Theo như giới quan sát cho rằng Ankara khai thác tranh chấp với Athens về đường biên giới trên biển và trên không để mặc cả với Mỹ về hợp đồng mua chiến đấu cơ F-16, sau khi vào hôm 03/09/2022 tổng thống Erdogan lên án Athens sử dụng vũ khí Nga « sách nhiễu » không quân Thổ trong vùng biển Egée – Địa Trung Hải. Ankara đòi Hy Lạp phải « trả giá đắt » trong lúc căng thẳng đột ngột gia tăng giữa hai thành viên NATO là Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan (đi đầu) trong ngày quân đội Thổ Nhĩ Kỳ kỷ niệm 100 năm chiến thắng quân đội Hy Lạp, tại Ankara ngày 30/08/2022. AFP - ADEM ALTAN
Tổng thống Recep Tayyip Erdogan cáo buộc Hy Lạp có những hành vi « thù nghịch » trong lúc chiến đấu cơ của Thổ Nhĩ Kỳ thi hành nhiệm vụ tuần tra tại một vùng biển đang có tranh chấp chủ quyền giữa hai nước. Athens và Ankara tố cáo lẫn nhau uy hiếp đối phương. Nhưng nguyên nhân dẫn đến căng thẳng giữa hai thành viên trong liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương có lẽ chính là các hợp đồng mua chiến đấu cơ F-35 của Mỹ và hệ thống phòng thủ S-400 của Nga.
Tổng thống Erdogan tố cáo thủ tướng Hy Lạp, Kyriakos Mitsotakis thọc gậy bánh xe, phá hoại hợp đồng của Thổ Nhĩ Kỳ mua chiến đấu cơ của Mỹ. Từ 2019 Washington trừng phạt Ankara vừa muốn trang bị F-16 của Mỹ, vừa nhận hệ thống phòng không S-400 của Nga.
AFP ghi nhận Ankara muốn chứng minh rằng, chính Hy Lạp mới là quốc gia sử dụng vũ khí của Nga đe dọa F-16. Một cách gián tiếp, tổng thống Erdogan mạnh mẽ đe dọa Hy Lạp nhằm mặc cả với Hoa Kỳ.
Thông tín viên Anne Andlauer từ Istanbul giải thích :
Không phải ngẫu nhiên mà tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã chọn câu chữ, nhắc đến một sự kiện lịch sử trong phát biểu hôm qua. Recep Tayyip Erdogan biết rất rõ Athens sẽ diễn giải những lời lẽ đó như thế nào và thông điệp đó tác động ra sao đến công luận Hy Lạp.
Tham dự hội chợ hàng không và công nghệ, nơi mà Thổ Nhĩ Kỳ có một gian trưng bày các thiết bị bay không người lái, tổng thống Erdogan cảnh cáo Hy Lạp : « Nếu đi quá đà, các bạn sẽ trả giá đắt, rất đắt ! Hy Lạp từng chiếm đóng quần đảo ở biển Egée, nhưng đó chưa phải là dấu chấm hết. Chờ thời, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ làm những gì cần thiết. Không báo trước chúng tôi sẽ ra tay. Hy Lạp chớ quên Izmir ».
Đây là một cột mốc lịch sử quan trọng trong cuộc chiến giành độc lập của Thổ Nhĩ Kỳ. Năm 1922 đội quân của Mustafa Kemal, người mà sau này trở thành lãnh đạo mang tên Ataturk, đánh đuổi quân Hy Lạp khỏi thành phố Izmir. Ba năm trước đó Hy Lạp đã giành được vùng lãnh thổ này sau khi đế chế Ottoman tan rã.
Lời lẽ đanh thép trên đây của ông Erdogan nhằm đáp trả Hy Lạp vào tuần trước đã ba lần chĩa hệ thống phòng thủ S-300 của Nga vào máy bay trinh sát F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ trong lúc không quân Thổ Nhĩ Kỳ thi hành nhiệm vụ trên bầu trời vùng biển Egée. Ankara và Athens bất đồng về đường phân định trên biển và trên không trong khu vực.