bắc, một hướng Nam, đúng là định mệnh! Phía bên phải vẫn còn cây cầu sắt và ở bờ phía Nam còn một vài cái lô cốt lính canh VNCH bị hoang phế và che khuất bởi một quần thể tượng đài của thể chế mới.

Cái loa sắt dùng tuyên truyền thời phân chia Nam Bắc, giờ nằm lăn lóc. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Bờ phía Bắc, những di tích cũ từ cột cờ cho đến cổng lớn, khẩu hiệu của nước VNDCCH... vẫn còn bảo tồn nguyên vẹn. Thật không rõ là khi phân biệt đối xử với một chứng tích quan trọng như địa danh này, liệu có ích lợi gì cho việc làm sáng tỏ và không để lặp lại bài học lịch sử chia cắt đất nước đau thương.

Cả đoàn được bác tài xế đưa vào một quán nước bên đường phía bờ Bắc để giải khát và đi vệ sinh và tôi bắt gặp một cái loa cỡ bự của hệ thống phát thanh bờ Bắc vĩ tuyến. Ðây là lần đầu tôi thấy cái loa kiểu Liên Xô, dù loa đã hư cũ nằm lăn lóc trên mặt đất, nhưng cái hình dạng vẻ ngoài vẫn cho người xem biết là thứ dữ.

Ðường đến Quảng Bình

Bác tài cho biết là sẽ đi Quảng Bình. Ðường mòn trước đây đã thành xa lộ. Người ngồi ở ghế phía trước tôi giải thích với vợ rằng, đường này trước đây chỉ dành riêng cho lính đi đánh miền Nam.

Bà vợ nói: “Bộ ông tưởng tui ngu lắm hả. Tuy không có bà con nào tập kết hay Nam tiến, nhưng mấy chục năm nay muốn không biết cũng phải biết về con đường này. Bây giờ mới tới được đây, mới biết chiến thắng là để mấy ông cán bộ hưởng hết. Nhìn dân nghèo xứ này thấy mà thương.”

Nổi bật hai bên đường là những cánh rừng trồng cây cao su, loại cây công nghiệp này đang mùa thay lá nên trông cứ như những cánh rừng chết. Phần lớn nguyên liệu cao su được xuất sang Trung Quốc và diện tích trồng cao su cứ theo cơn đói của quốc gia khổng lồ phương Bắc mà bành trướng.

Bệ cột cờ giới tuyến phía Bắc vẫn còn nguyên vẹn. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Ngày nay, nước “Trung Quốc anh em” không cần một đội quân, một thứ vũ khí nào mà vẫn cướp được đất, nô dịch được dân và khi tài nguyên rừng Việt Nam bị xẻ thịt, cứ thế mà người dân nghèo bị đày đọa trong bão lũ để bán nguyên liệu thô mà kiếm miếng ăn.

Xe dừng lại một cụm mua bán hàng rong bên đường, cùng với các loại nước đóng chai, món hàng đặc sản duy nhất ở đây là món bắp nấu. Dân quê đưa cả cái nồi bự ra đường để nấu bắp.

Ở Huế, mùa bắp năm nay bị thời tiết lạnh bất thường nên mất trắng, trái lại vùng sâu Bố Trạch-Quảng Bình nghèo xơ, nghèo xác này này thì bắp lại trúng mùa. Giá bán một chục trái bắp chỉ bằng một tô phở ở Sài Gòn, nhưng cô bé bán đắc hàng vui cười hớn hở ra mặt.

Với giọng Quảng Bình vùng núi khó nghe, cô cho biết vừa bỏ học, học cũng chẳng để làm gì, người trẻ cả làng bỏ học gần hết, người thì đi Nam, người ra Hà Nội làm thuê, cô tuy bán bắp nhưng tính ra có tiền hơn vào Sài Gòn làm công nhân.

Cơ sở và cổng phía Bắc sông Bến Hải. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Chúng tôi nghe cô nói nhưng không tin lắm, đất Quảng Bình nổi tiếng là dân hiếu học và hơn nữa chẳng lẽ chỉ với một nồi bắp nấu cô có thể tìm thấy cho mình một tương lai để tồn tại bên con đường này?

Trần Tiến Dũng/Người Việt