Vietbf.com - Những bậc cha mẹ mỗi khi có con th́ thường quan tâm tới việc sẽ đặt một cái tên cho con ra sao để phù hợp với xă hội. Ngoài việc chỉ ra một ai đó, nó c̣n có thể biểu hiện giới tính, và chỉ cần con cái ḿnh có cái tên khác lạ và nổi bật.
Những cái tên phổ biến tại phương Tây
Trong quá khứ, các bậc cha mẹ thường quan tâm tới việc sẽ đặt tên con ra sao cho phù hợp với xă hội. Ngoài việc chỉ ra một ai đó, nó c̣n có thể biểu hiện giới tính, ví dụ như tên Sarah chỉ được đặt cho nữ. C̣n trong 20 năm trở lại đây, họ chỉ cần con cái ḿnh có cái tên khác lạ và nổi bật.
Nguyên nhân của điều này là biến chuyển văn hóa do truyền thông bùng nổ. Các chương tŕnh TV và thống kê, phóng sự cho người ta biết tới nhiều cái tên hơn. Tiếp theo, internet giúp các bậc cha mẹ dễ dàng t́m hiểu. Có quá nhiều lựa chọn và bắt đầu nghĩ rằng cái tên phải "độc". Họ không thích con ḿnh có cái tên trùng với nhiều người.
Theo nghiên cứu trong cuốn Kinh tế học hài hước, cái tên có thể cho biết tôn giáo, chủng tộc của người mang, khoảng thời gian mà họ sinh ra (dựa trên mức độ phổ biến theo năm) thậm chí c̣n phản ánh địa vị kinh tế xă hội, khuynh hướng chính trị của gia đ́nh. V́ vậy khi nghe tên, người ta có xu hướng đưa ra phán đoán cảm tính về năng lực dựa trên các đặc điểm theo h́nh dung. Điều này không tốt cho tương lai sau này và khiến các bậc cha mẹ đau đầu.
Tuy nhiên có một ngoại lệ: dù cực ḱ phổ biến, những cái tên cổ điển lại tiết lộ rất ít thông tin. Những cái tên theo tôn giáo chẳng bao giờ lỗi thời, có nghĩa là người mang tên đó có thể ở bất ḱ độ tuổi nào. Những cái tên đó cũng là cách để không bị ràng buộc bởi khuôn mẫu văn hóa cũng như phân biệt đối xử. Nghiên cứu chỉ ra rằng người ta thích và thấy tin cậy những cái tên quen thuộc, dễ phát âm. Mọi người dễ trả lời thư có địa chỉ mail chứa những cái tên hay gặp.
Dù mang những cái tên phổ biến có nhiều ích lợi th́ chúng vẫn có những khó khăn riêng. Cái tên quá phổ biến khiến người mang cảm thấy nó không thuộc về ḿnh cũng như nói lên điều ǵ tính cách hay con người.
Ở nước ngoài, khi người ta thường gọi họ của một người thay v́ tên th́ những người mang những cái tên phổ biến có xu hướng thích được gọi bằng họ. Lí do có lẽ bởi họ nghe khác biệt so với tên. Và họ của một người không chỉ ra giới tính của người mang, khiến cảm giác về bản thân rơ rệt hơn.
Một số người cảm thấy hài ḷng với việc tên ḿnh phổ biến. Khi gặp người cùng tên, điều đó khiến họ cảm thấy có mối liên kết nào đó bởi điểm chung này.
Niềm vui khi ḥa đồng
Một trong những lợi ích khi mang tên phổ biến là bạn có thể dễ dàng ḥa đồng với môi trường. Rất nhiều dân nhập cư đă theo quy tắc này khi đặt tên cho con. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy sự tương quan mạnh mẽ giữa tên của thế hệ người nhập cư đời thứ hai với những cái tên truyền thống cùng với thành tựu nghề nghiệp. Việc chọn tên như vậy cũng cho thấy gia đ́nh muốn ḥa đồng với văn hóa bản địa cũng như giúp thế hệ sau dễ được tiếp nhận vào xă hội vốn ghét kẻ ngoại biệt.
Tên thường liên quan tới sự chấp nhận văn hóa, một số quốc gia c̣n đi xa tới mức hạn chế sự lựa chọn của các bậc cha mẹ bằng những cái tên được chính phủ chấp nhận. Ở Đan Mạch, cha mẹ phải chọn tên cho con từ một danh sách gồm 7.000 tên – một nỗ lực nhằm bảo vệ trẻ em khỏi bị bắt nạt và chế nhạo ở trường. Cách này phù hợp với “luật Jante” – một ư tưởng cho rằng cào bằng sẽ dẫn tới hạnh phúc, khi mà con người thỏa măn với những thứ b́nh thường.
Cha mẹ ở Iceland phải chọn tên từ danh sách ít hơn: 1.800 tên bé gái và 1.700 tên bé trai. Thụy Điển và Na Uy cũng có quy định tương tự, và Pháp từng có danh sách này cho tới năm 1993, phần lớn tên đều theo các thánh trong Thiên chúa giáo. Tất nhiên, một số cái tên trong danh sách ban hành của chính phủ thường phổ biến hơn so với những cái tên khác. Tất cả điều này đều chỉ ra rằng ưu tiên trong nhiều nền văn hóa là tính đồng nhất và cảm giác thân thuộc.
Bài test đoán tên
Ngược lại, ở Mỹ và Anh, xu hướng chung là chọn những cái tên đặc biệt – cho thấy những nền văn hóa này mang nặng chủ nghĩa cá nhân hơn. Điều này cũng phản ánh nỗi lo về tính cạnh tranh và lưu động của nền kinh tế. Các bậc cha mẹ lo lắng về tương lai của con cái và muốn giúp chúng có địa vị trong xă hội. Họ nghĩ rằng một cái tên nổi bật sẽ giúp con cái họ đạt được điều đó.
Khi sống trong một nền văn hóa đề cao sự nổi bật, chẳng có ǵ ngạc nhiên khi một số người mang những cái tên phổ biến cố t́m cách chỉnh sửa tên ḿnh sao cho phù hợp với tính cách.
Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà nghiên cứu yêu cầu người Pháp và Israel nh́n vào ảnh chụp gương mặt của những người lạ và đoán tên họ từ một danh sách gồm 5 sự lựa chọn. Tỷ lệ họ chọn đúng cao hơn xác suất ngẫu nhiên rất nhiều.
Sau khi điều tra thêm, họ kết luận rằng áp lực và kỳ vọng của xă hội đối với từng cái tên sẽ khiến các cá bắt đầu ứng xử tương tự v́ ai cũng muốn được chấp nhận và ḥa đồng. Các cơ mặt và h́nh thể hoạt động theo khuôn mẫu khiến ngoại h́nh mỗi người sẽ thay đổi khi trưởng thành. Ví dụ như một cô gái tên Anna sẽ được ḱ vọng là vui vẻ và năng động, th́ cô ta sẽ phần nào phát triển tính cách, hay một khuôn mặt tươi tỉnh dựa trên điều đó.