Bí ẩn quỹ từ thiện trị giá 14 tỷ USD của Elon Musk

[troopy]

Phần lớn tiền quyên góp lại chảy vào các tổ chức gắn chặt với chính Elon Musk.
Tờ NYTimes cho biết, trong năm 2024, quỹ từ thiện có tên Musk Foundation đã lớn hơn bao giờ hết. Nhưng đây là lần thứ tư liên tiếp, quỹ khổng lồ này vẫn không đạt mức chi tối thiểu theo luật định và phần lớn tiền quyên góp lại chảy vào các tổ chức gắn chặt với chính Elon Musk.

Thông tin trên xuất hiện trong hồ sơ thuế 2024 của Musk Foundation, do quỹ cung cấp cho The New York Times theo yêu cầu. Quỹ hiện thuộc nhóm lớn nhất nước Mỹ, với khối tài sản hơn 14 tỷ USD. Khác với nhiều tỷ phú dùng quỹ để theo đuổi các mục tiêu xã hội hoặc chính trị rộng hơn, những năm gần đây Musk dùng quỹ theo hướng bám sát lợi ích của các công ty vì lợi nhuận do ông kiểm soát.

Năm 2024, xu hướng này tiếp diễn. Musk Foundation đã giải ngân 474 triệu USD - mức cao nhất từ trước đến nay. Nhưng hơn ba phần tư (khoảng 370 triệu USD) được chuyển cho một tổ chức phi lợi nhuận ở Texas do trợ lý thân cận của Musk đứng đầu. Tổ chức này vận hành một trường tiểu học ở khu vực nông thôn nơi nhiều nhân viên của Musk sinh sống, gần cụm doanh nghiệp của ông, qua đó đem lại lợi ích rõ ràng cho hệ sinh thái kinh doanh của Musk.

Quỹ cũng chuyển 35 triệu USD vào một quỹ tư vấn của Fidelity (donor-advised fund), loại hình mà người sáng lập vẫn duy trì ảnh hưởng đối với cách phân bổ tài sản sau này.

Tỷ trọng tiền tặng cho các đơn vị “liên hệ gần” như trên cao hơn bất kỳ năm nào kể từ 2020, theo phân tích hồ sơ thuế của NYT. Đại diện Musk và quỹ không trả lời chất vấn liên quan.

Musk hiện là người giàu nhất thế giới. Trong một podcast tuần này, ông nói khó khăn lớn nhất là “cho tiền sao cho thực sự có ích”: “Rất dễ cho tiền để trông có vẻ tốt. Nhưng sẽ cực khó để cho tiền làm sao mà tạo ra cái tốt thực sự”.

Ông còn nói: “Tôi có một quỹ lớn, nhưng tôi không đặt tên mình lên đó”. Thực tế, quỹ của ông đã mang tên Musk Foundation từ khi ông cùng em trai Kimbal lập ra năm 2001.

Từ trước tới nay, Musk đã chuyển tổng cộng khoảng 18 triệu cổ phiếu Tesla vào quỹ, bản thân được hưởng khấu trừ thuế lớn. Khi cổ phiếu Tesla tăng, Musk Foundation leo lên vị trí quỹ từ thiện lớn thứ 10 nước Mỹ vào năm 2023.

Tuy vậy, khác đa số quỹ tỷ USD khác khi xây dựng đội ngũ chuyên trách dày dạn để định hướng tài trợ, Musk hầu như không làm vậy. Năm 2024, ban điều hành quỹ chỉ gồm ba tình nguyện viên không lương gồm bản thân Musk, người đứng đầu family office của ông và một nhân viên khác thuộc family office chỉ dành trung bình… 6 phút/tuần cho công việc của quỹ, theo hồ sơ thuế. Trang web của quỹ cũng tối giản dạng văn bản, nhiều năm không cập nhật.

Giống như năm 2023, người nhận lớn nhất là “The Foundation”, tổ chức vận hành trường tiểu học ở Bastrop, Texas, gần cơ sở doanh nghiệp của Musk. Tổ chức này dự định mở tiếp trường trung học, rồi đại học. Từ 2022 đến nay, Musk Foundation đã rót khoảng 607 triệu USD cho đơn vị này.

Ngoài ra, quỹ chuyển 35 triệu USD vào quỹ tư vấn của Fidelity. Dù đây là nguồn sẽ tài trợ cho các tổ chức khác về sau, các nhà tài trợ vẫn giữ vai trò tư vấn. Musk Foundation xác nhận trong hồ sơ rằng lãnh đạo quỹ duy trì ảnh hưởng với khoản tài sản này.

Bên cạnh các tổ chức liên quan, Musk Foundation cũng tài trợ cho một số đơn vị phi lợi nhuận ở Nam Texas, nơi SpaceX có khu tổ hợp chế tạo và phóng tên lửa. Dòng tiền cộng đồng này bắt đầu sau vụ nổ tên lửa tháng 3/2021. Quỹ cũng chi cho các tổ chức tại Austin, nơi Musk sinh sống, và tặng 5 triệu USD cho trường Windward ở Los Angeles, nơi con trai ông tốt nghiệp tháng 5/2024.

Theo luật, các quỹ tư nhân như của Musk phải giải ngân tối thiểu 5% tài sản mỗi năm. Nếu không đạt, họ phải bù phần thiếu trong năm kế tiếp hoặc chịu phạt thuế. Musk Foundation không đạt mức tối thiểu trong các năm 2021, 2022, 2023. Đầu 2024, quỹ buộc phải giải ngân 421 triệu USD còn thiếu của năm 2023.

Năm 2024, quỹ đã bù phần thiếu đó, chủ yếu bằng cách chuyển tiền sang các tổ chức trong “vòng ảnh hưởng” của Musk. Nhưng quỹ vẫn thiếu thêm 393 triệu USD so với mức tối thiểu của riêng năm 2024. Mô thức này có thể lặp lại vô hạn: Musk Foundation nay có thời hạn đến hết 2025 để giải ngân phần thiếu của 2024.

VietBF@sưu tập