ĐẶNG THAI MAI VÀ NHỮNG CÂU HỎI " LẨM CẨM "
Trông không khí tán tụng tưng bừng náo nhiệt ấy, chỉ có nhà văn Đặng thai Mai là giữ được thái độ tương đối ngay thẳng nhưng vẫn không tránh được đây đó vài từ ngữ thậm xưng.
Ông đă phát hiện được " trong trường hợp
cấu tạo nên Ngục Trung Nhật Kư một vài nét ly kỳ ", một vài t́nh tiết lạ lùng
không ăn khớp với nhau và
không hợp với luận lư của ông.
Câu chuyện bắt đầu có lẽ vào những năm
1958-1959. Nhà văn Đặng thai Mai vừa được bầu làm Chủ Tịch Hội Liên Hiệp Văn Học Nghệ Thuật Việt Nam.
Tố Hữu vừa đập tan bọn
Nhân Văn-Giai Phẩm và vừa trực tiếp tổng kết một cuộc đấu tranh quan trọng trong văn nghệ bằng bản cáo toàn diện Qua cuộc đấu tranh chống nhóm phá hoại Nhân Văn-Giai Phẩm trên mặt trận văn nghệ.
Cũng trong thời gian này, Đặng thai Mai dành hết th́ giờ vào việc hoàn tất cuốn Văn thơ Phan Bội Châu, thần tượng một thời của ông.
Nhà văn cũng vừa cho in xong cuốn Trên đường học tập và nghiên cứu tập I th́ được Trung Ương Đảng Ủy Nhiệm hiệu đính bản Việt dịch
Ngục Trung Nhật Kư do nhà thơ Nam Trân thực hiện.
Trước kia, vào năm 1955 , khi đọc cuốn Những mẫu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ Tịch do Trần dân Tiên viết, Đặng thai Mai rất
chú ư đến những đoạn nói về Hồ Chủ Tịch bị bắt giam .
- Một lần ở Hồng Kông năm
1932-1933 và lần ở Quảng Tây năm
1942-1943 .
Đọc đoạn văn của Trần dân Tiên nói về những ngày tù của Hồ chí Minh ở Quảng Tây, nào là cụ Hồ bị trói giật cánh khuỷu, cổ mang ṿng xích, đi măi..đi măi nhưng vẫn không biết đi đâu…
Dầm mưa dăi nắng, trèo núi qua truông...Gian khổ như vậy nhưng cụ vẫn vui vẻ, thỉnh thoảng cụ Hồ làm thơ v.v...và so sánh những đề tài thơ được nói đến trong đoạn văn này với nội dung của Ngục Trung Nhật Kư,
Đặng thai Mai hoàn toàn tin tưởng , đúng như Ban Tuyên Giáo đă quyết định, Hồ chí Minh thực sự là tác giả của tập thơ Ngục Trung Nhật Kư.
Nhưng trong thời gian hiệu đính bản dịch kéo dài hàng mấy tháng,
Đặng thai Mai có dịp đọc tập thơ một cách toàn bộ và kỹ lưỡng hơn, nhiều câu hỏi dồn dập từ
bóng tối của tiềm thức hiện ra và có tác dụng làm cho đầu óc ông bị xáo trộn.
Sự xáo trộn càng ngày càng dữ dội
nhất là khi ông suy nghĩ về những con số thời gian đề ở ngoài b́a cuốn sổ tay :
29.8.1932 , 10.9.1933.
Tại sao những thời gian nói đến trong tập thơ
đều có liên quan xa gần đến những ngày bị giam cứu ở Quảng Tây
năm 42-43 mà ngoài b́a lại để là
năm 32-33 ?
Đó là chính tác giả đă đề ra hay do một người khác ? Người khác ấy là ai ? Tại sao dám đề những con số kỳ quặc ấy vào tác phẩm của vị chủ tịch tối cao của quốc gia ?
Ông đem câu chuyện hỏi Vơ nguyên Giáp đúng lúc ông Tướng này đang chuẩn bị cho người ta ghi lại bài kư của ông nói về Hồ Chủ Tịch, người cha của quân đội cách mạng Việt Nam.
Vơ nguyên Giáp kể :
- " Chúng tôi lên đường công tác Bác cũng ra ngoài nước.
Một hôm , ở Ngân Sơn, nhận được thư hỏa tốc của anh Phạm văn Đồng, mở ra, thấy tin...Bác...đă mất ở trong ngục..."
Tôi c̣n nhớ, sau mấy hôm bối rối ấy, tôi lại tiếp tục xuống châu Ngân Sơn...ít lâu sau, chúng tôi bỗng nhận được một tờ báo ở Trung Quốc gởi về. B́a tờ báo ấy có mấy hàng chữ,
đúng nét chữ Bác, viết :
- "Chúc chư huynh ở nhà mạnh khỏe và cố gắng công tác. Ớ bên này b́nh yên..."
Thế mà đă làm chúng tôi phải mấy tháng trời ngao ngán, đau thương, lo lắng...
Sau một thời gian, chúng tôi tiến về Châu Chợ Ră...sang Đông Viên, đến Nghĩa Tá, rồi thẳng về chân làng Cóc phối hợp với các chiến sĩ của anh Chu văn Tấn...
Sau đó, tôi trở về đến Cao Bằng th́ vừa Tết. Tết đây là mồng một tháng giêng năm Quí Mùi,
tức là ngày 5.2.1943.
Giáo sư Đặng Thai Mai và Đại tướng Vơ Nguyên Giáp (con rể)
Giả thiết Hồ chí Minh bị bắt ở Phố Túc Vinh, Trấn Thiên Bảo vào
ngày 29.8.1942 như các nhà nghiên cứu cộng sản đă qui định, th́
trước ngày 5.2.1943 một hai tháng, tức cuối năm 1942, họ Hồ đă được Tướng Trương Phát Khuê tha về.
Như vậy, theo Vơ nguyên Giáp, Hồ
chỉ bị bắt giam ba hay bốn tháng chứ không hơn.
Nếu như vậy, Đặng thai Mai suy nghĩ,
Bác Hồ không thể là tác giả của Ngục Trung Nhật Kư được, v́ thời gian trong tập thơ này kéo dài măi đến tháng 8, tháng 9.1943 mới chấm dứt.
Sự t́nh cờ lại đưa Đặng thai Mai đến nói chuyện với Nguyễn lương Bằng, nhưng Nguyễn
hoàn toàn không biết ǵ đến việc họ Hồ bị bắt giam
ở Quảng Tây .
Cụ chỉ nói về vụ Hồng Kông :
- " Một buổi tối, ở Tân Trào, chúng tôi đốt đuốc vào thăm Bác...Tôi nhắc lại chuyện hồi ở tù đọc báo thấy tin Bác bị bắt,
rồi tin Bác mất v́ ho lao.v.v...Bác nói :
- Đúng đấy . Hồi ấy ḿnh cũng đọc cái tin ấy...Tôi hỏi sao nó không làm án và Bác lại thoát được ? . Bác kể :
Nhờ có Cứu Tế Đỏ hết ḷng
giúp đỡ lại có một Thầy Kiện Anh căi cho ḿnh...
Hồi ấy, vào khoảng năm 1933, bọn Tưởng đang khủng bố dữ, năm 1935, Bác dự Đại hội quốc tế cộng sản lần thứ bảy,
đầu năm 1941, Bác về Pắc-pó…
Buổi tối hôm ấy, Bác và tôi nhắc lại những ngày ở Quảng Châu. Ngoảnh đi ngoảnh lại chốc đă hai mươi năm. Bác nhớ rất kỹ...
Bác nhớ rất kỹ mà Bác lại
không nhớ lại những ngày nằm tù ở Quảng Tây năm 42-43, thế th́ những ngày tù ấy chả có ǵ đặc biệt khả dĩ có thể làm Bác vui, cũng chẳng có thơ văn ǵ hay ho có thể làm Bác nhớ, như vậy, câu chuyện Bác viết
Ngục Trung Nhật Kư năm 42-43 là câu chuyện không có rồi , đó chỉ là một câu chuyền do Ban Tuyên Giáo dựng đứng mà thôi.
Đặng thai Mai nhất định phải hỏi cho ra lẽ tại sao có những con số 32-33. Ông kể lại :
- " Trong thời gian Viện Văn Học hiệu đính bản dịch tập Ngục Trung Nhật Kư (1959-1960), chúng tôi đă đề cập lên Bác câu hỏi về điểm này,
qua Ban Tuyên Giáo. Và đă được trả lời :
- Hai con số trên đây là sai, đúng ra là 1942-1943".
Khi đề đạt câu hỏi này lên Hồ chí Minh, Đặng thai Mai không đứng trên tư thế cá nhân mà trên cương vị Chủ Tịch Hội Liên Hiệp Văn Học Nghệ Thuật Việt Nam, ủy viên Viện Văn Học đặc trách hiệu đính bản dịch Ngục Trung Nhật Kư, nói với tác giả của Ngục Trung Nhật Kư.
Như vậy, trên hai tư cách quan trọng này,
Hồ chí Minh có nhiệm vụ phải phúc đáp câu hỏi rơ ràng mang tính văn bản học chuyên môn của Đặng thai Mai.
Hồ chí Minh đă không trả lời, không giải thích , mặc dầu Hồ thường được giới thiệu như là một lănh tụ rất thân dân, hay giải đáp những thắc mắc dù nhỏ nhặt của nhân dân.
https://www.youtube.com/watch?v=ECDSUMytPpg
Hồ chí Minh lại là tác giả của cuốn sách mà nhà văn Đặng thai Mai đang hiệu đính bản dịch, như vậy,
không ai có quyền, có khả năng, có uy thế hơn Hồ chí Minh để cắt nghĩa cho Đặng thai Mai hiểu cái lư do hay con người nào đă viết nên mấy con số lạ lùng kia, và những con số ấy có thực sự muốn ghi soạn niên của tác phẩm hay không ?
Đối với nhà văn bản học, biết soạn niên tác phẩm là điều tối quan trọng, nhiều khi chỉ bằng vào soạn niên của một tác phẩm mà nhà văn bản học có khả năng xác lập phụ quyền và cân nhắc giá trị của tác phẩm ấy.
Hồ chí Minh giữ yên lặng về điềm này là thực sự có điều khuất tất.
https://www.youtube.com/watch?v=ps5mDxYOtd0
V́ thế để ve vuốt Đặng thai Mai,
họ Hồ vội vàng phong cho Đặng làm Viện Trưởng Viện Văn Học, chức vụ bao trùm mọi sinh hoạt văn học trong phạm vi cả nước.
***