Tại sao một đất nước rộng lớn, giàu tài nguyên bậc nhất thế giới, có nhiều nhà khoa học nổi tiếng, nhưng Nga chưa từng là một siêu cường kinh tế và có tỷ lệ người dân nghèo khổ còn cao?
Đó là do tư tưởng Đại đế của giới cầm quyền, coi trọng việc mở rộng lãnh thổ, khai thác tài nguyên hơn là việc sử dụng lãnh thổ , tài nguyên đất đai một cách hiệu quả. Trong suốt chiều dài lịch sử, các triêù đại Nga luôn tìm cách xâm chiếm, mở rộng lãnh thổ để thoả mãn tham vọng Đại đế. Tư tưởng Đại đế của Nga được hình thành khi Đế quốc Mông Cổ tiêu diệt và cai trị nước Nga-Kiev suốt hơn hai thế kỷ (1230-1480). Từ đó, sau mỗi cuộc chiến với nước láng giềng, chiến lợi phẩm đầu tiên giới cầm quyền Nga nhằm đến là lãnh thổ. Không có gì giá trị hơn lãnh thổ. Lãnh thổ không chỉ là tài nguyên, là pháo đài an ninh đất nước, mà còn là con đường đi ra thế giới.
Cuộc chiến Nga- Ukraina lần này cũng không là ngoại lệ khi chủ quyền lãnh thổ là yêu sách ưu tiên của TT Putin trong các vòng đàm phán với Ukraina. Thôn tính Donbass- vùng kinh tế trọng yếu của nền kinh tế Ukraina là mục tiêu chính của TT Putin khi phát động chiến tranh.
Lãnh thổ rộng lớn, mật độ dân cư thấp (8,5 người/km²), buộc Nga phải ưu tiên đầu tư cho quốc phòng nhiều hơn đầu tư cho các ngành kinh tế khác. Nga có ngân sách quốc phòng lớn thứ 11 thế giới trong năm 2021 và là nước sở hữu kho vũ khí hủy diệt hàng loạt lớn nhất thế giới. Ngoại trừ công nghiệp quốc phòng và khai thác dầu mỏ, khí đốt, còn các ngành khác, Nga có rất ít công nghệ có thể cạnh tranh với Phương Tây.
Tuy có kho vũ khí khổng lồ, hiện đại, nhưng tiềm lực kinh tế vốn đã không mạnh lại bị cấm vận ngặt nghèo, Nga khó trụ được khi cuộc chiến kéo dài. Càng kéo dài cuộc chiến, Nga càng hụt hơi. Cuộc chiến Nga - Ukraina cho thấy rõ điều đó. Một quốc gia có nhiều vũ khí hiện đại, nhưng không có một nền kinh tế đủ mạnh thì không thể là một siêu cường quân sự.
Vị thế của một quốc gia không căn cứ vào diện tích lãnh thổ mà là dựa trên tầm ảnh hưởng và những giá trị mà quốc gia, dân tộc đó mang đến cho nhân loại. Xâm chiếm đất đai, mở rộng bờ cõi là tư duy của các đế chế từ thế kỷ 20 về trước, nay đã lỗi thời.
Ngày nay, trong thế giới hội nhập, các nước phát triển đang biến lao động của quốc gia khác thành người làm giàu cho mình ngay trên quê hương của họ, mà không cần phải đổ xương máu để tranh giành lãnh thổ. Đó mới là kiểu "thực dân văn minh" thời CN 4.0.
Duy trì một nền kinh tế với hàm lượng chất xám thấp, dựa chủ yếu vào xuất khẩu vũ khí và tài nguyên, Nga khó có thể thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình để vươn lên trở thành một cường quốc đúng nghĩa.
Nguồn: Levan Anh.