Khủng hoảng Sri Lanka, quốc gia vỡ nợ
Hàng ngh́n sinh viên đại học ở Colombo đă cố gắng tuần hành đến một địa điểm biểu t́nh đối diện văn pḥng của Tổng thống Sri Lanka Gotabaya Rajapaksa, nhưng đă bị cảnh sát chặn lại.
Thật vậy, đây là lần đầu tiên Sri Lanka không thể trả nợ nước ngoài từ khi độc lập vào năm 1948. Động thái của chính quyền Colombo cũng đă được các thị trường quốc tế lường trước nhiều tháng qua với t́nh h́nh khó khăn trong nước. Hàng chục ngh́n người biểu t́nh đầy giận dữ vẫn đang xuống đường đ̣i Tổng thống Gotabaya Rajapaksa từ chức.
Gia tộc Rajapaska đă nắm quyền lănh đạo đất nước gần suốt một thập niên qua - đứng đầu là ông Gotabaya và anh trai ông là Thủ tướng Mahinda Rajapaksa. Hiện họ vẫn khẳng định sẽ không từ chức và dự kiến sẽ đứng ra thương lượng gói cứu trợ với IMF trong cuộc gặp ở Washington vào tuần sau. Trước đó, chính IMF khuyến cáo Sri Lanka thương lượng với các chủ nợ - chủ yếu là Ngân hàng Phát triển châu Á, Nhật Bản, Trung Quốc và các hăng tư nhân như BlackRock - để xin tạm dừng trả nợ cho đến khi đất nước ổn định lại.
Với nền kinh tế chủ yếu dựa vào dịch vụ (59,2% GDP - bao gồm du lịch, khai thác cảng biển, dịch vụ công nghệ thông tin...), mảng sản xuất vật chất khá khiêm tốn(nông nghiệp chỉ chiếm 7,4% và công nghiệp chế tạo 27,4%), Sri Lanka lâm vào khủng hoảng kinh tế khi giá cả nhiều mặt hàng nhập khẩu tăng mạnh và lạm phát vọt lên mức cao nhất lịch sử 17,5% vào tháng 3-2022. Giá gạo, chẳng hạn, đă tăng lên 500 rupee Sri Lanka (1,53 USD) một kư so với b́nh thường chỉ 80 rupee.
Dù khá phát triển nhưng lĩnh vực nông nghiệp của Sri Lanka chủ yếu tập trung vào các cây trồng xuất khẩu như trà, cà phê, cao su và gia vị. Tháng 4-2021, chính quyền Rajapaksa phạm một sai lầm chết người nữa. Nhằm ngăn nguồn ngoại hối chảy ra nước ngoài, một lệnh cấm trắng nhập khẩu phân bón được ban bố. Sri Lanka tuyên bố họ sẽ trở thành nước canh tác nông nghiệp hữu cơ 100%. Chính sách này thất bại hoàn toàn và bị hủy bỏ vào tháng 11-2021, nhưng hậu quả là sự suy giảm sản lượng nông nghiệp chưa từng thấy, dẫn tới nhu cầu nhập khẩu lại càng lớn hơn.
Một yếu tố quan trọng khác là mối quan hệ kinh tế của Sri Lanka với Trung Quốc. Những khoản nợ không thể trả liên quan tới các khoản vay từ Trung Quốc để xây dựng cơ sở hạ tầng như dự án cảng Hambantota, cảng lớn thứ hai đất nước sau Colombo, được coi là một nguyên nhân dẫn tới khủng hoảng. Tuy nhiên, cũng cần biết rằng nợ Trung Quốc chỉ chiếm 10% tổng nợ nước ngoài của Sri Lanka năm 2020, vẫn c̣n kém so với Nhật Bản (11%) và nợ do phát hành trái phiếu chính phủ ra quốc tế (30%).
Cho Trung Quốc thuê cảng biển 99 năm
Việc xây dựng cảng Hambantota bắt đầu từ năm 2008 nhờ nguồn tài chính của Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc. Khai trương năm 2010, cảng này thua lỗ triền miên, dẫn tới việc chính quyền Sri Lanka quyết định cho Tập đoàn Chiêu thương cục Trung Quốc thuê luôn cảng trong 99 năm với khoản phí 1,12 tỉ USD.
__________________
|