** Có tất cả 12 thứ khổ:
1. Sinh là khổ;
2. Già là khổ;
3. Chết là khổ;
4. Buồn rầu là khổ;
5. Than khóc, than vãn là khổ;
6. Ðau đớn, khó nhọc là khổ;
7. Sầu tiếc, thương tiếc là khổ;
8. Thất vọng là khổ;
9. Sống gần vớí người, vật mình không thương yêu là khổ;
10. Xa lìa người, vật mình thương yêu là khổ;
11. Không được những gì mình muốn là khổ.
12. Ngũ uẩn đeo níu là khổ (Thủ ngũ uẩn).
Chúng ta chú ý ở đây Buddhaghosa không nhắc đến bệnh khổ, vì bệnh khổ thuộc về đau đớn và cũng có những trường hợp mà không có người bệnh . Trong kinh Dìgha Nikàya (Trường Bộ Kinh) (ii, 305) cũng không có nhắc đến bệnh khổ.
Vậy thì Đau Khổ là chúng ta nghĩ đến về tinh thần , còn khổ mà không đau hoặc đau mà không khổ hay vừa đau vừa khổ nó gần như ở trạng thái thể xác nhiều hơn .
|