Theo như chuyến công du của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh chính thức đến Nga là nhằm thúc đẩy mối quan hệ song phương giữa hai quốc gia láng giềng và chắc chắn hai chính phủ tuyên bố họ đang trở nên gắn kết hơn bao giờ hết, sau khi Tập Cận Bình vừa đáp xuống sân bay Vnukovo, gần Moscow và được đội quân nhạc cùng Phó thủ tướng Nga Dmitry Chernyshenko ra đón.
Ngày 20/03/2023, chủ tịch TQ, Tập Cận Bình vừa đáp xuống sân bay Vnukovo gần Moscow và được đội quân nhạc cùng Phó thủ tướng Nga Dmitry Chernyshenko ra đón
Chiều tối nay giờ Moscow ông Tập và TT Vladimir Putin sẽ ăn tối cùng trong một buổi gặp thân mật, trước lễ đón chính thức và hội đàm cao cấp ngày mai.
Lần trước, Tổng thống Vladimir Putin và Chủ tịch Tập Cận B́nh đã gặp nhau tại Uzbekistan vào tháng 09/2022 bên lề hội một nghị khu vực.
Một bài phân tích trên The Independent ngày 18/03 về chuyến công du Nga của Chủ tịch Tập Cận B́nh có nội dung:
"Dù có những lời nồng ấm về 'không có giới hạn' trong mối quan hệ hợp tác, Nga gần như đă ttrở thành nước chư hầu của Trung Quốc."
Trước đó, BBC News đã đưa tin:
Chủ tịch Tập Cận B́nh đă lên đường đến Nga, chuyến công du đầu tiên của ông đến Moscow kể từ khi cuộc chiến tranh Ukraine bùng phát vào năm ngoái. Dự kiến ông Tập sẽ có các cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Biên tập viên tiếng Nga, Steve Rosenberg và phóng viên thường trú tại Trung Quốc, Stephen McDonell đưa ra phân tích mỗi bên đang muốn đạt được ǵ qua các cuộc hội đàm, và chúng ta biết ǵ từ mối quan hệ Nga-Trung.
Putin t́m trợ giúp từ người bạn
Phân tích của Steven Rosenberg, Biên tập viên chuyên về Nga của BBC
Hăy tưởng tượng bạn là Vladimir Putin.
Bạn đă khởi động một cuộc chiến tranh và nó diễn ra không theo kế hoạch; bạn rất bận bịu với các lệnh trừng phạt; và giờ Ṭa án H́nh sự Quốc tế (ICC) lại phát lệnh bắt giữ nhằm vào bạn với cáo buộc tội ác chiến tranh.
Đôi khi chính vào những lúc như thế này bạn cần một người bạn.
Tập Cận B́nh bước vào.
Chủ tịch Tập từng gọi Tổng thống Putin là "người bạn thân" của ḿnh. Hai nhà lănh đạo có rất nhiều điểm chung; họ đều là những nhà trị v́ độc tài, và cả hai đều theo ư tưởng "một thế giới đa cực" không có sự thống trị của Mỹ.
Tại Moscow, hai nhà lănh đạo được cho sẽ kư kết một thỏa thuận về "làm sâu sắc mối quan hệ hợp tác toàn diện" giữa hai quốc gia.
Chuyến thăm cấp nhà nước của vị chủ tịch Trung Quốc là một chỉ dấu rơ ràng về sự hậu thuẫn dành cho Nga và vị tổng thống của nước này, vào thời điểm Điện Kremlin đang chịu sức ép nặng nề từ quốc tế.
Và mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc giữ vai tṛ mang tính nền tảng để vượt qua thời gian này.
"Putin đang dựng nên thành tŕ riêng của chính ḿnh. Ông ta không c̣n tin vào Phương Tây nữa - và ông ta sẽ không bao giờ tin một lần nữa," nhà báo Dmitry Muratov, người được trao giải Nobel Ḥa B́nh 2021 nhận định.
"V́ vậy, Putin đang t́m kiếm các đồng minh và ra sức biến nước Nga trở thành một phần trong thành tŕ chung với Trung Quốc, cũng như Ấn Độ, một số nước ở Mỹ Latin và châu Phi. Putin đang dựng nên một thế giới chống Phương Tây của ông ta."
Trong "thế giới chống Phương Tây" này, Moscow phụ thuộc Bắc Kinh nặng nề - hơn bao giờ hết trong bối cảnh cuộc chiến tranh Ukraine vẫn đang tiếp diễn.
"Chiến tranh đă trở thành một nguyên tắc tổ chức của nền chính trị trong nước, chính sách ngoại giao và chính sách kinh tế của Nga. Có một sự ám ảnh về việc phá hủy Ukraine," Alexander Gabuev, một nhà nghiên cứu cấp cao từ Carnegie Endowment for International Peace kết luận.
"Để đạt được điều đó bạn cần vũ khí, tiền bạc và nguồn sống cho nền kinh tế. Trung Quốc cung cấp cho Nga, tối thiểu là các phụ tùng vũ khí, và công nghệ dân sự có thể được dùng cho những mục đích quân sự. Trung Quốc chắc chắn cung cấp tiền."
Để chống lại các lệnh trừng phạt từ Phương Tây và t́m cách trụ đỡ cho nền kinh tế, Nga đă gia tăng giao thương với Trung Quốc, chủ yếu trong lĩnh vực năng lượng. Dự kiến các đường ống dẫn dầu, khí đốt và năng lượng sẽ nằm trong chương tŕnh nghị sự trong các cuộc hội đàm giữa ông Tập và ông Putin.
Nhưng một lần nữa, hăy tưởng tượng bạn là Putin. Một năm trước, bạn và Tập đă tuyên bố quan hệ hợp tác "không giới hạn". Nếu như vậy, th́ liệu bạn có thể lúc này đây mong chờ Trung Quốc giúp bạn trong cuộc chiến Ukraine, bằng cách cung cấp vũ khí sát thương và mang lại một chiến thắng quân sự cho Moscow? Mỹ tuyên bố Trung Quốc đang cân nhắc thực hiện điều đó. Bắc Kinh đă bác bỏ.
Người Nga có câu, "cứ đ̣i hỏi cũng chẳng hại ǵ" - nhưng điều này không có nghĩ là mong muốn đó sẽ đạt được. Năm ngoái đă cho thấy "quan hệ hợp tác không có giới hạn" đó đă có giới hạn. Cho tới thời điểm này, Bắc Kinh rơ ràng đă chần chừ trong việc hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Moscow, với lo sợ có thể kích hoạt các lệnh trừng phạt phụ từ Phương Tây nhằm vào những công ty Trung Quốc. Theo như Bắc Kinh quan ngại: xin lỗi Nga... Trung Quốc là trên hết.
Đây là một luận điểm đă được nêu thẳng thừng gần đây trong một chương tŕnh trao đổi phát trên truyền h́nh nhà nước Nga.
"Trước chuyến công du của ông Tập đến Moscow, một số chuyên gia đă thậm chí hào hứng quá mức," chuyên gia về quân sự Mikhail Khodarenok nói.
"Nhưng Trung Quốc có thể chỉ có một đồng minh: đó là chính Trung Quốc. Trung Quốc chỉ có một loạt các lợi ích: đó là phục vụ cho Trung Quốc. Chính sách ngoại giao của Trung Quốc hoàn toàn không có chủ nghĩa vị tha."
Cuộc gặp ban đầu ở Kremlin của hai nhà lãnh đạo TQ và Nga
Búp bê Matrioshka hình hai ông Tập và Putin bán ở Moscow
Về chính thức, chuyến công du của Tập Cận B́nh đến Nga là nhằm thúc đẩy mối quan hệ song phương giữa hai quốc gia láng giềng và chắc chắn hai chính phủ tuyên bố họ đang trở nên gắn kết hơn bao giờ hết.
Sẽ có những thỏa thuận được kư kết, bữa ăn chung, và hai nhà lănh đạo cùng đứng chung khung h́nh.
Tất cả các chính phủ đều có những chuyến đi như vậy, thế nhưng tại sao chuyến công du này lại thu hút mọi sự quan tâm?
Vâng, v́ một lư do, đây là nhà lănh đạo của một trong hai siêu cường thế giới vào năm 2023 đă đi thăm đồng minh - vốn là người đă phát động một cuộc xâm lược đẫm máu nhằm vào quốc gia châu Âu khác.
Nhiều nhà phân tích đă suy ngẫm về việc Trung Quốc có thể làm ǵ nếu như Nga đang đối mặt với một thất bại rơ ràng và nhục nhă trên chiến trường.
Chính phủ Trung Quốc nói ḿnh trung lập. Liệu Bắc Kinh có lùi bước và để chuyện đó xảy ra, hay bắt đầu bơm vũ khí để giúp quân đội Nga đạt được lợi thế tốt hơn?
Sau khi Tập đến Moscow, ông ấy và người đồng cấp Nga có thể trao đổi về những vấn đề khác, nhưng tất cả sự quan tâm sẽ về cuộc khủng hoảng Ukraine.
Những tín hiệu của ông Tập dành cho Vladimir Putin có thể chỉ đi theo ba hướng sau:
1. Thời gian cân nhắc để rút lui với một sự dàn xếp nào đó giúp giữ được thể diện
2. Bật đèn xanh để tiếp tục đi tiếp hoặc tiến tới thậm chí mạnh mẽ hơn
3. Đối với nhà lănh đạo Trung Quốc, cả hai hướng này đều không xảy ra
Trung Quốc đă gây ấn tượng khi đóng vai tṛ trung gian trong một thỏa thuận thiết lập lại mối hệ ngoại giao giữa Iran và Saudi Arabia. Quốc gia này ngày càng trở nên sẵn sàng hơn bao giờ hết trong việc đặt ḿnh tham gia những vấn đề vượt khỏi bờ cơi quốc gia. Điều này dường như sẽ khiến lựa chọn số ba trở nên không khả thi.
Với phương án số một, nếu liên quan đến việc Bắc Kinh một lần nữa giành được vị thế của một nhà kiến tạo ḥa b́nh thế giới, theo sau thỏa thuận Iran-Saudi, th́ đây sẽ được coi là một thành tựu với Tập Cận B́nh.
Vấn đề chính với các lựa chọn là Trung Quốc sẽ đạt được lợi ích đến mức độ nào.
Lựa chọn kém hấp dẫn nhất là số hai, nhưng cuộc chiến tranh Ukraine cũng đóng vai tṛ trong chiến lược địa chính trị của Bắc Kinh.
Điện Kremlin đang chống lại Phương Tây, vét cạn nguồn lực của Nato và cuộc chiến Ukraine càng kéo dài, th́ đây cũng là phép thử đối với công chúng Phương Tây về việc xảy ra thêm cuộc xung đột khác nếu Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa tiến vào chiếm lấy Đài Loan bằng vũ lực.
Tính toán từ Bắc Kinh có thể là, nếu cuộc chiến tranh Ukraine này càng kéo dài, th́ ít người sẽ muốn can dự vào một cuộc chiến tranh khác.
Tuyên bố của chính phủ Trung Quốc về tính trung lập không tương thích với cách đưa tin từ truyền thông do nhà nước kiểm soát. Các bản tin tối trên truyền h́nh đưa tin về lập trường của Điện Kremlin và dành phần lớn thời lượng để lên án "Phương Tây" cho "cuộc xung đột". Các bản tin không nói về "một cuộc chiến tranh" và không thể nào mơ đến chuyện đề cập một "cuộc xâm lược" nhằm vào Ukraine.
Về mặt công khai, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền của tất cả các quốc gia nên được tôn trọng (ví dụ như của Ukraine), nhưng cũng nói đến "những quan ngại an ninh chính đáng" của các quốc gia khác (như Nga) cũng nên được tôn trọng như vậy.
Thế mà ông Tập không phải thăm Kyiv. Mà chính là Moscow.
V́ vậy, khi ông Tập rời Moscow trong vài ngày tới, ông Putin hoặc sẽ lo lắng về sự hỗ trợ từ Trung Quốc bị giảm bớt hoặc phấn chấn hơn với sự hỗ trợ từ một trong hai siêu cường mạnh nhất trên hành tinh.
Khả năng thứ hai dường như sẽ có khả năng xảy ra hơn.