'Tôi muốn xông vào cứu người gốc Á bị đánh, nhưng sự hung thủ có súng'Thuấn. Trong một cuộc khảo sát, khoảng 3/4 số người Việt tại Mỹ được hỏi bày tỏ sẵn sàng can thiệp khi chứng kiến các cuộc tấn công người gốc Á, nhưng phần lớn có những nỗi sợ riêng.
Khi cụ bà 65 tuổi bị một người đàn ông đá vào bụng và đạp mạnh liên tiếp vào đầu, ba người đàn ông đă chứng kiến từ sảnh của ṭa nhà chung cư sang trọng gần đó.
Họ nh́n chằm chằm ra cửa kính nhưng không ra giúp đỡ. Thậm chí, hai nhân viên bảo vệ c̣n đóng cửa lại khi nạn nhân cố gắng đứng dậy.
Vụ tấn công dă man ngay giữa đường phố cùng với sự thờ ơ của những người ngoài cuộc khiến nhiều người phẫn nộ.
Trên Washington Post, bạn đọc Ray Cheb b́nh luận: “Mặc dù tôi không thể trách mọi người v́ đă không can thiệp về mặt vật lư trong cuộc tấn công diễn ra khoảng 12-14 giây, nhưng việc nh́n cảnh người đàn ông đóng cửa sau khi kẻ tấn công bỏ đi thật khiến người xem tức giận...”. Cây viết b́nh luận Alex Lo viết trên South China Morning Post rằng "New York đă một lần nữa củng cố tiếng tăm của thành phố về sự vô cảm".
Một vụ tấn công người gốc Á ở New York hồi đầu tháng 2. Ảnh: Getty.
Nhiều người đặt ra câu hỏi tại sao nhân chứng lại không can thiệp dù tận mắt thấy bạo lực. Phải chăng đây là một hiện tượng suy đồi đạo đức hay có lư do nào khác?
Trong nhiều thập kỷ, các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng lư giải về trách nhiệm đạo đức trong việc giúp đỡ một người lạ gặp nạn và những động lực ngăn cản mọi người hành động, theo New York Times.
**** đă thực hiện một cuộc khảo sát giữa một nhóm nhỏ cộng đồng người Việt tại Mỹ với câu hỏi: Hăy tưởng tượng rằng bạn đang đi bộ trên phố và thấy một người đàn ông đánh đập phụ nữ lớn tuổi một cách dă man. Với tư cách chỉ là một người qua đường, bạn sẽ làm ǵ?
Trong khi một số người thể hiện ḿnh sẵn sàng can thiệp nếu nh́n thấy các vụ tấn công, một số khác lại tỏ ra lo ngại v́ nhiều nguyên nhân.
Sợ hăi chứ không phải thờ ơ
Chỉ có khoảng 17% người gốc Việt tại Mỹ được hỏi cho rằng họ sẽ không hành động ǵ khi nh́n thấy các vụ tấn công người gốc Á.
“Em muốn xông vào cứu nhưng em nghĩ là em sẽ sợ. Tại v́ lỡ nó có súng. Nó làm ǵ em. Em c̣n trẻ lắm”, Vương Hữu Nam (19 tuổi) cho biết.
Mai Nguyen - 30 tuổi, hiện là kỹ sư phần mềm tại New York - cho biết mặc dù bản thân cô sẽ muốn đứng lên bảo vệ người bị hại, cô lo lắng cho sự an toàn của ḿnh.
“Tôi muốn nghĩ rằng tôi sẽ cố gắng tham gia để bảo vệ nạn nhân. Nhưng tôi chỉ là một cô gái nhỏ bé và yếu đuối, v́ vậy tôi lo sợ cho sự an toàn của bản thân”, cô nói. “Khả năng cao là tôi sẽ sợ hăi và bị shock. Tôi sẽ không đủ khả năng để nhận thức và hành động v́ vụ tấn công diễn ra quá nhanh và bất ngờ".
Nỗi sợ thường là nguyên nhân khiến cho nhiều người lo ngại khi can thiệp vào các cuộc tấn công bởi quyết định hành động có thể đi kèm với nhiều rủi ro, thậm chí gây nguy hiểm tính mạng.
Đầu năm nay, một người nhập cư từ Trung Quốc đă bị đâm chết khi cố gắng can ngăn cuộc tấn công trên đường phố ở Brooklyn. Năm 2020, một người đàn ông can thiệp vào một cuộc ẩu đả tại ga tàu điện ngầm Harlem bị đẩy xuống đường ray và bị tàu tông chết.
Theo ông Jackson Katz, người đồng sáng lập Mentors in Violence Prevention, sợ hăi chứ không phải thờ ơ là lư do chính khiến mọi người không hành động khi đối mặt với bạo lực.
“Đứng từ góc độ bên ngoài, thật dễ dàng để nh́n vào những người này và nói 'Ồ, bạn thật hèn nhát, bạn thật thờ ơ', nhưng nỗi sợ hăi về hệ quả thể xác có thể làm tê liệt, ngay cả khi một người đang rất khó chịu bởi những ǵ họ đang chứng kiến”, ông nói.
"Và đó là một nỗi sợ hăi thực tế, đặc biệt là ở một đất nước nơi súng đạn khắp mọi nơi", chuyên gia này cho biết thêm.
Nguyễn Công Định (23 tuổi) đang sống tại Mỹ chia sẻ: “Sẽ rất khó và phức tạp để can dự trực tiếp tại bản thân có thể bị thương và ở đây (Mỹ) mọi người cũng có thể đem súng/dao bên người".
Người phụ nữ Mỹ gốc Việt bị đánh găy xương mặt. Ảnh: heyshyguy.
Về bài viết trên South China Morning Post, New York Times cho rằng định kiến này bắt nguồn từ một vụ án cũ và có thể không phản ánh đúng bức tranh toàn cảnh.
Vào năm 1964, người quản lư quán bar Kitty Genovese bị đâm chết bên ngoài ṭa nhà ở quận Queens và hàng chục người hàng xóm đă lờ đi lời kêu cứu của cô. Theo New York Times, con số 38 người chứng kiến tội ác trên đă bị thổi phồng, và nó làm hằn sâu định kiến về sự vô cảm của đời sống đô thị.
Trong những năm sau đấy, các nghiên cứu lại cho thấy bức tranh ngược lại. Trong một nghiên cứu công bố năm 2019 trên American Psychologist, các nhà nghiên cứu đă xem lại băng ghi h́nh của 200 vụ bạo lực ở nơi công cộng tại 3 quốc gia và phát hiện trong 90% vụ việc, người đi đường đă can thiệp.
Số liệu trên cũng đồng nhất giữa 3 thành phố được nghiên cứu, gợi ư rằng sự thôi thúc trong con người được giúp đỡ người khác là một điều khá phổ quát.
"Nhưng im lặng nghĩa là chấp nhận"
Ởphía ngược lại, nhiều người cho rằng dù sợ hăi, nếu đứng im trong lúc người khác bị hành hung tức là chúng ta đang tiếp tay cho bạo lực và thù ghét. Nguyễn Khánh Duy - 19 tuổi, đang học tại Mỹ - chia sẻ: “Nếu nh́n thấy các vụ tấn công người gốc Á mà không hành động th́ bản thân ḿnh cũng là một phần của tội ác thù hận”.
Theo tiến sĩ Derald Wing Sue, giáo sư nghiên cứu tâm lư chủ nghĩa phân biệt chủng tộc tại Đại học Columbia, việc mọi người giữ im lặng trước nạn phân biệt chủng tộc không chỉ gây ra đau đớn và khổ sở cho nạn nhân.
Trên hết, nó tạo ra cảm giác tội lỗi trong tâm trí người chứng kiến và sự đồng thuận sai lầm rằng phân biệt chủng tộc là hành động được chấp nhận.
Thay v́ trực tiếp tham gia can dự, khoảng 70% người được hỏi trong cuộc khảo sát của **** cho biết họ sẽ lựa chọn các giải pháp khác an toàn hơn như gọi điện cho cơ quan chức năng hay quay video sử dụng mạng xă hội để kêu gọi hỗ trợ.
“Trường hợp chưa đến mức đánh nhau th́ tôi sẽ bỏ qua. C̣n tới mức đánh nhau và biết đó là hate crime (hành vi tội phạm do thù ghét) th́ tôi chỉ có thể đứng từ xa, gọi báo cảnh sát thôi”, Nguyễn Công Định nói.
Trong khi đó Nguyễn Kiều Trang (22 tuổi) cho biết sẽ nhờ sự giúp đỡ của cộng đồng thông qua mạng xă hội.
Cô chia sẻ ḿnh không quá tin tưởng vào cơ quan chức năng tại đây và việc kêu gọi trên mạng xă hội sẽ nâng cao nhận thức của nhiều người để lên án nạn phân biệt một cách có hệ thống và thể hiện tiếng nói của cộng đồng châu Á mạnh mẽ hơn.
Một số ư kiến khác th́ cho rằng khi chứng kiến vụ việc cần xác định trước liệu đây có phải là hành động phân biệt chủng tộc không hay chỉ đơn thuần là vụ căi cọ giữa những người quen biết.
Nếu xác định đây là vụ tấn công cần báo ngay với cơ quan chức năng như 911 để xin hỗ trợ. Hành động đứng ra can thiệp trực tiếp chỉ nên là giải pháp cuối cùng v́ có thể gây tổn thương thân thể.
Bên cạnh đó, nhiều người đồng ư việc chụp ảnh và quay phim là cần thiết để làm bằng chứng trước ṭa trong trường hợp có tranh chấp.
Trong kỷ nguyên kỹ thuật số, những thước phim, h́nh ảnh này c̣n có thể là nhân tố quan trọng giúp cộng đồng ư thức được vấn đề cũng như cùng lên án nạn phân biệt chủng tộc để tạo tiếng nói mạnh mẽ thay đổi xă hội.
Giang Phạm - 22 tuổi và đă có 5 năm sinh sống tại Mỹ - chia sẻ: "Ḿnh may mắn khi chưa chứng kiến cuộc tấn công nào nhưng nếu gặp phải, ḿnh đăng tải thông tin trên mạng xă hội để t́m kiếm sự giúp đỡ từ cộng đồng người Việt".
Người gốc Việt ở Mỹ thắp nến truyền đi thông điệp phản đối thù ghét và phân biệt chủng tộc. Ảnh: LA Times.
Theo tổ chức hoạt động chống thù ghét có tên Stop AAPI Hate, từ tháng 3/2020 đến tháng 2 năm nay, gần 3.800 vụ việc có tính chất thù ghét nhắm vào người gốc Á đă xảy ra.
Sẽ cần có sự dũng cảm để đứng lên phê phán cũng như bảo vệ nạn nhân trong các cuộc tấn công như vậy.
Bà Beryl Domingo đang làm việc tại Quabbin Mediation nhận định: "Khi bạn không làm ǵ, kẻ gây hại cho rằng bạn đồng ư với hành động của họ."
"Nếu chúng ta không phản đối họ, họ sẽ tiếp tục làm những ǵ họ đă làm và ảnh hưởng đến những người khác”, bà nói.
VietBF@ sưu tầm.