[june04]

Nhiều người đổ xô đi mua thuốc tẩy giun, chống ký sinh trùng ivermectin để điều trị hoặc phòng ngừa Covid-19, bất chấp cảnh báo của cơ quan chức năng.

Tuần qua, bác sĩ cấp cứu Gregory Yu, làm việc tại San Antonio, nhận được yêu cầu quen thuộc từ người đã và chưa tiêm vaccine. Họ đề nghị ông kê đơn ivermectin, loại thuốc điều trị giun và ký sinh trùng, để phòng chống Covid-19.

Bác sĩ Yu quyết định từ chối, song ông biết một số đồng nghiệp của mình làm điều ngược lại. Lượng tiêu thụ thuốc ivermectin tại Mỹ tăng mạnh những tuần gần đây, lên hơn 88.000 đơn mỗi tuần vào giữa tháng 8. Mức trung bình trước đại dịch là 3.600 mỗi tuần, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC).

Một số dược sĩ báo cáo tình trạng thiếu thuốc. Travis Walthall, dược sĩ tại Kuna, thị trấn nhỏ có khoảng 20.000 dân, cho biết tính riêng mùa hè này, anh đã cung cấp ivermectin cho hơn 20 đơn thuốc, tăng từ hai đến ba đơn một năm trước đó. Tuần qua, anh không thể nhận được thuốc mới từ nhà cung cấp, tất cả đã hết hàng.

Walthall vô cùng ngạc nhiên về lời đồn sử dụng ivermectin chưa được cấp phép để điều trị Covid-19. "Trời ơi, điều này thật kinh khủng", anh bày tỏ.

Thông thường, thuốc dành cho người bị chấy, ghẻ, dùng để tẩy giun và chữa các bệnh ký sinh trùng khác. Ivermectin vốn được kê nhiều hơn cho động vật. Bác sĩ cảnh báo ngày càng nhiều người mua thuốc ở dạng lỏng hoặc đặc từ những tiệm thú cưng.

Số cuộc gọi đến trung tâm phòng độc sau khi uống ivermectin tăng đáng kể, gấp 5 lần so với mức trung bình tháng 7, theo CDC và Hiệp hội Kiểm soát Chất độc Mỹ. Cơ quan y tế Mississippi đầu tháng này cho biết 70% cuộc gọi gần đây đến cơ quan phòng độc đều là bệnh nhân uống ivermectin từ tiệm thú cưng.

Tiến sĩ Shawn Varney - chuyên gia nghiên cứu chất độc, giám đốc y tế Trung tâm Nhiễm độc Nam Texas - cho biết trong năm 2019, cơ quan của ông nhận 191 cuộc gọi về ngộ độc ivermectin. Hiện, cơ quan đã nhận tới 260 cuộc gọi, sắp đạt con số 390 vào cuối năm nay, phần lớn đến từ người đã dùng các thuốc cho vật nuôi để điều trị hoặc ngăn ngừa Covid-19.

"Mọi người đều muốn có cách chữa Covid-19 vì đây là căn bệnh kinh khủng. Nhưng tôi mong họ ngừng sử dụng ivermectin. Hãy đi tiêm vaccine, đó là biện pháp bảo vệ tốt nhất ở thời điểm này. Mọi cách khác đều là rủi ro nối tiếp rủi ro".Tiến sĩ Varney cho biết bệnh nhân ngộ độc ivermectin thường có biểu hiện buồn nôn, đau cơ và tiêu chảy. Ông lưu ý đã có trường hợp tử vong vì dùng thuốc trong quá khứ. Dù vậy chưa có ca nào liên quan đến Covid-19.

Ông nói thêm, rủi ro lớn nhất là nhiều người dùng thuốc theo đơn kê cho động vật, uống liều cao hơn, đôi khi từ 10 đến 15 lần, so với mức thích hợp cho người.

"Nhiều người đến cửa hàng thức ăn chăn nuôi và nhận đơn thuốc có nồng độ cao, vì chúng dành cho động vật nặng 450 kg. Họ tự gây nguy hiểm cho bản thân", ông cho biết.

Trong một khuyến cáo y tế công bố hôm 26/8, CDC cho biết việc sử dụng ivermectin có thể gây ra "các triệu chứng liên quan đến đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy, dùng quá liều có thể dẫn đến hạ huyết áp và tác động tới thần kinh như giảm ý thức, thiếu minh mẫn, ảo giác, co giật, hôn mê và tử vong"

Ivermectin được giới thiệu như một loại thuốc thú y vào những năm 1970. Năm 2015, công trình nghiên cứu thuốc đối với bệnh về ký sinh trùng đã giành giải Nobel.

Dù chưa được chứng minh là hiệu quả điều trị Covid-19, nhiều người kêu gọi mua trữ ivermectin trong hội nhóm Facebook và Reddit. Một số bác sĩ so sánh hiện tượng này với làn sóng thuốc sốt rét hydroxychloroquine năm ngoái. Dù vậy, hydroxychloroquine có nhiều thử nghiệm lâm sàng giá trị hơn.

Hôm 21/8, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cảnh báo: "Bạn không phải ngựa, cũng không phải bò. Nên là dừng lại đi".

Một đánh giá gần đây về 14 nghiên cứu liên quan đến ivermectin, với tổng cộng 1.600 người tham gia, kết luận chưa đủ bằng chứng cho thấy thuốc ngăn ngừa, cải thiện tình trạng hoặc giảm tử vong do Covid-19. 31 nghiên cứu khác đang trong giai đoạn tiến hành.

Maria-Inti Metzendorf và Stephanie Weibel, tác giả của bài đánh giá, cho biết: "Nhiều người quan tâm đến việc dùng những loại thuốc rẻ tiền như ivermectin dạng viên uống để thay thế. Ngay cả trong điều kiện lý tưởng, kết quả từ nghiên cứu lâm sàng đến nay vẫn chưa xác định được lợi ích của nó".

Một trong những thử nghiệm lớn nhất về ivermectin điều trị Covid-19 là "Together Trial" (Thử nghiệm tổng hợp) với 1.300 người tham gia, đã bị đình chỉ vào ngày 6/8 vì thuốc không hiệu quả hơn giả dược trong ngăn ngừa nhập viện hoặc rút ngắn thời gian điều trị.

Giáo sư Edward Mills, Đại học McMaster, người đứng đầu công trình, cho biết ông và các cộng sự sẽ ngừng nghiên cứu sớm hơn nếu không vì mức độ quan tâm của công chúng với ivermectin.

Nghiên cứu khác cho thấy thuốc khá lành tính trừ khi dùng liều cao. Tiến sĩ Eduardo López-Medina, Trung tâm Bệnh truyền nhiễm trẻ em ở Colombia, cho biết thuốc không có tác dụng giảm triệu chứng Covid-19.

"Nó có vẻ an toàn, nhưng chưa đủ để kê đơn một cách công khai. Bác sĩ nên dùng thuốc trong các thử nghiệm, nhưng không nên kê đơn cho bệnh nhân. Dữ liệu chưa đủ mạnh để hỗ trợ sử dụng thuốc", ông nói.