Chỉ vài năm nữa, thay v́ phải sử dụng trên 20 loại giấy tờ tùy thân như hiện nay, mỗi người dân Việt Nam sẽ được cấp một mă số công dân để tham gia mọi quan hệ hành chính suốt cuộc đời.
Khái niệm "mă số công dân" (MSCD) thường được dùng để chỉ một dăy kư tự (số và chữ) do Nhà nước cấp cho từng công dân để phục vụ các mục đích nhận dạng, xác nhận nhân thân, xác thực bản thân công dân trong các giao dịch hành chính hoặc dân sự. Đây là một mă số duy nhất với mỗi cá nhân, được cấp một lần trong đời. Nhiều nước trên thế giới đă áp dụng phương pháp quản lư hiện đại này rất hiệu quả.
Thụy Điển: Thuế vụ cấp phát
Tại Thụy Điển, trước năm 1571, hệ thống quản lư dân cư được quản lư bởi Giáo hội. Những quy định đầu tiên về việc đăng kư dân cư ở cấp xă có từ năm 1686, khi tăng lữ được yêu cầu có trách nhiệm giữ danh sách của toàn thể dân cư. Qua thời gian, sổ sách đăng kư của Giáo hội cũng được sử dụng cho mục đích thu thuế và thống kê, chăm sóc xă hội, giáo dục.
 |
| Người dân có thể quên đi hàng chục loại giấy tờ tùy thân lằng nhằng khi có mă số công dân |
Một bước tiến quan trọng thực hiện vào năm 1947 khi mă số định danh cá nhân được cung cấp cho những người đă đăng kư. Điều đó thật sự có ích khi hệ thống đăng kư công dân được máy tính hóa vào thập kỉ 60. Một khi đă nhận được mă số định danh cá nhân, công dân Thụy Điển được giữ nó suốt đời, trừ khi có lỗi xảy ra trong việc cấp phát mă số.
Từ ngày 1/1/1991, việc quản lư hệ thống quản lư dân cư đă được chuyển giao từ Giáo hội Thụy Điển sang Cơ quan thuế vụ. Điều này có nghĩa các Văn pḥng thuế quan đều có chức năng như là một cơ quan đăng kư dân cư địa phương. Cơ quan thuế cấp một mă số định danh cá nhân mỗi khi một đứa trẻ mới sinh được đem đi đăng kư ở cơ quan lưu trữ địa phương. Ngoài ra, mă số c̣n được cấp phát cho những người nhập cư vào Thụy Điển lần đầu.
Theo luật Thụy Điển, mỗi đứa trẻ sinh ra, cha mẹ có nghĩa vụ phải thông báo cho văn pḥng thuế quan tên của con ḿnh trong ṿng 3 tháng sau khi sinh. Cá nhân muốn thay đổi địa chỉ phải báo cáo trong ṿng 1 tuần. Thông tin phục vụ cho việc đăng kư dân cư phải được cung cấp dưới dạng viết tay. Các cá nhân không tuân theo luật, sẽ bị phạt tiền.
Mă số định danh cá nhân của Thụy Điển được sử dụng rộng răi không chỉ ở hệ thống quản lư dân cư mà c̣n ở các lĩnh vực quản lư công khác như các công việc liên quan giáo dục, bảo hiểm, ngân hàng, thuế vụ, bảo hiểm quốc gia, cấp giấy phép lái xe, cấp hộ chiếu….
Cộng ḥa Áo: Cơ sở dữ liệu như “kho báu quốc gia”
Áo là một quốc gia liên bang ở Trung Âu với thể chế dân chủ nghị viện. Tại Áo, cấp mă số công dân và xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là nền tảng của xây dựng nền hành chính công hiện đại và Chính phủ điện tử. Áo đă xây dựng nhiều cơ sở dữ liệu điện tử về dân cư, địa chỉ và các ṭa nhà, sau đó, xây dựng các phần mềm đối chiếu, kiểm tra nhân thân dựa trên mă số công dân điện tử và các cơ sở dữ liệu.
| Hiện hệ thống quản lư dân cư đă được quy định trong Hiến pháp ở khoảng 40 quốc gia trên thế giới. Luật bảo vệ dữ liệu, thông tin cá nhân đều đă được ban hành ở tất cả các nước có hệ thống quản lư dân cư, ngoại trừ Singapore. |
Cơ sở dữ liệu trung ương về dân cư (CRR) bắt đầu được xây dựng từ năm 2002. Mỗi công dân Áo khi được đăng kư vào Đăng bạ nhân khẩu trung ương đều được cấp một con số tương ứng, nhưng luật pháp không cho phép dùng con số này trong giao dịch hành chính hàng ngày. Việc đăng kư này do cha, mẹ, người thân làm cho trẻ khi sinh và khi có các thay đổi liên quan đến nhân thân hay nơi cư trú.
Hiện tất cả các công dân của Áo đều có trong Cơ sở dữ liệu trung ương về dân cư. Cơ sở dữ liệu trung ương về dân cư được chính quyền các địa phương (Pḥng đăng kư tư pháp) cập nhật liên tục mỗi khi có biến động trong đời sống người dân, đồng thời vẫn giữ lại các thông tin quá khứ để tạo thuận lợi cho việc t́m kiếm thông tin. Chính quyền địa phương ở bất cứ đâu, khi được cấp quyền truy cập, đều có thể truy vấn thông tin trên Cơ sở dữ liệu trung ương về dân cư.
Hiện Cơ sở dữ liệu này do Bộ Nội vụ quản lư, cung cấp dịch vụ truy vấn thông tin cho cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước. Cơ quan nhà nước có thể sử dụng thông tin cá nhân trên Cơ sở dữ liệu để thực hiện các thủ tục hành chính mà không phải yêu cầu công dân cung cấp, qua đó giảm 40% giấy tờ. Hiện Cơ sở dữ liệu này thực hiện trên 3 triệu giao dịch một tháng thông qua internet. Hàng năm có khoảng 2,5 triệu thông tin mới được cập nhật. Gần 900 ngh́n doanh nghiệp đăng kư sử dụng dịch vụ truy vấn thông tin và phải trả phí dịch vụ.
EU: Hướng tới một châu Âu điện tử
Năm 2000, Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu đưa ra các sáng kiến về một châu Âu điện tử với một số mục tiêu chính: Đưa thông tin về người dân, trường học và doanh nghiệp cùng dịch vụ hành chính công lên mạng; tạo ra một môi trường điện tử và bảo đảm quá tŕnh này phù hợp với đặc điểm văn hóa, dựa trên nền tảng tin cậy và hợp tác giữa các nền văn hóa trong Liên minh. Đến 2005, 20 dịch vụ công trực tuyến cơ bản, gồm 8 dịch vụ công đối với doanh nghiệp, và 12 dịch vụ công khác, đă được triển khai rộng răi.
Hai mươi quốc gia trong tổng số 27 quốc gia thuộc EU đă triển khai hệ thống quản lư dân cư. Mỗi hệ thống đều cung cấp đầy đủ các thông tin tại thời điểm hiện tại để xác định danh tính của một người và địa chỉ cư trú của họ trên lănh thổ của đất nước đó. Các hệ thống quản lư dân cư này được xây dựng với mục đích thỏa măn mọi nhu cầu quản lư công về những thông tin cơ bản về một người (Ví dụ: Họ tên, giới tính, địa chỉ cư trú, nghề nghiệp…).
Ngoài ra, ở nhiều nước, những thông tin cơ bản này cũng được chia sẻ cho các công ty và tổ chức sử dụng vào mục đích thương mại cũng như các nhu cầu phi Chính phủ. Nhiều hệ thống quản lư dân cư của châu Âu đă được h́nh thành từ nền tảng hệ thống quản lư dân cư (giấy) có từ lâu đời của cấp tỉnh/thành phố, trong đó một vài hệ thống đă tồn tại hàng thế kỉ trước.
Dù không có bất ḱ một quy định chung nào của EU liên quan đến đăng kư và quản lư dân cư, nhưng các quốc gia trong khối đă chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau để hoàn thiện hệ thống và thậm chí liên kết các hệ thống. Để hạn chế sai sót trong việc thống kế dân số v́ lư do nhập cư, các quốc gia láng giềng thậm chí đă kư nhiều thỏa thuận hợp tác song phương về việc thường xuyên
Lan Phương
Mă số công dân: Nh́n từ thành công của châu Âu
