Xét cho cùng, từ trước đến nay, vũ khí hạt nhân luôn là một trong những yếu tố quan trọng nhất mang ý nghĩa lịch sử và chính trị giữa Ukraina và Nga.
.
Trước năm 1991, Ukraina là một phần của Liên Xô (Soviet). Vào ngày 01/12/1991, hầu hết người dân đất nước này, trong một cuộc trưng cầu dân ý, đã biểu quyết đồng ý Ukraina ly khai ra khỏi Liên Xô để trở thành một quốc gia hoàn toàn độc lập. Sau khi ly khai, Ukraina nắm giữ khoảng 1,700 đầu đạn hạt nhân (tương đương 1/3 tổng vũ khí hạt nhân của Liên Xô trước khi bị tan rã). Tại thời điểm lúc đó, có thể nói rằng, đứng về phương diện số lượng vũ khí hạt nhân, Ukraina là cường quốc đứng thứ 3 trên thế giới. (Tuy nhiên, cũng phải nói thêm rằng khi đó Ukraina chưa có đủ điều kiện kỹ thuật để vận hành các vũ khí này, do Nga đã kiểm soát các mã cần thiết để vận hành chúng)
.
Đến năm 1994, Ukraina quyết định ký Giác thư Budapest để từ bỏ toàn bộ số lượng vũ khí hạt nhân mà mình đang nắm giữ. Có rất nhiều lý do và tác động chính trị đến từ cả Mỹ, Châu Âu, và Nga khiến Ukraina đồng ý ký Giác thư Budapest; cho đến nay những nhà phân tích học thuật chính trị trên toàn thế giới vẫn đàm đạo, phân tích, và tranh luận về vấn đề này. Tuy nhiên, nếu nói ngắn gọn và dễ hiểu nhất, ta có thể nói rằng Ukraina đã đồng ý đánh đổi vũ khí hạt nhân để lấy được sự công nhận về toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị, cũng như chính sự an toàn về an ninh trước các cường quốc mà trước đây đã là bạn, đã là thù của mình.
.
Tại Giác thư Budapest, Mỹ, Anh, và Nga đã đưa ra một số cam kết trước Ukraina, trong số đó có thể kể ra những cam kết quan trọng sau:
.
1. Tôn trọng nền độc lập, chủ quyền, và biên giới hiện có của Ukraina.
2. Kiềm chế đe dọa hay sử dụng vũ lực chống lại sự toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị của Ukraina.
3. Không sử dụng vũ khí chống lại Ukraina ngoại trừ trường hợp tự vệ hoặc trường hợp khác phù hợp với Hiến chương của Liên Hợp Quốc.
.
Trên cơ sở đó, Ukraina đã thực hiện theo Giác thư Budapest, từ bỏ toàn bộ số lượng vũ khí hạt nhân của mình và trao trả lại chúng cho Nga.
.
Kể từ đó, Ukraina và Nga mãi mãi trở thành một đôi bạn thân… Xin đừng tin vào câu nói đùa vô duyên đó của tôi!
.
Thực tế, mối quan hệ giữa Ukraina và Nga chưa bao giờ là quá tốt, đặc biệt kể từ năm 2003, khi Nga bất ngờ xây dựng một con đập ở eo biển Kerch hướng tới đảo Tuzla của Ukraina (Ukraina đã xem đây là hành động phân chia biên giới). Giữa Ukraina và Nga đã luôn có những trục trặc, bất đồng, và mâu thuẫn.
.
Đỉnh điểm là vào năm 2014 khi Nga điều quân, vũ khí và sáp nhập bán đảo Crimea trong vùng lãnh thổ của Ukraina mà trước đây chính Nga đã công nhận. Vậy Nga đã quên Giác thư Budapest?