Thế là sau bao nhiêu hồi hộp, đồn đoán, tin về sự ra đi của ca sĩ Lệ Thu đă trở thành sự thật! Một giọng ca vàng sẽ không bao giờ t́m thấy lại nữa.
Thế hệ của tôi, trưởng thành tại miền Nam vào thập niên 1960, với cuộc sống tinh thần gắn chặt với 3 giọng ca vàng: Thái Thanh, Khánh Ly và Lệ Thu. Đó là những giọng ca biết t́m cho ḿnh một không gian âm nhạc lư tường phù hợp với chất giọng trời cho. Thái Thanh t́m đến Phạm Duy, với những bản t́nh ca sâu lắng, luyến láy những t́nh tự dân tộc và buồn mênh mang; Khánh Ly t́m đến Trịnh Công Sơn, một phù thủy của ngôn ngữ âm nhạc, mà từng giai điệu, từng lời ca tưởng như viết ra chỉ để dành riêng cho chất giọng liêu trai của chị.
Lệ Thu không t́m đến một không gian âm nhạc nào nhất định, song chị vượt trội hơn nhiều giọng ca cùng thời ở chỗ chọn đúng âm nhạc cho chất giọng sâu lắng, mượt mà của chị. C̣n nhớ vào nửa đầu thập niên 1960, chị đă làm cho mọi người phải chú ư đến chị qua ca khúc Ngậm Ngùi (Phạm Duy phổ thơ Huy Cận):
Nắng chia nửa băi chiều rồi,
Vườn hoang trinh nữ xếp đôi lá rầu,
Sợi buồn con nhện giăng mau
Em ơi, hăy ngủ anh hầu quạt đây …
Sang đến bản T́nh Khúc Thứ Nhất (Nhạc Vũ Thành An – lời Nguyễn Đ́nh Toàn) th́ giọng ca Lệ Thu đă cưa đổ hoàn toàn một gă con trai khó tính như tôi. Một giai điệu lạ lẫm, ngôn từ kỳ thú tưởng như chỉ có Lệ Thu là diễn tả được hết tất cả sự tinh tế của nó:
T́nh vui trong phút giây thôi,
Ư sầu nuôi suốt đời,
Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi, mấy tuổi xa người,
Ngày thần tiên em bước lên ngôi
Đă nghe son vàng tả tơi …
Thế rồi, đến những Hoài Cảm, Hương Xưa của Cung Tiến, Mùa Thu Trong Mưa, Xin C̣n Gọi Tên Nhau của Trường Sa, Thu Hát Cho Người của Vũ Đức Sao Biển ….. giọng hát của Lệ Thu như chất vữa gắn kết những tâm hồn đồng điệu, t́m thấy ở âm nhạc chị thể hiện cái đẹp đích thực của nghệ thuật.
Tôi không thể nào quên một kỷ niệm về chị. Giữa năm 2008, tôi t́nh cờ ra Huế đúng vào lúc vừa diễn ra Festival, những ngày vui sắp tàn. May mắn sao, c̣n lại đêm nhạc ngày 22.6.2008 của chị với sự phụ họa của ca sĩ Hà Thành Mai Lan, một giọng ca nền nă, mượt mà không son phấn, không chạy theo thị hiếu của đám đông. Đêm “hát mộc” diễn ra trong thành nội, trên khoảnh sân rộng của một ngôi nhà cổ, hàng trăm người yêu giọng hát của chị ngồi trên những tấm chiếu trải trên nền xi-măng. Chị và Mai Lan đă đứng cạnh mọi người, dung dị, thân t́nh, hát lên những ca khúc mà mọi người mong đợi nhất. Đến khi chị cất lên tiếng hát ca khúc Thuyền Viễn Xứ th́ lần nào cũng vậy, trái tim tôi như ngừng đập. Tựa như T́nh Khúc Thứ Nhất của Vũ Thành An, khó mà t́m thấy một chất giọng nào thay thế nổi giọng hát Lệ Thu trong Thuyền Viễn Xứ của Phạm Duy:
Chiều nay sương khói lên khơi
Thùy dương rũ bến tơi bời
Làn mây hồng pha ráng trời
Sóng Đà Giang thuyền qua xứ người….
Sáng nay, tin chị vĩnh viễn ra đi không quá bất ngờ, như một định mệnh được báo trước, song chắc hẳn tấm ḷng của mỗi chúng ta vẫn trào dâng một niềm tiếc nhớ mênh mang. Chị đă sống một cuộc đời đáng sống, đă cống hiến cho đời những giá trị nghệ thuật đích thực, đă vượt lên trên những dung tục, bát nháo của đời thường để t́m cho ḿnh một chỗ đứng xứng đáng nhất.
Sáng nay, có một khách ly hương bệnh hoạn, nhận tin buồn, chồm dậy, lắng nghe T́nh Khúc Thứ Nhất, Hoài Cảm, Thuyền Viễn Xứ…. do chị hát, hai giọt nước mắt nóng hổi ứa ra từ những hốc mắt khô khốc. Sợ không c̣n đủ tỉnh táo để viết nên điều ǵ ra hồn, chỉ mong đây là những cảm nghĩ rất thật về một giọng hát mà người đời sẽ tiếc nhớ khôn nguôi
Lê Nguyễn (FB)
16.1.2021