Trào lưu TikTok khiến hàng trăm ngh́n ôtô ở Mỹ bị ăn trộm. Chỉ một video hướng dẫn các bước khởi động chiếc Kia bằng cáp USB đă châm ng̣i cho nạn trộm xe tăng vọt ở xứ cờ hoa. Chưa có giải pháp ngăn chặn nào thực sự hiệu quả cho đến nay.
Một buổi tối tháng 11/2022, khi mở cửa để nhận pizza được giao tới, Bria Jenkins bị sốc nặng trước cảnh tượng những mảnh kính vỡ vương văi trên mặt đất, chiếc Kia Optima 2013 của cô “không cánh mà bay” ngay trước cửa nhà.
“Tôi bắt đầu hoảng sợ và tự hỏi ḿnh có đang nằm mơ không”, cô nhớ lại.
Patti Lebeau-Chorn trải qua cơn ác mộng tương tự vào một buổi sáng tháng 8/2022. Cô đậu chiếc Kia Sorento 2015 tại băi xe của sân golf trong khi làm t́nh nguyện ở Los Angeles. Khi trở ra, cô không thể t́m thấy ôtô của ḿnh.
Lebeau-Chorn và Jenkins chỉ là 2 trong số rất nhiều nạn nhân của nạn trộm xe gia tăng chưa từng thấy tại các thành phố của Mỹ trong 2 năm qua, theo Insider.
Các vụ trộm xe hơi ở Milwaukee tăng gấp đôi kể từ năm 2020. Tại St. Louis, con số tăng vọt 157% từ nửa cuối năm 2021 đến nửa cuối 2022. Các khu vực đô thị lớn khác như New York , Chicago và Los Angeles cũng chứng kiến sự gia tăng tương tự.
Nguyên nhân được cho là trào lưu “Kia Challenge” trên TikTok. Xuất hiện lần đầu năm 2021 và phổ biến trở lại vào tháng 7/2022, nó chỉ cách chiếm đoạt một số mẫu xe Kia và Hyundai bằng cáp USB một cách dễ dàng.
Mặc dù video nhanh chóng bị gỡ xuống mỗi khi xuất hiện trở lại, thiệt hại có thể trông thấy: 70% xe bị đánh cắp ở Milwaukee năm 2022 và 50% tại Chicago năm nay là của 2 nhà sản xuất Hàn Quốc.
T́nh h́nh trở nên nghiêm trọng đến mức 2 công ty bảo hiểm ôtô lớn là State Farm và Progressive ngừng bảo hiểm cho các mẫu xe Kia và Hyundai bị bọn trộm nhắm tới. Hàng chục vụ kiện tập thể được đệ tŕnh trên khắp nước Mỹ đang cố gắng buộc các nhà sản xuất đưa ra lệnh thu hồi hoặc khắc phục lỗ hổng của ôtô.
“Kia Challenge”, thử thách khởi động ôtô bằng cáp USB, được cho là xúi giục hành vi phá hoại và trộm cắp. Ảnh: AlissaSmart.
Thiếu an toàn
Video TikTok khơi mào cho thử thách, do người dùng @
robbierayyy tạo ra, đă phơi bày lỗ hổng bảo mật trên các mẫu xe Kia từ 2011 đến 2021 và Hyundai từ 2015 đến 2021. Những chiếc ôtô này không có thiết bị cố định điện tử - thiết bị an toàn sử dụng một con chip duy nhất trong ch́a khóa thông minh.
Xe hơi được trang bị công nghệ này không khởi động được trừ khi nhận ra ch́a khóa chính xác, khiến việc đánh cắp trở nên khó hơn rất nhiều. Nếu không, bất kỳ ai cũng có thể gạt cần lái và cắm USB vào ổ điện trước khi lái đi.
Sự đơn giản của chiêu tṛ này đă dẫn đến sự gia tăng đột biến các vụ trộm xe.
Tại Seattle, các vụ đánh cắp ôtô Kia và Hyundai tăng lần lượt 363% và 503% từ năm 2021 đến 2022. Ở Chicago, 1.000 chiếc Kia bị đánh cắp chỉ trong tháng 10/2022. Tại Portland, Oregon, số lượng xe Kia bị đánh cắp tăng 916% từ tháng 1/2022 đến tháng 1/2023, trong khi ôtô Hyundai tăng 768%. Các sở cảnh sát Seattle và Los Angeles đều đưa ra cảnh báo liên quan đến thử thách của TikTok.
Để đối phó với làn sóng tội phạm, Kia đă bổ sung thiết bị cố định điện tử cho các mẫu xe năm 2022, c̣n Hyundai thêm từ tháng 11/2021. Cho đến nay, không có đợt thu hồi nào đối với các mẫu xe từng bị đánh cắp.
Kia Sportage 2013 là một trong những mẫu xe bị những kẻ trộm xe nhắm tới. Ảnh: Kia.
Nhiều người đặt câu hỏi v́ sao ngay từ đầu, các công ty không trang bị tính năng tiêu chuẩn như vậy cho ôtô của ḿnh. Năm 2015 , 96% xe của các nhà sản xuất khác có thiết bị cố định, nhưng chỉ 26% sản phẩm của Kia và Hyundai có, theo báo cáo của Highway Loss Data Institute.
Mỹ không bắt buộc sử dụng công nghệ này, nhưng thiết bị cố định điện tử phổ biến từ cuối những năm 1990, khi Liên minh châu Âu bắt buộc sử dụng chúng đối với tất cả ôtô mới được bán ở khu vực. Cả Kia và Hyundai đều không giải thích lư do.
Ann Davison, luật sư tại thành phố Seattle, thừa nhận vai tṛ của TikTok trong vấn nạn trộm cắp, nhưng đổ lỗi cho chính các công ty xe hơi.
“Điều thực sự xảy ra là Kia và Hyundai đă chọn cách cắt giảm chi phí cho những mẫu xe rẻ nhất của họ trong nhiều năm”.
Davison nằm trong số luật sư đệ đơn kiện tập thể chống lại các nhà sản xuất, nhiều vụ gần đây được hợp nhất thành một trường hợp ở California - nơi đặt trụ sở chính của 2 nhà sản xuất tại Mỹ.
Jonathan Michaels, luật sư tại MLG Attorneys at Law ở California, người đại diện cho Lebeau-Chorn, cho hay công ty của ông đă theo dơi t́nh h́nh kể từ khi “Kia Challenge” bùng nổ vào giữa năm 2022.
“Chúng tôi nghĩ 2 hăng xe này có thể thực hiện một số hành động khắc phục để ngăn chặn thiệt hại thêm bằng cách ban hành lệnh thu hồi những chiếc xe bị ảnh hưởng hoặc đề nghị bồi thường cho các nạn nhân. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi họ không làm như vậy”, ông nói.
Michaels cáo buộc rằng các nhà sản xuất đă không tiết lộ những chiếc xe thiếu thiết bị cố định, do đó tŕnh bày sai về độ an toàn, dễ bị trộm và giá trị của xe đối với người tiêu dùng.
“Thực tế, đây chỉ là những chiếc xe được sản xuất rất rẻ. Mọi góc cạnh đều được cắt gọt để tiết kiệm từng đồng”.
Các TikToker gợi ư cách khởi động xe Kia hoặc Hyundai mà không cần ch́a khóa. Ảnh: @negasi_enterprise999, @Sophiestumble, @roos_4_ever.
Trong khi đó, phát ngôn viên của Kia khẳng định các vụ kiện chống lại hăng của các thành phố là không có cơ sở. Tất cả phương tiện của họ đều phải tuân thủ đầy đủ quy tắc và quy định kiểm tra nghiêm ngặt được nêu trong Tiêu chuẩn An toàn Phương tiện Cơ giới Liên bang Mỹ.
Cả Kia và Hyundai đều nói rằng để đối phó với các vụ trộm cắp, họ đă giới thiệu bản nâng cấp phần mềm chống trộm miễn phí thông qua đại lư. Những mẫu xe bị kẻ trộm nhắm đến nhiều nhất được ưu tiên cải tiến.
Ác mộng
Hiệu ứng dây chuyền của “Kia Challenge” có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với các nhà sản xuất, đặc biệt là khi State Farm và Progressive quyết định không viết chính sách bảo hiểm cho các mẫu xe dễ bị đánh cắp ở một số thành phố.
Theo Mark Friedlander, Giám đốc truyền thông doanh nghiệp của Insurance Information Institute, đó là động thái quan trọng.
“Họ đang tiến hành những bước độc đáo mà chúng tôi chưa từng thấy trước đây”, ông nhận định, đồng thời nói thêm rằng Kia và Hyundai “cần phải làm nhiều hơn nữa để giải quyết vấn đề”.
Không chỉ bảo hiểm đang trở thành vấn đề. Andrea Amico, người sáng lập và Giám đốc điều hành của Privacy4Cars, công ty giải quyết các vấn đề về quyền riêng tư dữ liệu ôtô, nói rằng các công ty khác đang thực hiện nhiều bước để tránh rủi ro.
“Có những gara từ chối cho những mẫu xe dễ bị đánh cắp vào v́ lo ngại về trách nhiệm pháp lư nếu ôtô bị đánh cắp. Nếu mọi người không thể mua bảo hiểm cho xe của ḿnh và không thể đỗ chúng, điều này sẽ ảnh hưởng lập tức đến giá trị của tài sản”, Amico nói.
May mắn cho các chủ sở hữu Kia và Hyundai, t́nh trạng thiếu xe để bán vẫn c̣n phổ biến, có nghĩa là giá trị của những chiếc xe không giảm quá nhiều bất chấp vấn đề trộm cắp. Tuy nhiên, điều đó có thể thay đổi.
Các nạn nhân cho rằng việc Kia và Hyundai không trang bị chống trộm khiến xe dễ bị bẻ khóa. Ảnh: Wauwatosa Police Department.
Venkatesh Prasad, Phó chủ tịch cấp cao về nghiên cứu tại Center for Automotive Research, nói rằng trong tương lai, các nhà sản xuất có thể sẽ cần phải suy nghĩ về việc một video lan truyền có thể vạch trần các lỗi sản phẩm nhanh như thế nào.
“Câu hỏi đặt ra là họ sẽ làm ǵ với sự phơi nhiễm đó”, ông nói.
Prasad nói rằng người tiêu dùng mong đợi các công ty đưa ra bản sửa lỗi ngay lập tức như nâng cấp phần cứng hoặc phần mềm. Tuy nhiên, những giải pháp này có thể đồng nghĩa với việc các vụ đột nhập sẽ trở nên tinh vi hơn. Bởi không giống các nhà sản xuất hệ thống bảo mật, thủ phạm có nhiều thời gian rảnh hơn và chia sẻ mánh khóe lên mạng xă hội.
“Đó là vấn đề mèo vờn chuột”, ông nói.
Rủi ro hoặc hậu quả lâu dài đối với các công ty, nếu có, có thể phụ thuộc vào kết quả của những vụ kiện. Cuối cùng, gánh nặng thực sự của vấn đề này sẽ không đổ lên đầu các ông lớn sản xuất ôtô toàn cầu mà chính là những người đang có cuộc sống bị gián đoạn.
5 ngày sau khi bị mất cắp ôtô, Lebeau-Chorn được cảnh sát thông báo chiếc xe đă được t́m thấy. Một người bạn chở cô đến băi kéo, nơi cô t́m thấy tài sản của ḿnh trong t́nh trạng tồi tàn.
“Đó là khoảng thời gian khủng khiếp đối với tôi”, cô nói.
Theo dữ liệu của cảnh sát và các báo cáo khác, hầu hết phương tiện bị đánh cắp đă được phục hồi. Những chiếc xe phần lớn c̣n nguyên vẹn, nhưng bị vứt ra băi rác.
Sau khi xe của Jenkins bị đánh cắp, một thiết bị theo dơi bên trong đă dẫn cảnh sát đến nơi chiếc ôtô bị bỏ lại, cách nhà cô 14 phút di chuyển.
Để đưa xe về nhà, Jenkins phải sử dụng cách tương tự mà kẻ trộm đă sử dụng: bẻ khóa và dùng cáp USB để khởi động. May mắn thay, thiệt hại duy nhất là cửa sổ bị vỡ. Do không thể t́m được đồ thay thế ở Atlanta, cô phải lái xe 5 giờ để khắc phục.
Thủ phạm đứng sau các vụ trộm thường tự gọi ḿnh trên TikTok là “Kia Boys”. Hành động này đă dẫn đến vài tai nạn chết người.
Vào tháng 10/2022, 4 thanh thiếu niên 14-17 tuổi thiệt mạng ở Buffalo (New York) sau khi chiếc Kia bị đánh cắp mà họ đang lái bị đâm. Tại Illinois vào tháng trước, 3 thiếu niên 13 tuổi bị bắt sau khi bị phát hiện trong chiếc Kia bị đánh cắp và đâm chết một người đàn ông 71 tuổi.
Xu hướng này đă trở thành gánh nặng tài chính cho người tiêu dùng. Jenkins cho biết vụ trộm xe khiến cô mất khoảng 400 USD, số tiền mà cô dành dụm cho chuyến đi đặc biệt nhân dịp sinh nhật lần thứ 13 của con gái tới công viên giải trí. Cuối cùng, họ không thể đi được.
“Tôi rất tức phẫn nộ”, cô nói.
Mặc dù video gốc đă bị gỡ xuống, trào lưu hiện vẫn tồn tại và các vụ trộm vẫn chưa có dấu hiệu chậm lại.
Sau khi chiếc Kia của Lebeau-Chorn bị đánh cắp, cô không c̣n lựa chọn nào khác ngoài việc thuê xe trong khi đi mua ôtô mới. Công ty bảo hiểm đă trả 16.000 USD cho toàn bộ chiếc xe, nhưng căng thẳng tài chính vẫn là một gánh nặng.
Sau nhiều tháng cân nhắc kỹ lưỡng, Lebeau-Chorn đă chọn chiếc Subaru Forester 2022. Việc bị trộm đă tiêu tốn của cô hơn 29.000 USD.
VietBF@ sưu tập