Mỹ và các đồng minh đă đóng băng 300 tỷ USD tài sản ở nước ngoài của Nga sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát. Số tài sản này phần lớn nằm ở nước châu Âu và có khoảng 5 tỷ USD trong số đó là ở Mỹ.
Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 24/4 đă kư thông qua đạo luật hỗ trợ nước ngoài quy mô lớn, trong đó trao quyền cho các quan chức nước này xác định và tịch thu tài sản của Nga ở Mỹ, sử dụng chúng v́ lợi ích của Ukraine.
Điều đó có nghĩa là Mỹ sẽ có thêm 5 tỷ USD hỗ trợ cho Ukraine, đến từ tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga vốn đă bị đóng băng ở Mỹ. Việc tịch thu sẽ được thực hiện theo các điều khoản của Đạo luật Tái thiết thịnh vượng kinh tế và cơ hội cho người Ukraine (Đạo luật REPO), đă được đưa vào dự luật viện trợ.
Dù vậy, khó có khả năng Mỹ sẽ tịch thu tài sản của Nga nếu không có sự đồng ư của các thành viên khác trong G7 và Liên minh châu Âu.
Quốc kỳ Nga bên ngoài Đại sứ quán Nga ở Washington DC, Mỹ. Ảnh: AP
Khác biệt giữa “đóng băng” và “tịch thu” tài sản
Mỹ và các đồng minh đă đóng băng 300 tỷ USD tài sản nước ngoài của Nga sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Số tài sản này phần lớn nằm ở các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu và cho đến nay vẫn chưa được khai thác. Khoảng 5 tỷ USD tài sản trong số đó nằm ở Mỹ.
Mặc dù Nga không thể tiếp cận các tài sản đă bị Mỹ và phương Tây phong tỏa, nhưng chúng vẫn thuộc về Nga.
Thông thường các nước có thể dễ dàng phong tỏa tài sản nhưng việc tịch thu tài sản đó và sử dụng chúng v́ lợi ích của Ukraine đ̣i hỏi nhiều thủ tục pháp lư phức tạp.
Trong hơn một năm qua, các nước phương Tây vẫn bất đồng về tính hợp pháp của việc tịch thu tài sản Nga và gửi cho Ukraine.
Quá tŕnh tịch thu tài sản diễn ra trong bao lâu?
Luật mới của Mỹ yêu cầu tổng thống và Bộ Tài chính bắt đầu xác định tài sản của Nga ở Mỹ trong ṿng 90 ngày và báo cáo với Quốc hội trong ṿng 180 ngày.
Một tháng sau thời hạn đó, tổng thống sẽ được phép “tịch thu, định đoạt, chuyển nhượng hoặc trao quyền xử lư” bất kỳ tài sản nào thuộc sở hữu của chính phủ Nga trong phạm vi quyền tài phán của Mỹ.
Tuy nhiên, Mỹ muốn tiếp tục tham vấn với các đồng minh trên toàn cầu để cùng nhau hành động. Điều này có thể sẽ làm chậm quá tŕnh tịch thu tài sản.
Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan ngày 24/4 cho biết vấn đề này sẽ là một chủ đề quan trọng khi các nhà lănh đạo các nước G7 gặp nhau ở Italy vào tháng 6 tới. Ông cũng nhấn mạnh, “lư tưởng là tất cả cùng hành động”.
Ai có quyền quyết định?
Tổng thống Biden có quyền quyết định số tiền thu được của Nga sẽ được sử dụng như thế nào v́ lợi ích của Ukraine, nhưng ông sẽ phải tham khảo ư kiến của các thành viên G7 khác trước khi hành động.
Đạo luật nêu rơ, “bất kỳ nỗ lực nào của Mỹ nhằm tịch thu và tái sử dụng các tài sản thuộc chủ quyền của Nga” phải được thực hiện cùng với các đồng minh, bao gồm các nước G7, Liên minh châu Âu gồm 27 thành viên và các quốc gia khác.
Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, cho biết Mỹ sẽ không thể hành động nếu không có sự hỗ trợ của các đồng minh G7.
Sau khi dự luật được thông qua, bà Yellen cho biết: “Quốc hội đă thực hiện một bước quan trọng khi thông qua Đạo luật REPO và tôi sẽ tiếp tục thảo luận chi tiết với các đối tác G7 trong những tuần tới” Yellen nói.
Châu Âu cũng sẽ tịch thu tài sản của Nga?
Liên minh châu Âu đă bắt đầu tách riêng những khoản lợi nhuận có được từ tài sản bị đóng băng của Ngân hàng trung ương Nga. EU ước tính tiền lăi từ số tiền đó có thể mang lại khoảng 3 tỷ euro (3,3 tỷ USD) mỗi năm.
“Người Nga chắc chắn sẽ không vui. Số tiền 3 tỷ mỗi năm không phải là bất thường nhưng cũng không phải là con số nhỏ”, Cao ủy EU phụ trách chính sách đối ngoại Josep Borrell nói với các phóng viên hồi tháng 3.
Tuy nhiên, một số nhà lănh đạo châu Âu vẫn bày tỏ do dự về kế hoạch chính thức tịch thu tài sản của Nga ở châu Âu.
Tại một sự kiện của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại hồi đầu tháng này, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu Christine Lagarde cho rằng việc tịch thu tài sản của Nga “cần phải được xem xét rất cẩn thận” v́ nó có thể “phá vỡ trật tự pháp lư quốc tế”.
Những rủi ro
Những người chỉ trích Đạo luật REPO cho rằng việc vũ khí hóa tài chính toàn cầu chống lại Nga có thể gây tổn hại đến vị thế đồng tiền thống trị thế giới của đồng USD.
Việc tịch thu tài sản của Nga cũng sẽ khiến các quốc gia như Trung Quốc - chủ sở hữu trái phiếu kho bạc Mỹ lớn nhất – cho rằng việc dự trữ bằng USD là không an toàn.
Quỹ Di sản đă chỉ trích việc tịch thu tài sản của Nga, cho rằng điều đó làm suy yếu hệ thống tài chính toàn cầu vốn được định giá bằng đồng USD. Theo tổ chức này, “nó sẽ khiến nền kinh tế vốn đă mong manh gặp phải những hậu quả và rủi ro không lường trước được mà Mỹ chưa chuẩn bị trước”.
Phản ứng của Nga
Nga cảnh báo nước này đă soạn thảo luật để đáp trả nếu tài sản của họ bị phương Tây tịch thu và sử dụng để tái thiết Ukraine.
“Chúng tôi đă chuẩn bị phản ứng đáp trả. Chúng tôi đă soạn một dự thảo luật sẵn sàng xem xét ngay lập tức về các biện pháp trả đũa. Châu Âu sẽ tổn thất nhiều hơn chúng tôi”, Chủ tịch Thượng viện Nga Valentina Matviyenko tuyên bố hôm 23/4.
Bà Matviyenko, thành viên Hội đồng An ninh Nga, không đưa ra thông tin cụ thể về phản ứng của Moscow đối với việc tịch thu tài sản Nga.
Kremlin nhiều lần tuyên bố bất kỳ hành động tịch thu tài sản nào đều đi ngược lại nguyên tắc của thị trường tự do mà phương Tây đặt ra và sẽ làm sụt giảm niềm tin vào đồng USD cũng như đồng euro, đồng thời cản trở đầu tư toàn cầu và làm suy yếu niềm tin vào các ngân hàng trung ương phương Tây.
Một số quan chức ở Moscow cho rằng nếu tài sản của Nga bị tịch thu, tài sản của các nhà đầu tư nước ngoài bị mắc kẹt trong tài khoản đặc biệt được gọi là loại “C” ở Nga có thể phải đối mặt với số phận tương tự. Hiện chưa rơ chính xác có bao nhiêu tiền trong các tài khoản này.
Trong khi đó, ngày 24/4, một ṭa án của Nga đă ra phán quyết tịch thu số tiền 439,5 triệu USD từ ngân hàng Mỹ JPMorgan Chase. Đây là phán quyết đứng về phía ngân hàng quốc doanh VTB của Nga, sau khi VTB bị JPMorgan đóng băng tài khoản tại Mỹ để thực thi biện pháp trừng phạt của chính phủ Mỹ đối với Nga sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra năm 2022.
Tuần trước, VTB nộp đơn kiện lên ṭa án trọng tài tại St. Petersburg nhằm lấy lại toàn bộ số tiền đă bị đóng băng trong tài khoản tại Mỹ. Động thái này diễn ra sau khi JPMorgan thông báo có kế hoạch rút khỏi thị trường Nga.