Người Sài G̣n xưa thường nói “dân chơi cầu Ba Cẳng”. Vậy cầu Ba Cẳng là cây câu nào? Giờ nó ở đâu mà nhiều người Sài G̣n kiếm hoài không thấy?
Cầu Ba Cẳng thuộc vùng Chợ Lớn bắc qua một cái Vàm (Ngă ba kinh rạch) của kinh Hàng Bàng, do quan Khâm Sai người Pháp ra lệnh xây dựng. Cầu có tên tiếng Pháp là “Pont des 3 arches” (cầu có 3 nhịp ṿng), được xây bởi công ty Brossard et Mopin – công ty từng xây chợ Bến Thành năm 1914.
Cầu ở cuối đường Kim Biên, đầu đoạn rạch Băi Sậy, nay lấp thành đường Băi Sậy và Phạm Văn Khoẻ quận 6. Nó nằm ở khúc rẽ phải ra kênh Tàu Hủ, hai chân nằm ở bến Băi Sậy và bến Nguyễn Văn Thành và chân kia ở bến Vạn Tượng.
Nhà văn Trương Đạm Thủy viết về cầu như sau: “Ở vùng quận 6, Chợ Lớn cách đây mấy mươi năm có một cây cầu bằng sắt, h́nh dạng rất lạ, có ba chân. V́ cầu chẳng có cái tên chính thức nào như cầu Bông, cầu Kiệu, cầu Nhị Thiên Đường, cầu Tân Thuận… nên người dân lấy h́nh mă đặt tên, tức cầu Ba Cẳng.”
Cây cầu này không đóng góp ǵ nhiều cho giao thông ở khu Chợ Lớn v́ nó chỉ là cầu đi bộ giúp người dân tiện qua chợ Kim Biên, và là nơi hóng gió, hàn huyên… Nó bị “xoá sổ” hồi năm 1990 do bị sập.
C̣n về cụm từ “dân chơi cầu Ba Cẳng” th́ có nhiều giải thích khác nhau.
Người ta kể rằng hồi năm 1955, có một đám côn đồ sau khi làm việc phi pháp bị hai ông cảnh sát rượt đuổi. Chúng chạy lên cầu Ba Cẳng. V́ cầu có ba hướng lên xuống mà cảnh sát chỉ có hai người, do đó, chỉ chận được hai ngă. Bởi vậy, đám côn đồ thoát thân may mắn. Từ đó người ta nói “dân chơi cầu Ba Cẳng” với ngụ ư là dân giang hồ dám làm mà không dám chịu, nhưng lại may mắn mà né được nạn…
Cũng có cách giải thích khác rằng ngày xưa có 1 cuộc hỏa hoạn lớn ở đường Gia Long (nay là Trịnh Hoài Đức, Sài G̣n). Người ta đổ xô lên cầu chen lấn, đứng xem quá đông, khiến cầu (bằng gỗ) bị sập. Sau đó cầu được xây lại thành ba nhánh bằng “bê tông cốt sắt” vững vàng hơn. Dân chúng trong vùng không c̣n gọi là cầu Khâm Sai nữa và gọi theo h́nh dáng xây dựng. Vậy th́ theo câu chuyện này, “dân chơi cầu Ba Cẳng” dùng để chỉ những ai làm ẩu, không có tính toán ǵ, cứ thấy chuyện lạ là nhào vô, thỏa ư ṭ ṃ tới độ cầu sập, sinh ra tai nạn.
Cũng có truyền thuyết kể rằng cái tên “dân chơi cầu Ba Cẳng” gắn liền với “hiệp sĩ” Mă Ban ở khu này, kẻ từng là nỗi khiếp sợ của đám du đăng ở Chợ Lớn. Cũng v́ có thể trấn áp đám đu đăng nên Mă Ban dần trở thành bảo kê, được các chủ quán người Hoa “ĺ x́”, được một ông chủ người Hoa gả con gái cưng cho. Người ta kể rằng Mă Ban rất chịu chơi và thường là chịu chơi quá đà, mấy lần sạt nghiệp… Từ đó mới có cụm từ “dân chơi cầu Ba Cẳng”. (Xem bài: Sài G̣n xưa: Hiệp sĩ cầu Ba Cẳng)
Rạch Băi Sậy hay kênh Hàng Bàng ngày này đă lấp đến 90% và trở thành đường Băi Sậy và đường Phạm Văn Khoẻ. Nhà cửa mọc lên phủ kín bờ rạch, che khuất dấu vết cây cầu xưa. Dẫu sao đi nữa, cầu Ba Cẳng cũng là cây cầu đi bộ đầu tiên của Sài G̣n.
Lê Nguyên