Không thể ngờ người an nghỉ ở khu lăng mộ cổ đổ nát, hoang phế này là vị đại gia giàu nhất Thủ Dầu Một, nức tiếng cả xứ Nam kỳ xưa.
“ Mộ ông Lân” là tên mà người dân địa phương dùng để gọi khu mộ cổ hoang phế có quy mô lớn, nổi tiếng bậc nhất tỉnh B́nh Dương. Khu mộ nằm ở địa phận phường Hiệp Thành, thành phố Thủ Dầu Một.
Đây là một quần thể kiến trúc lăng mộ kiểu truyền thống của giới quư tộc xưa, được xây dựng rất công phu, với các công tŕnh chính từ trước ra sau là cổng tam quan, khu mộ phần gồm ba ngôi mộ có tường bao quanh và khu nhà thờ.
Người dân sống trong vùng không ai biết khu mộ được h́nh thành khi nào, là nơi an nghỉ của ai. Chỉ biết đây là phần đất thuộc quyền quản lư của ḍng họ Trần – ḍng họ có truyền thống lâu đời ở Thủ Dầu Một.
Theo một số tư liệu, khu lăng mộ này thuộc về ông Trần Văn Lân, người giàu nhất tỉnh Thủ Dầu Một xưa, nay là tỉnh B́nh Dương.
Ngược ḍng thời gian, ông tổ của ḍng họ Trần là ông Trần Công Tính sinh năm 1805 làm nghề đóng thuyền. Ông sinh được ba người con trai là Trần Văn Miên, Trần Văn Long và Trần Văn Lân.
Lớn lên, những người anh em họ Trần tiếp tục nối nghiệp cha, trong đó ông Trần Văn Lân làm cả nghề buôn gỗ. Ông từng có nhiều trại cưa nằm ven sông Sài G̣n cũng như ở vùng rừng núi thượng nguồn ḍng sông này ở phía biên giới giáp với Campuchia.
Là người nhạy bén trong kinh doanh, cơ nghiệp của ông Lân không ngừng mở rộng. Ông đă tích tụ được khối tài sản khổng lồ, trở thành người giàu nhất đất Thủ, được cả xứ Nam Kỳ biết đến.
Các con ông Trần Văn Lân cũng rất thành đạt. Trong đó, phải kể đến ông Trần Văn Hổ, làm đến Đốc phủ, một chức quan khá lớn lúc bấy giờ.
Căn nhà của ông Trần Văn Hổ được xem là có một không hai ở B́nh Dương, được xây dựng trong hơn ba năm liền. Công tŕnh khánh thành năm 1890, nay là một di tích lịch sử cấp quốc gia, tọa lạc tại số 18 Bạch Đằng, TP. Thủ Dầu Một.
Do thăng trầm của thời cuộc mà các hậu duệ họ Trần tứ tán khắp nơi, bỏ lại nhiều tài sản cùng khu mộ tổ ở Thủ Dầu Một. Khu lăng mộ hoành tráng một thời của ông Trần Văn Lân đă nằm trong t́nh trạng hoang phế nhiều thập niên, trở thành phế tích đổ nát.
Dù không c̣n nguyên vẹn, những đường nét kiến trúc tinh xảo của công tŕnh vẫn khiến hậu thế trầm trồ thán phục. Có dịp ghé thăm Thủ Dầu Một, nhiều du khách phương xa không bỏ lỡ dịp t́m đến khu cổ mộ này để cảm nhận thời vàng son của gia tộc lừng lẫy đất Thủ xưa...