Những năm tháng tham chiến ở Donbass, đă biến Volodymyr từ một binh sĩ khỏe mạnh, điềm tính trở thành người rất dễ mất b́nh tĩnh và hay quát tháo vô cớ những người xung quanh.
LÍNH CHIẾN TRỞ THÀNH NGƯỜI HÀNH ĐỘNG NHƯ KẺ HOANG DẠI
Volodymyr (tên nhân vật đă được thay đổi), một người lính hợp đồng 49 tuổi, đang ngồi giữa hai chiếc bàn ồn ào dành cho những thanh niên trẻ tuổi trong một quán rượu thời thượng ở Kiev. Hôm nay là ngày nghỉ của anh.
Ánh nắng chiều muộn chiếu qua khung cửa sổ và soi rọi vào thân h́nh vạm vỡ của Volodymyr khi anh cầm thực đơn gọi một ly nước trái cây. Volodymyr là người ít nói, nhưng mỗi khi tṛ chuyện, anh luôn nh́n thẳng vào người đối diện với đôi mắt xanh nhạt tập trung cao độ.
Volodymyr là một người cực lực phản đối tệ nạn rượu chè, một ví dụ điển h́nh về tính tự chủ mà anh đă rèn rũa được cho ḿnh trong suốt cuộc đời gian khổ kể từ thời trai trẻ c̣n tham gia nghĩa vụ quân sự Liên Xô.
Sau này, với tư cách là một vơ sĩ chuyên nghiệp, anh luôn giữ tinh thần kỷ luật cả về thể chất và tinh thần.
Năm 2014 khi phong trào ly khai được Nga hậu thuẫn ở vùng lănh thổ Donetsk, phía Đông Ukraine bùng phát, anh quyết định quay trở lại đăng lính.
Một binh sĩ Quân đội Ukraine thuộc Tiểu đoàn 92 di chuyển tới vị trí chiến đấu ở mỏ than Shakta Butovka tại Avdiivka, Donetsk sau tiếng súng nổ của quân ly khai. Ảnh: Al Jazeera
Rồi cách đây vài năm, khi tham chiến ở tiền tuyến th́ bất ngờ một quả đạn pháo 152mm rơi xuống gần vị trí của anh, phát nổ tạo ra một làn sóng xung kích gây áp lực rất lớn khiến anh bị chấn thương ở năo.
Suốt hơn 6 tháng sau vụ nổ, Volodymyr luôn cảm thấy choáng váng. “Ngồi xuống, đứng dậy, bất kỳ cử động nào cũng khiến tôi cảm thấy buồn nôn”, anh kể. “Nó thực sự, thực sự đáng sợ. Tôi cảm thấy t́nh trạng này như sẽ không bao giờ kết thúc”.
Volodymyr bị chẩn đoán chấn thương sọ năo (TBI), loại bệnh có thể gây chóng mặt, điếc một phần và trong một số trường hợp nghiêm trọng, tàn tật hoặc tử vong nhưng cũng có thể phát triển thành các t́nh trạng sức khỏe tâm thần, gồm cả trầm cảm và rối loạn lo âu.
Volodymyr không c̣n là người điềm tĩnh được như trước nữa. Chấn thương ấy và những năm tháng chiến tranh đă khiến anh có xu hướng bộc phát bất thường, đặc biệt là khi rời tiền tuyến.
“Khi trở lại cuộc sống đời thường, tôi cảm thấy ḿnh như một kẻ hoang dại. Tôi không ư thức được nhưng rơ ràng tôi đang quát tháo mọi người và v́ vậy tôi bị rất nhiều lời khiển trách".
Volodymyr không có vết thương nào về thể chất, nên anh quyết định giữ kín các triệu chứng cho riêng ḿnh, phù hợp với những ǵ anh cho rằng là văn hóa im lặng của quân đội. “Vấn đề của tôi là của riêng tôi, tôi không muốn tạo gánh nặng cho ai khác”.
NHỮNG HẬU QUẢ NẶNG NỀ KHI GIẢI NGŨ
Quân đội Ukraine đă không chuẩn bị tốt và vô cùng thiếu thốn khi cuộc chiến chống lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn nổ ra vào tháng 4 năm 2014.
Hệ quả là, các trung đoàn t́nh nguyện chỉ được thành lập vội vă do các sĩ quan thiếu kinh nghiệm chỉ huy để tham gia cuộc chiến ở miền Đông Ukraine. Trên tiền tuyến, binh lính và các t́nh nguyện viên nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng đương đầu với các vụ nổ chiến trường, dẫn đến t́nh trạng TBI và những vết thương vô h́nh khác.
Sau bảy năm, cuộc xung đột kéo dài đến nay đă cướp đi sinh mạng của hơn 14.000 người và tác động thực sự của những vết thương này giờ đây mới hiện hữu.
Valery Chobotar, một cựu chỉ huy quân t́nh nguyện 45 tuổi, có vóc h́nh cao lớn, giờ đây đă trở thành bác sĩ trị liệu và đang làm việc để nâng cao nhận thức về ảnh hưởng sức khỏe thể chất và tinh thần từ cuộc xung đột đối với các cựu binh Ukraine.
“Vấn đề lớn nhất của họ là chấn thương năo, hậu quả do tác động từ những vụ bắn nổ không ngừng. Trước đây không có chuyên gia nào đủ năng lực để giải thích về hậu quả này".
Ông đă biết được mức độ phổ biến của những chấn thương này trong những năm gần đây khi t́m cách giải quyết những vấn đề sức khỏe tâm thần mà các cựu chiến binh phải đối mặt. Bệnh nhân thường có các triệu chứng ban đầu kéo dài như lú lẫn và chóng mặt liên quan đến chấn thương ở đầu.
Chobotar, một huấn luyện viên vơ thuật trước chiến tranh, đă tham gia vào trận chiến kéo dài và bạo lực ở sân bay Donetsk, một trải nghiệm mà ông mô tả là có thể so sánh với việc bị đánh đấm trong nhiều ngày liên tục.
Tiếng súng nổ và pháo kích liên tục đă làm anh hỏng thính giác, dẫn đến chứng mất ngủ kinh niên và suy nhược thần kinh.
Ông nói: “Một người lính b́nh thường không nên trải qua lửa đạn nặng nề hơn một tuần, nhưng không ai biết điều đó và v́ vậy không có hoạt động luân chuyển nào. Chúng tôi vẫn chiến đấu trong lửa đạn suốt vài tháng".
Chỉ với những “vết thương vô h́nh” như buồn nôn, chóng mặt hoặc nôn mửa, những người lính thường có thể quay trở lại tiền tuyến chỉ vài ngày sau khi hứng chịu một vụ nổ lớn.
Ngoài ra, bác sĩ Kseniia Voznitsyna, một nhà thần kinh học nghiên cứu về tác động của TBI đối với các cựu chiến binh Ukraine, nói rằng các bác sĩ không biết về TBI thậm chí có thể chẩn đoán nhầm nó là bệnh xơ cứng rải rác hoặc bệnh tăng huyết áp.
Việc thiếu chẩn đoán và điều trị này khiến những người lính phải chịu đựng trong im lặng suốt nhiều năm với nhiều hội chứng về sau như mất trí nhớ, mờ mắt, đau đầu, lo lắng và trầm cảm.
Nghiên cứu được thực hiện bởi bệnh viện Lisova Poliana bắt đầu chính thức ghi nhận các trường hợp chấn thương sọ năo vào năm 2019 và phát hiện ra rằng, năm 2020, trong số 1.470 cựu chiến binh tại trung tâm, hơn 56% bị mắc TBI.
Kể từ năm 2014, Quân đội Ukraine đă tăng từ 140.000 lên 255.000 quân nhân tại ngũ vào năm 2021.
Sự hiện diện của các tiểu đoàn t́nh nguyện trong những năm đầu khi giao tranh khốc liệt nhất khiến rất khó biết chính xác có bao nhiêu binh sĩ đă tiếp xúc với các vụ nổ.
Tuy nhiên, dữ liệu gần đây từ Phái bộ Giám sát Đặc biệt của Tổ chức An ninh và Hợp tác Châu Âu cho thấy quy mô tiềm ẩn của vấn đề có thể ở mức độ lớn như thế nào với hơn 80.000 vụ nổ được ghi nhận ở các vùng Luhansk và Donetsk chỉ trong năm 2018.
VietBF @ Sưu tầm