Theo như mục đích là tưởng niệm những nạn nhân chết đói trong những năm 1932, 1933 do chính sách bóc lột của Stalin gây ra, sau khi có nghi lễ bắt đầu từ năm 1991 khi Ukraine tách ra khỏi Liên Bang Xô Viết vào mỗi năm, đến tuần lễ thứ tư tháng Mười Một, ngày thứ Bảy, dân Ukraine lại thắp nến đặt trên bờ cửa sổ.
Trẻ em thắp nến tưởng niệm hàng triệu nạn nhân đă chết trong nạn đói 1932-33 Holodomor tại Ukraine, tại thành phố Lviv, ngày 26 tháng 11, 2022. (Yuriy Dyachyshyn/ AFP via Getty Images)
Năm nay, Bộ Ngoại Giao Ukraine nhân dịp này đă tố cáo chính phủ Nga đang tái diễn tội ác thời Xô Viết: “Cuộc chiến xâm lăng diệt chủng hiện nay cũng nhằm những mục tiêu như thời 1932-1933: Tiêu diệt dân tộc Ukraine!”
Theo Tổng Thống Volodymyr Zelensky, “Vladimir Putin đang dùng nạn đói như một vũ khí tấn công Ukraine” khi phóng các hỏa tiễn vào các khu dân cư, đánh phá hạ tầng cơ sở, hệ thống giao thông và các nhà máy điện trong khi mùa Đông đang tới; cho dân Ukraine chết đói chết rét như thời Stalin.
Zelensky cho biết 17 quốc gia trên thế giới đă công nhận nạn đói 1932-1933 do Stalin gây ra tại Ukraine là một “tội diệt chủng” (genocide), như người Ukraine gọi tên tai họa này là “Holodomor.”
“Holodomor,” trong ngôn ngữ Ukraine ghép hai chữ holod, nghĩa là nạn đói, và mor, là cơn đại dịch. Tên gọi này chỉ được dùng sau khi Liên Xô theo chính sách Cởi Mở (glasnost) thời Gorbachev nới lỏng quyền tự do phát biểu. Năm 1987, Bí Thư Thứ Nhất Đảng Cộng Sản Ukraine đă dùng chữ Holodomor lần đầu, trong bài diễn văn kỷ niệm 70 năm sau Cách Mạng 1917. Năm sau, Oleksiy Musiyenko, trong hội nhà văn Ukraine lập lại, từ đó ai cũng dùng theo. Người Ukraine dùng động từ moryty (морити) với nghĩa là đầu độc, là tra tấn hay làm cho kiệt quệ. Từ Holodomor được phổ biến rộng răi khắp thế giới; tháng Hai năm 2021 một vở kịch mang tên Holodomor đă được tŕnh diễn ở Tehran, thủ đô Iran.
Năm 1932, Joseph Stalin hoàn tất chương tŕnh “tập thể hóa nông nghiệp” trong Ukraine, cũng như các nước Cộng Ḥa khác. Ukraine là nước sản xuất nhiều lúa ḿ nhất trong Liên Bang Xô Viết, cho nên bị đặt chỉ tiêu phải đóng góp nhiều nhất. Stalin tin rằng các nông trường tập thể phải sản xuất nhiều hơn thời kỳ tư nhân canh tác, không ai dám nói sự thật rằng số nông sản đă tụt giảm. Tháng 11, Stalin ra lệnh trưng thu tất cả lúa ḿ, kể cả hàng trăm ngàn tấn thóc để giành làm hạt giống cho năm sau, v́ ông ta nghi ngờ nông dân thế nào cũng cất giấu. Mùa Đông tới, mỗi ngày có 28,000 người dân Ukraine chết đói, xác nằm ngay trên lề đường tại các thành phố Kyiv, Kharkov.
Các sử gia ước tính tổng cộng từ 3.5 triệu đến 5 triệu người Ukraine đă chết đói. Nhiều người c̣n cho rằng Stalin đă “hoạch toán,” biết trước nạn đói xảy ra nhưng cứ thi hành với mục đích tiêu diệt phong trào đ̣i độc lập của dân Ukraine. Sử gia Timothy Snyder, Đại học Yale, nói với bản tin Reuters ngày 26 tháng 11, 2022, gọi đó là một “âm mưu giết người tập thể.”
So sánh với Ukraine th́ số phận dân Việt Nam c̣n may mắn hơn nhiều. Cùng theo chế độ Marx Lenin nhưng Việt Nam không bị Cộng Sản Trung Quốc trực tiếp cai trị, nhờ có Liên Xô đứng cản trở.
Tuy nhiên Trung Cộng cũng gián tiếp gây ra nạn đói và chết chóc ở nước ta. Các cố vấn Trung Cộng chỉ huy cuộc Cải Cách Ruộng Đất giết hại hàng trăm ngàn người, kể cả những người từng ủng hộ Việt Cộng. Sau năm 1975, Lê Duẩn trở mặt chống Trung Cộng để liên kết với Liên Xô; nhưng vẫn “học tập Mao Chủ tịch” với một kế hoạch “tập thể hóa nông nghiệp” phỏng theo Công Xă Nhân Dân của Mao Trạch Đông. Duẩn bắt đầu thi hành chính sách này, lấy “quê hương cách mạng” ở miền Bắc Trung phần làm thí điểm. Đó là nơi Cộng Sản Việt Nam đă thí nghiệm tổ chức Xô Viết Nghệ Tĩnh thời 1930. Năm 1978, dân nhiều làng ven núi ở Thanh Hóa, Nghệ An được lệnh xóa bỏ các ngôi nhà ở để tăng số đất canh tác. Thanh niên, học sinh được huy động đi phá nhà đồng bào, đem giường, chiếu, nồi niêu soong chảo lên sườn đồi, dựng cḥi làm chỗ ở. Kết quả là nhiều người bắt đầu phải nhịn đói.
May mắn cho dân Việt Nam là khi Trung Cộng xua quân đánh vào các tỉnh biên giới, Lê Duẩn phải ngưng thúc đẩy kế hoạch “tập thể hóa.” Các cán bộ địa phương, nh́n tận mắt thấy những hậu quả thảm khốc, nhân cơ hội Bộ Chính Trị bận lo đối phó cuộc chiến tranh biên giới, đă từ từ ngưng thi hành rồi cho cả kế hoạch “Mao ít hơn Mao” này ch́m xuồng! Nếu c̣n tiếp tục, chỉ trong một vài năm không biết nạn đói sẽ giết bao nhiêu người! Chiến dịch “dạy cho Việt Cộng một bài học” của Đặng Tiểu B́nh đă vô t́nh cứu sống hàng trăm ngàn người Việt thoát nạn chết đói.
Nhưng Việt Nam chỉ may mắn hơn Ukraine trong một vụ thoát chết đói đó thôi. Năm 1991 Ukraine may mắn hơn Việt Nam v́ đă thoát khỏi chế độ cộng sản khi Liên Xô tan ră. Đế quốc Trung Cộng chưa tan, th́ Việt Nam c̣n phải chờ lâu! Hiện nay th́ người Việt lại thấy ḿnh may mắn hơn v́ không bị lâm vào cảnh chiến tranh!
Mỗi dân tộc sống với cái “nghiệp” của ḿnh, nhưng người Việt vẫn thích so sánh. Thí dụ, một vị giáo sư Đại Học Bách Khoa tôi mới gặp trong Mùa Hè vừa qua. Ông giáo sư này đă đi công tác ở nhiều nước, từ Nga tới Mỹ, nên tôi có dịp ngồi cùng bàn ăn với ông. Tôi không muốn nói rơ trường Bách Khoa nào, v́ chắc cũng không khác ǵ nhau.
Có lúc câu chuyện nói đến chiến tranh Ukraine, ông giáo sư kể lại rằng ngày xưa khi đến Ukraine ông khâm phục vô cùng. Ở Kyiv, ông thấy những cao ốc nhiều tầng không thua kém ǵ Moscow hay New York. Nhưng, bây giờ th́ ông thấy nước Ukraine cũng thường, chẳng hơn ǵ nước ḿnh. Bởi v́, các thành phố như Hà Nội, Sài G̣n, Đà Nẵng cũng đầy rẫy nhà trọc trời!
Sau khi nghe lời ông giáo sư nói, tôi đă hỏi ông một chuyện thời sự. Ông có biết quân Ukraine mới đánh ch́m chiếc tàu chiến mang tên Mátx Cơ Va (Moskva) hay không? Ông biết chứ, soái hạm Moskva của hạm đội Hắc Hải bị đánh đắm ngày 14 tháng Tư năm 2022.
Đó là chiếc soái hạm đầu tiên của đế quốc Nga bị đánh ch́m kể từ trận hải chiến Nga-Nhật ở eo biển Đối Mă năm 1905.
Ông có biết quân Ukraine đă dùng hai chiếc hỏa tiễn Neptune R-360 bắn trúng Moskva hay không? Sau khi ông giáo sư gật đầu, tôi nói thêm: con tàu chiến Moskva đă được chế tạo từ thời c̣n Liên Bang Xô Viết, ở thành phố Mykolaiv thuộc nước Ukraine, trên bờ sông Bug chảy ra Hắc Hải. Những hỏa tiễn Neptune cũng do người Ukraine sáng chế.
Người Ukraine chế tạo được những chiếc tàu thủy lớn như thế, những hỏa tiễn mạnh như thế. Nước Việt Nam ḿnh có làm được hay không? Mấy năm trước, công ty Sam Sung của Đại Hàn, đang lắp ráp các điện thoại ở nước ta, đă đề nghị Việt Nam cung cấp một thứ đinh ốc để lấy tiếng có dự phần sản xuất. Không có xí nghiệp nào ở nước ta sẵn sàng để làm thứ đinh ốc đó. Nào, mời chư vị quân tử, xin lỗi, mời các đồng chí, chúng ta cùng nâng ly! NGÔ NHÂN DỤNG