PUTIN VỚI THAM VỌNG THAY ĐỔI TRẬT TỰ THẾ GIỚI
(Phan Thế Hải)
Phát động cuộc chiến với Ukraine, Putin hy vọng vẽ lại trật tự thế giới và sẽ định hình lại các mối quan hệ quyền lực quốc tế và cục diện thế giới trong nhiều năm tiếp theo. Tuy nhiên, sau hơn 1 tháng phát động “chiến dịch quân sự” đã có không ít bất ngờ xẩy ra.
Nga đang gặp những trở ngại lớn và đã không thực hiện được các mục tiêu chính trị và quân sự của mình như chưa chiếm được Kiev, Odessa, Mariupol..., đồng thời hứng chịu nhiều thiệt hại về người và phương tiện quân sự trước sức chống trả của Kiev.
Gần bảy năm về trước, vào tháng 9/2015, Nga bắt đầu can thiệp quân sự vào Syria bất chấp sự phản đối của Mỹ và Nato đã tạo ra bước ngoặt cho Syria và khiến các cuộc tấn công tổng lực trong tương lai của NATO bị gạt sang bên.
Những gì đã xảy ra ở Syria cho thấy Nga vẫn có lực lượng quân sự đủ mạnh và sẵn sàng sử dụng lực lượng này. Nhưng điều này không có nghĩa là Moscow đã bước vào một kỷ nguyên mới của chủ nghĩa phiêu lưu quân sự. Putin đã đi gần ranh giới đỏ của NATO, nhưng chưa vượt qua nó.
Chiến tranh Gruzia, cũng như Chiến tranh Ukraine, được thiết kế để ngăn chặn các quốc gia này chui vào cái ô của NATO. Tại Syria, Nga tin tưởng rằng Hoa Kỳ và các đồng minh sẽ không can thiệp. Tiếp theo đó, Putin không ít lần “rung cây” thách thức NATO ở các nước Baltic, nhưng sẽ không sử dụng các phương tiện quân sự. Nhưng đến sự kiện 24/2 vừa rồi ở Ukraine, Putin đã leo lên một nấc thang mới, liều lĩnh và quyết đoán hơn.
Ông ta có một hộp công cụ khác nhằm mục đích làm suy yếu sự gắn kết của liên minh NATO và sự tự tin vào chiếc ô của mình mà không gây ra phản ứng quân sự từ NATO.
Các bước khả thi mà Putin có thể thực hiện bao gồm chiến tranh mạng, tẩy chay kinh tế và đe dọa hạt nhân. Moscow ngày nay có tham vọng lớn hơn, nhiều nguồn lực hơn và sẵn sàng trả đũa khi bị đối thủ thách thức. Đây chính là những gì Putin đã làm ở Syria và ông ấy dự kiến sẽ làm như vậy trong những năm tiếp theo.
Tướng 4 sao người Mỹ Philip Breedlove, tư lệnh Nato cho biết: Nga quyết tâm thay đổi trật tự thế giới, đặc biệt là dưới triều Putin. Quân đội Hoa Kỳ liệt kê Nga là mối đe dọa lớn nhất đối với siêu cường số 1. Để đối phó với mối đe dọa này, Lầu Năm Góc đang mở rộng quân đội, thiết giáp và pháo binh ở Đông Âu, đồng thời muốn chi thêm 3,4 tỷ USD cho việc này.
Ông Obama khi còn là Tổng thống Mỹ đã cho rằng "bàn tay quá đà và đổ máu" của Nga ở Syria và nền kinh tế Nga đã bị thu hẹp "về cơ bản".
Các chuyên gia kinh tế cũng nhận định: Nga không hơn gì "một siêu cường rỗng", nền kinh tế yếu kém, không có chiến lược thực sự đằng sau các dự án kinh doanh ở nước ngoài.
Vậy, mô tả nào là chính xác? Dẫu cách diễn đạt có khác nhau nhưng đều không sai. Nền kinh tế Nga đang bị thu hẹp, nghèo đói đang gia tăng. Tôi đã có dịp đi xuyên nước Nga và cảm nhận được sự tụt hậu rất xa của Nga so với các nước còn lại của châu Âu.
Nếu không thân thiện với thế giới, không có những cải cách sâu rộng thì triển vọng của Nga thật ảm đạm. Đặc biệt là khi các lệnh trừng phạt của phương Tây giành cho Nga ngày càng nhiều thêm.
Bằng cách sửa đổi lại Hiến pháp, Putin sẽ tiếp tục điều hành Điện Kremlin một cách hợp pháp, chứng kiến sự trì trệ kinh tế trong nước, đồng thời bù đắp cho lập trường đối đầu với phương Tây và tham vọng thay đổi trật tự thế giới.
Putin đã có hai nhiệm kỳ đầu hoàn hảo và hoàn thành công việc khá tốt vào thời điểm mà cả hiệu quả kinh tế trong nước và ngân sách quốc phòng đều kém hơn nhiều so với Hoa Kỳ. Ông đã nắm giữ quyền lực trong hơn 20 năm qua. Ông tiếp tục lập trường của Liên Xô trước đây chống lại NATO. Ông ta đã tự định vị mình là một "người tạo ra thỏa thuận" ở Trung Đông và nuôi tham vọng làm thay đổi trật tự thế giới.
Cuộc chiến xâm lược Ukraine và trước đó là sự can thiệp vào Syria cho thấy sự tàn nhẫn, kỹ năng quyết đoán của Putin. Ông phớt lờ sự tàn bạo của Tổng thống Syria Bashar al-Assad, bước vào khoảng trống quyền lực với Hoa Kỳ và châu Âu. Tranh thủ khi Nato còn do dự chưa kết nạp Ukraine để ra tay để giành lấy sự kiểm soát với đàn em khó bảo. Những cuộc hành quân với hỏa lực mạnh của Nga đã và đang tàn phá Ukraine, hàng triệu người đã phải tháo chạy khỏi đất nước, hàng ngàn người dân vô tội đã phải chết tức tưởi, hàng ngàn người lính trẻ măng của cả hai bên đã phải ngã xuống… Nhưng với một nhà độc tài tàn nhẫn, ông đã bỏ qua những điều đó.
Công bằng mà nói, trong cuộc chiến ở Syria, sau khi Assad đã được giải cứu, và tất cả các bên trong cuộc nội chiến không còn hy vọng về một chiến thắng quân sự. Tình hình ở Syria đã chuyển biến kỳ lạ, sự can thiệp của Putin mở đường cho lệnh ngừng bắn chính thức đầu tiên và sau đó là các cuộc đàm phán hòa bình thực sự - theo các điều khoản của Putin.
Từ một góc nhìn rộng hơn, Nga đã trở lại Trung Đông. Nga hiện là trung tâm của một mạng lưới quan hệ phức tạp không chỉ bao gồm Syria mà tất cả các bên khác liên quan trực tiếp và gián tiếp trong cuộc xung đột Trung Đông rộng lớn hơn - bao gồm Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Nga không thể giải quyết các vấn đề của Trung Đông, nhưng chúng không thể được giải quyết nếu không có Nga.
Những gì đã xảy ra ở Syria cho thấy Nga, dẫu là cường quốc hạng 3 vẫn có một quân đội mạnh và sẵn sàng sử dụng nếu có cơ hội. Điều này cũng chỉ ra rằng Moscow đã bước vào một kỷ nguyên mới của chủ nghĩa phiêu lưu quân sự? Putin đã đi gần ranh giới đỏ của NATO, nhưng không vượt qua nó. Cuộc chiến tranh Gruzia năm 2008 và cuộc chiến tranh với Ukraine bắt đầu năm 2014 khi Nga bằng một thủ pháp chính trị đã lấy không bán đảo Crimea. Ukraine là quốc gia không được NATO che chở.
Putin đã dùng một mũi tên để bắn trúng hai đích: Vừa thu về bán đảo chiến lược Crimea với quân cảng Sevastopol vừa ngăn chặn các quốc gia nhỏ bé muốn chui vào cái ô của NATO. Tại Syria, Nga đã tin tưởng rằng Hoa Kỳ và các đồng minh sẽ không can thiệp và niềm tin của Putin đã đúng khiến ông ngày càng mạnh tay hơn.
Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Putin có thể sẽ thách thức NATO ở các nước Baltic mà không sử dụng các phương tiện quân sự. Ông ta có cả một hộp công cụ khác nhằm mục đích làm suy yếu sự gắn kết của liên minh NATO và sự tự tin vào chiếc ô của mình mà không gây ra phản ứng quân sự từ NATO. Các bước khả thi mà ông có thể thực hiện bao gồm chiến tranh mạng, tẩy chay kinh tế và đe dọa hạt nhân.
Khi cuộc chiến ở Ukraine đã kéo dài hơn tháng và có nguy cơ bị sa lầy, Putin bắt đầu sử dụng công cụ này, là những thứ mà “của nhà trồng được”!
Ý tưởng rằng những khó khăn về kinh tế sẽ trói tay Điện Kremlin và rằng các lệnh trừng phạt sẽ buộc Nga phải rút khỏi Ukraine nhưng điều đó không dễ. Sẽ là sai lầm khi ai đó nghĩ rằng sức mạnh quốc gia yếu kém của Nga sẽ khiến nước này rút khỏi cuộc đua siêu cường và Putin sẽ tập trung vào việc duy trì ổn định kinh tế để tồn tại về mặt chính trị.
Đầu những năm 1990, khi Liên Xô yếu kém và rệu rã đã tan ra từng mảng đành phải bỏ của chạy lấy người, từ bỏ vai trò siêu cường của mình, thời điểm này nhiều người Nga nhớ, nhưng ít người muốn.
Qua thời kỳ hỗn loạn, nước Nga từng bước đi vào trật tự, Moscow ngày nay có tham vọng lớn hơn, nhiều nguồn lực hơn và sẵn sàng trả đũa khi bị đối thủ thách thức. Đây chính xác là những gì Putin đã làm ở Syria và ông ta muốn lặp lại thành tích này trong cuộc chiến với Ukraine. Tuy nhiên, những gì đang diễn ra trên chiến trường có vẻ không đứng về phía Putin.
Sở hữu quốc gia có lãnh thổ rộng nhất thế giới với nguồn tài nguyên phong phú để có thể khống chế các nước khu vực và thế giới nhưng nước Nga vẫn chỉ là siêu cường hạng 3 với một nền kinh tế rỗng, chưa bằng 1/10 Trung Quốc và thua cả Hàn Quốc. Muốn cải thiện thứ bậc của mình, trước hết Putin nên giành tâm huyết của mình để lo cho đời sống của người dân trước khi nghĩ đến việc tranh hùng với thế giới.
Nếu không sớm thoát khỏi vũng lầy Ukraine, không phải Mỹ hay Nato mà chính những người dân nước Nga sẽ tìm cách lật đổ Sa hoàng Putin trước khi ông ta có thể thay đổi trật tự thế giới.
(25/3/2022)