Chủng virus Sar-Cov-2 mà đang chiếm phần lớn virus Sars-Cov-2 toàn cầu đó là virus chủng D614G và khả năng cao loại chủng mới ở Việt Nam có thể là D614G.
Đại dịch Covid-19 lại bùng phát tại Việt nam sau nhiều tháng kiểm soát tốt. Thông tin từ bộ y tế cho thấy 30 người đã bị nhiễm Covid-19, đa số là bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và nhân viên y tế, tại Đà Nẵng.
Bài viết này sẽ cho các bạn cách biến đổi gene của virus Sars-Cov-2, các chủng loại, và cuối cùng là cố tìm câu trả lời "chủng" virus mới tại Việt Nam là chủng gì?
Chủng mới virus là gì?
Để hiểu chủng loại virus, chúng ta nên tìm hiểu chút về virus và cấu trúc. Virus không phải là vật thể sống (non-living organism), virus chứa các gene di truyền (RNA hoặc DNA) bên trong vỏ bọc protein.
Virus cần phải có tế bào chủ mới có thể dính vào, nhân bản, và phát tán. Virus không tự di chuyển hay "bay nhảy". Chính chúng ta là người mang virus Sars-Cov-2 phát tán khắp nơi thông qua tiếp xúc gần và đường thở.
Virus gây bệnh Covid-19 là virus họ Coronavirus, tên là Sars-Cov-2, là loại virus +RNA (Positive-sense RNA), đây là họ virus có kích cỡ to (kích cỡ 30kb), bên trong chứa một chuỗi gene di truyền (chuỗi đơn) RNA gồm mũ 5' và đuôi 3' (A tail).
Khi vào bên trong tế bào, virus Sars-Cov-2 dùng chuỗi gene RNA này kết hợp với các protein trong tế bào chủ (replicase) để sản sinh ra proteins mới (vỏ virus mới, S spike protein mới, vv...) và tiếp tục nhân bản.
Chính vì là chuỗi di truyền đơn RNA nên cấu trúc virus Sars-Cov-2 không ổn định, rất dễ bị thay đổi sau nhiều tỉ tỉ lần copy và nhân bản qua hàng triệu tế bào. Vì vậy, sự dị biến của các virus họ RNA thường được dự đoán sẽ xảy ra.
Một chủng virus được xem là mới khi có thay đổi có sự thay đổi đáng kể về gene (di truyền) và có thể thay đổi (hoặc không thay đổi) về đặc tính sinh học (khả năng tấn công vào tế bào chủ, khả năng nhân bản, độc tính, và khả năng lây lan).
Sars-Cov-2 từ lúc gây bệnh Covid-19 đến giờ đã nhân bản hàng tỉ lần, vì vậy, chắc chắn sẽ có nhiều sự thay đổi (variants) trong gene của virus này. Các nhà khoa học khắp nơi trên thế giới đã phân tích và tìm ra nhiều sự thay đổi trong chuỗi gene đơn RNA.
Các chủng loại Sars-Cov-2 đã có: từ 3 chủng " A, B, và C" ban đầu, cho đến "7-8 chủng G, L, S, V...", và tương lai những chủng 19A, 19B, 20A, 21C...
Từ lúc bắt đầu đại dịch, gene của virus Sars-Cov-2 đã được tổ chức GISIAD, một tổ chức phi lợi nhuận, chuyên về phân tích gene của virus cúm mùa từ Đức, Singapore, và Hoa Kỳ đã theo dõi kỹ càng. Tháng 3/2020, GISAID này nhận ra có 3 thay đổi (variants) lớn dựa trên 160 phân tích gene của virus Sars-Cov-2 toàn cầu và tạm xếp vào 3 nhóm A, B, và C.
Bài nghiên cứu này được công bố vào tháng 4 với các chi tiết rõ hơn trên PNAS (Viện hàn lâm khoa học Hoa Kỳ). Nhiều báo chí đã vội đăng các thay đổi này 3 loại virus Sars-Cov-2 mới. Điều này thật ra không đúng, đây chỉ là thay đổi nhỏ variant, có thể tạm gọi là chủng A, B, C thì hợp lý hơn.
Đến tháng 7/2020, GISAID đã có đến 73,000 phân tích gene và phân loại gần 5,000 gene của virus này (so với chỉ có 160 lúc tháng 3), và dĩ nhiên, chúng ta tìm ra thêm nhiều thay đổi do có nhiều phân tích gene. GISAID cũng thay đổi cách đặt tên cho phù hợp với số lượng lớn các thay đổi.
Thay vì đặt tên chủng là A, B,C, GISAID gọi là các chủng S, L, V, G, GH, GR theo cách thay đổi Amino Acid ở các protein sau khi dịch bởi RNA. Tuy nhiên, tên kiểu này có nhiều giới hạn vì theo thời gian, sẽ có thêm nhiều thay đổi. Vì vậy, GISAID dự tính sẽ bắt đầu cách đặt tên mới là theo tên năm + letter như 19A, 19B, 20A, 20C.
Gần đây, tổ chức Nextstrain chuyên theo dõi các thay đổi các chủng virus mới của virus Sars-Cov-2 bắt đầu đặt tên theo chủng mới (9) như 19A, B.
VietBF @ Sưu tầm