Tối 22/9, 37 ngư dân quê Quảng Nam đă được cảnh sát Malaysia bàn giao cho Việt Nam tại sân bay quốc nội Đà Nẵng, sau hơn 3 tháng bị bắt giữ.
Các ngư dân ra sân bay Kinabalu lúc 2h sáng nay, nối chuyến đến Kuala Lumpur về Tân Sơn Nhất (TP HCM) và đáp xuống Đà Nẵng hơn 22h cùng ngày.
Lănh đạo tỉnh Quảng Nam cùng gia đ́nh ngư dân tập trung trước sảnh chờ nhà ga hành khách quốc nội Đà Nẵng, trong khi một số người nóng ḷng đă bay vào TP HCM để bắt chuyến bay về cùng. Nhiều người bật khóc, ôm chầm lấy người thân sau 5 tháng ra khơi rồi bị giam giữ (tàu rời bến ngày 25/4).
Ngồi trên băng ghế sân bay Tân Sơn Nhất với gương mặt hốc hác, anh Trần Văn Việt, 31 tuổi, thuyền viên tàu QNa 95005 TS, kể sáng 11/6 khi đang chuẩn bị dụng cụ hành nghề câu mực th́ phát hiện tàu Malaysia bám sát, liên tục hú c̣i.
Những người trên tàu hoảng sợ, tài công vội đánh lái qua hướng khác và t́m cách liên lạc nhờ hỗ trợ. Tuy nhiên, tàu của ngư dân bị tàu Malaysia tông trúng, suưt ch́m. 42 người trên tàu bị bắt sau gần 4 tiếng tháo chạy.
"Nghĩ lại vẫn không tin ḿnh sống sót. Trong suốt ba tháng bị giam giữ, chúng tôi mong từng giây, từng phút được trở về đoàn tụ với gia đ́nh", anh Việt nói.
Chị Nguyễn Thị T́nh bật khóc khi nh́n thấy chồng và nhiều người thân họ hàng về đến sân bay Tân Sơn Nhất, chiều 22/9. Ảnh: Gia Minh
Tàu cá QNa 95005 TS cùng 42 ngư dân bị giới chức Malaysia ngăn chặn và bắt giữ tại khu vực Tanjung Simpang Mengayau Kudat, hôm 11/6 với lư do vi phạm luật thủy sản 1985 của nước này.
Tuy nhiên, theo văn bản ngày 29/6 của UBND tỉnh Quảng Nam, hệ thống giám sát của Bộ chỉ huy Bộ đội Biên pḥng tỉnh ghi nhận tàu QNa 95005 TS hoạt động cách băi đá Công Đo thuộc quần đảo Trường Sa, chủ quyền Việt Nam, khoảng 9 hải lư về phía đông nam th́ bị cảnh sát biển Malaysia bắt.
Dữ liệu giám sát hành tŕnh của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam cho thấy, từ ngày 25/4 đến 11/6, tàu QNa 95005 TS hoạt động trong vùng ranh giới cho phép khai thác thủy hải sản của Việt Nam.
5 ngư dân tuổi vị thành niên và người có bệnh nền đă được chủ tàu phối hợp với giới chức sở tại giải quyết thủ tục đưa về nước hôm 14/7. 37 người c̣n lại tiếp tục bị giam giữ để giới chức Malaysia điều tra.
Thuyền trưởng Trần Văn Mạnh tại sân bay quốc tế Đà Nẵng, tối 22/9. Ảnh: Nguyễn Đông
Làm thuyền trưởng 13 năm, nhiều lần đến vùng biển trên đánh bắt, nhưng anh Trần Văn Mạnh, 41 tuổi, cho biết chưa từng bị tấn công, bắt giam và phạt tiền. "Như những lần trước, chúng tôi lần theo bản đồ đến khu vực này hành nghề, nhưng không rơ có xâm phạm vào vùng biển nước bạn hay không", anh nói.
Ngày 30/8, Ṭa án Kota Kinabalu (Malaysia) đưa vụ án ra xét xử. Theo các ngư dân, thuyền trưởng Mạnh phải nộp phạt 150.000 RM (hơn 900 triệu đồng), 36 ngư dân mỗi người bị phạt 20.000 RM. Sau phiên ṭa, họ đă nộp phạt, nhưng phải chờ hơn 20 ngày mới được trả tự do về nước.
Gh́ chặt chồng là anh Mạnh ở sân bay, chị Trần Thị T́nh, 38 tuổi, cho biết ba tháng qua đă cùng con trai nhiều lần gửi đơn kiến nghị các cấp cứu giúp ngư dân. Ngoài tiền phạt, chị đă thuê luật sư tại Malaysia bào chữa cho chồng hết 30.000 RM (hơn 150 triệu đồng), chi phí cho mỗi người thân sang hỗ trợ pháp lư hết 25 triệu đồng. Tổng số tiền người nhà 37 ngư dân nộp hơn 5 tỷ đồng.
Toàn bộ tàu và thủy sản của ngư dân sau 2 tháng đánh bắt bị tịch thu. Riêng con tàu của anh Mạnh trị giá hơn 6 tỷ đồng (bao gồm cả ngư lưới cụ mới mua). Dù mất mát, vợ chồng chị T́nh vẫn mong muốn được hỗ trợ để tiếp tục bám biển.
Thời gian qua, nhiều tàu cá Việt Nam bị cảnh sát biển nước ngoài bắt giữ. Theo chuyên gia luật Hoàng Việt, Việt Nam với Malaysia có phân định vùng thềm lục địa, nhưng c̣n vùng đặc quyền kinh tế chưa phân định được, mới dừng ở thỏa thuận.
"Cho đến bây giờ việc giải quyết chủ yếu bằng biện pháp ngoại giao, v́ sự việc xảy ra ở giữa biển, không có bên thứ ba để xác định. Thông thường khi cảnh sát biển bắt ngư dân Việt sẽ đưa về cho ṭa án và phán quyết ngay lập tức theo pháp luật của họ", luật sư Việt nói.
Ông Việt đề xuất để tránh t́nh trạng ngư dân bị bắt giữ, phạt rất nhiều tiền khi đánh bắt ở vùng biển khơi xa, các quốc gia, trong đó có Việt Nam và Malaysia, cần thỏa thuận vùng đánh cá chung ở nơi c̣n chồng lấn; có cơ chế phối hợp tuần tra chung trên biển, nếu phát hiện ngư dân nước nào vi phạm th́ cùng xử lư.