CHƯƠNG 4 : MỘT BÀI HỌC
24 tháng 2, từ hướng tiến công c̣n lại, Trung Quốc
chọc thủng được pḥng tuyến của quân dân và tiến vào thị xă Cao Bằng.
Cái ǵ bằng bê tông, cao quá đầu gối, chúng ốp ḿn cho nổ tung. Những cột điện bị ḿn bẻ cong, không sửa được.
Lúc rút quân khỏi thị xă, chúng đánh sập cầu Bằng Giang.
Những trụ cầu nằm dưới ḷng sông, chỉ c̣n lại hai mố.
Cả thị xă c̣n một ngôi nhà lành lặn. Trong nhà có [b][size=3][color=red][i]treo ảnh Mao Trạch Đông.
Cầu Hồ Kiều ở thị xă Lào Cai, tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay thuộc tỉnh Lào Cai) bị địch dùng thuốc nổ phá sập khi rút lui, cuối tháng 3/1979. Ảnh: Nguyễn Trân - TTXVN
Mười ngày sau mở màn cuộc chiến, 27 tháng 2, quân Trung Quốc bắt đầu tấn công thị xă Lạng Sơn.
Lính Trung Quốc cố chiếm từng căn nhà, góc phố để đánh bật lực lượng pḥng ngự Việt Nam ra khỏi thị xă.
Cho đến ngày 5 tháng 3, quân Trung Quốc đạt được mục đích. Để chiếm thị xă cách biên giới 15 cây số, Trung Quốc đă dốc toàn lực của 10 sư đoàn, mất mười sáu ngày. Mỗi ngày tiến được chưa đầy một cây số.
Mục đích của quân phương Bắc để lại một b́nh địa kéo dài dọc đường biên.
Thị xă Lạng Sơn là nơi duy nhất bị chiến cuộc tàn phá. Năm thị xă c̣n lại đều là mục tiêu của cuộc phá hoại có hệ thống.
Cao Bằng bị đánh sập tất cả những ǵ là bê tông có thể đứng vững.
Trong cuộc chiến này, Trung Quốc đă phá hoại gần như sạch sẽ cơ sở hạ tầng, tiện nghi xă hội căn bản, đẩy 3,5 triệu người dân biên giới vào cảnh không cửa nhà.
Trung Quốc công bố con số thương vong sau cuộc chiến là 20 ngh́n người.
Trong khi Việt Nam thống kê là hơn 62.500.
Những thiệt hại cụ thể của cả hai bên,
chưa bao giờ có một công bố chính thức.
Khung cảnh chiến trường biên giới phía Bắc năm 1979.
Cuộc tấn công ồ ạt bằng biển người ban đầu tạo lợi thế bất ngờ cho Trung Quốc. Nhưng càng lấn sâu vào đất Việt Nam, cuộc chiến càng giảm dần tốc độ.
Một tuần sau khai chiến, Trung Quốc buộc phải tuyên bố chiến tranh hạn chế và
“sẽ rút quân sau mười ngày”.
Hứa đă gặp may khi Đặng tuyên bố rút quân vào ngày mùng 6 tháng 3 năm 1979.
Mười hai ngày sau, Trung Quốc mới hoàn thành việc rút quân.
Rút về sau ba mươi ngày đụng độ với các lực lượng bán vũ trang Việt Nam,
Trung Quốc thông báo với thế giới “đă hoàn thành mục tiêu chiến tranh”.
Thông qua lệnh Tổng động viên, một ngày trước khi Trung Quốc rút quân, Hà Nội khi đó đă tuyên bố :
“Công cuộc kháng chiến chống lại sự xâm lược của bọn phản động Trung Quốc bắt đầu”.
Kho thóc ở Bến Đền, tỉnh Hoàng Liên Sơn (nay thuộc Lào Cai) bị địch đốt cháy trước khi rút chạy. Ảnh: Nguyễn Trân - TTXVN
Chiến thuật
biển người mà Trung Quốc sử dụng từ thời nội chiến
dần vô dụng trước chiến tranh du kích của các
lực lượng bán vũ trang Việt Nam.
Chính cuộc chiến này,
đă khai tử chiến thuật mà quân đội Trung Quốc áp dụng với nhiều cuộc chiến tranh trong thế kỷ 20.
Tư tưởng quân sự của Mao hoàn toàn bị triệt bỏ.
“Dạy cho Việt Nam một bài học”, Trung Quốc nhận lại bài học về chiến thuật, chiến lược chiến tranh:
Quân đội Trung Quốc không thể đảm đương một cuộc chiến tranh hiện đại.
Những tổn thất trong cuộc chiến cùng thất bại về vũ khí, chiến thuật buộc họ về sau, phải hiện đại hóa gấp quân đội.
CHƯƠNG 5: KHI KHÓI TAN
Tám mươi tư năm cuộc đời ông Nông Văn Niêm từng nhiều lần đánh vơ tay không với người Trung Quốc để giữ đất Sóc Hà, từng bị họng súng kề ngực, đá ném thành thương tật.
Ông không nói được nhiều tiếng Kinh. Nhưng ông nhớ rơ ngày tiếng pháo rót sang cũng là ngày cha ḿnh chết. Lúc ông cụ bị mảnh pháo văng vào bụng, người con đang giữ chốt cùng với dân quân Sóc Hà. Ông cũng nhớ ḿnh mất một tháng hai mươi ngày đi bộ từ Nà Sác xuống Bắc Kạn t́m vợ con thất lạc.
Từ trên chốt trở về sau những ngày chiến đấu, ông thấy ngôi nhà sàn năm gian bị đạn pháo đánh sập một nửa phía sau. Những cột gỗ chống nhà sàn cũng bị găy đổ. Ruộng ngô trước cửa nhà hôm ông lên chốt c̣n mới nhú xanh, trâu ḅ vợ ông vẫn hay chốt then trong chuồng. Bây giờ về lại, cha già đă mất, nhà đă đổ, ruộng ngô đă cháy, chuồng không thấy trâu ḅ.
“Chẳng ai quên đâu, nhớ hết đấy. Nhưng có ai hỏi đến th́ mới nói thôi. Chiến tranh qua rồi th́ yên ổn mà làm ăn thôi, chẳng ai thích đi gây sự trước cả”.
Tà Lùng, Trà Lĩnh và Sóc Giang, những nơi quân Trung Quốc từng tràn qua, giờ đều là những cửa khẩu được hưởng cơ chế Khu kinh tế cửa khẩu, theo quy định của Chính phủ từ năm 2014.
Con đường từ cửa khẩu Tà Lùng về thành phố Cao Bằng trở thành tuyến thông thương chính, nơi có tổng kim ngạch hàng hóa xuất nhập khẩu đạt hơn 123 triệu USD năm 2018.
Những chiếc container từ bên kia biên giới, nhận giấy thông hành, xuôi Quốc lộ 3, qua đèo Khau Chỉa sẽ đưa hàng hóa đi khắp vùng.
Đừng nghe Trung Cộng nói,hăy nh́n kỷ những ǵ TC làm tại cuộc chiến 1979...
Cuộc chiến không kết thúc ở tháng Hai. Cuộc chiến kéo dài mười năm sau đó.
Quân Trung Quốc tiếp tục chiếm đóng ở 10 điểm, liên tục tạo xung đột, quấy nhiễu để gây áp lực buộc Việt Nam phải rút quân khỏi Campuchia. Đất nước cùng lúc gánh hai cuộc chiến.
Dải biên giới phía Bắc, một thời trở thành vành đai trắng v́ đạn pháo và ḿn.
Một năm sau, mười người gia đ́nh ông Niêm dắt díu nhau lộn về Hà Quảng. Cả Nà Sác khi ấy vẫn chưa nhà nào dám về. Cũng có những nhà không bao giờ về nữa.
Ông Nông Văn Niêm trước căn nhà ở bản Nà Sác.
Gia đ́nh ông Niêm phải ở lại bản Giới, cách đó mấy cây số để đợi bộ đội gỡ hết ḿn.[b][size=3][color=black][i] Đúng mười năm, ông sống trong cảnh có nhà mà không dám về.
Năm 1990, khi về lại nhà cũ, cỏ dại đă mọc ngang đầu.
Ông lên rừng chặt củi, nhào đất sét ruộng, dựng lại ba gian nhà trên nền đất cũ. Vợ chồng trỉa lại ngô, nuôi lại lợn.
Năm 1996, trạm kiểm soát liên hợp cửa khẩu Sóc Giang động thổ thi công, bên kia lại gây chuyện. Ông Niêm đang cày ruộng cũng vứt đó, cùng dân Nà Sác kéo nhau ra cửa khẩu nói lư.
“Dân Nà Sác này nghèo, nhưng không sợ Trung Quốc đâu”, ông đứng dưới sân nhà, vốn là mặt ruộng chỉ về phía đường biên.
Từ cái sân đất nhà ông nh́n lên, một hàng rào biên giới được phía Trung Quốc dựng lên. Cái hàng rào dây thép gai màu xanh lơ, cao quá đầu. Người ta cố sơn xanh khối thép ấy, nhưng vẫn khác hẳn màu xanh của cỏ cây nơi biên giới.
Bốn mươi năm, bao nhiêu trận lũ sông Bằng
cũng không cuốn trôi được khối bê tông nằm ngay dưới chân cầu Bằng Giang mới. Một phần trụ cầu cũ bị đánh sập vẫn nằm đó.
Dàn đèn ngũ sắc trên cầu Bằng Giang mới, là điểm nhấn của toàn thị xă này về đêm. Ông Hồ Tuấn mở một quán nhậu chân gà nướng, ngay bên chân cây cầu ấy.
Nghĩa trang liệt sĩ Quảng Uyên cách Khau Chỉa chưa đầy chục cây số, ông Hồ Tuấn đôi khi rẽ vào thắp hương cho đồng đội.
406 ngôi mộ nằm ở đây, có 250 mộ liệt sĩ Trung đoàn 567.
Họ đều hy sinh tháng Hai năm 1979.
Nhiều liệt sĩ
nằm lại nghĩa trang các đồn biên pḥng, các huyện biên giới từ Pa Nậm Cúm đến P̣ Hèn đều có chung ngày giỗ.
Nhiều ngôi mộ ở Vị Xuyên, Hà Giang th́ mới hơn, từ 1984 đến 1989.
Người Cao Bằng như họ ít nhắc những đau buồn của cuộc chiến. Kư ức sẵn trong đầu, ai hỏi th́ họ kể.
Những người sống ở đường biên này, không quên ngày hôm qua nhưng vẫn nhận thức được ngày hôm nay; nhớ như in thời chiến nhưng biết trân trọng thời b́nh; và cùng một gương mặt, họ luôn biết khi nào coi là thù, lúc nào, cần là bạn.
Bài: Thanh Lam, Hoàng Phương
Ảnh: Trần Mạnh Thường, Ngọc Thành
Đồ họa: Tiến Thành