Năm 1976, thầy cùng một số Tuyên Úy chuyển trại từ Nam ra Bắc và bị giam giữ tại trại 1 Sơn La hay còn gọi là trại Mường Thái là nơi mà trước kia Pháp đã từng giam giữ những tù nhân bị án lưu đày.
Năm sau thì thầy có tên trong số những tù nhân di chuyển về
trại Yên Hạ , trại giam này nằm dưới thung lũng và bao vây chung quanh bởi những dãy núi đá vôi, thuộc huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La.
Trại Yên Hạ là nơi chuyên giam giữ những tử tội hình sự cướp của giết người mà đã được nhà nước
“khoan hồng” tha cho tội chết.
Chỉ hơn một năm sau thì các tù nhân này dần dần kiệt sức
vì lao động khổ sai , thiếu dinh dưỡng, thiếu ăn nhất là thiếu chất mỡ và đường,
và vì khí độc từ dãy núi đá vôi phả vào từ chung quanh.
Bởi thế chỉ sau một thời gian ngắn chuyển trại từ trong Nam ra ngoài Bắc, ai nấy đều gầy như bộ xương còn biết đi.
Khi đi lao động hay đi trở về trại, người ta
chỉ thấy những bộ quần áo tù phấp phới bay mà chẳng thấy da thịt đâu.
Thế rồi sau bốn năm trời giam cầm và lưu đày, một số những người tù lần đầu tiên được nhận một gói nhỏ tiếp tế cực kỳ quí giá từ gia đình trong Nam gửi ra, một số khác thì vẫn chưa nối lại được sợi dây với gia đình trong Nam.
Trong gói nhỏ mà các Phật tử gởi cho thầy Long có
15 cục đường móng trâu , lúc đó ai mà có được 5 cục đường như thế thì đã là thần tiên rồi, nhưng thầy từ từ đem ra phân phát hết 15 cục đường quí giá đó cho những người cùng buồng.
Ưu tiên những tù nhân nào mà đã
kiệt lực thì được một cục, những người đau ốm khác thì mỗi người được
nửa cục mà thô i, còn riêng thầy thì
không có một miếng đường nào hết.
Những người tù này khi nhận được cục đường từ tay thầy phân phát đã không cầm được nước mắt trước tấm lòng vị tha, quảng đại vô biên của một vị sư mà tâm đã định và huệ đã ngời sáng.
Thầy cũng không thoát được những vụ hỏi cung,
một hình thức tra tấn tinh thần những người tù khốn khó này trong trại giam.
Một tên cán bộ từ Hà Nội vào với mái tóc hoa râm có vẻ là một viên chức cao cấp thuộc Bộ Nội Vụ đã hỏi cung thầy trong ba ngày liên tiếp.
Hắn vứt cho thầy tờ giấy để tối về
khai báo những tội lỗi đã chống đảng, nhà nước và nhân dân trước kia khi hoạt động ở Sài Gòn cho Nha Tuyên Úy Phật Giáo của chế độ Việt Nam Cộng Hòa.
https://www.youtube.com/watch?v=mWIYPQaGNIw
Sáng hôm sau , khi kêu ra làm việc tiếp tục, thầy đã nộp bản khai báo cho hắn, vừa xem xong thì hắn đùng đùng
nổi giận ném tờ khai xuống bàn và quát tháo :
- “ Anh khai báo thế này hả ? Tại sao anh lại chép Chú Đại Bi vào đây ?
Anh muốn tù rục xương ra không ?”.
Vẫn thái độ bình tĩnh và từ tốn của một vị cao tăng thầy chậm rãi trả lời :
- “ Thì đây chính là những gì mà tôi đã làm và đã tụng niệm khi xưa, có thể thôi !”.
Hắn với vẻ mặt hầm hầm liệng cho thầy một tờ giấy khác để khai báo lại một cách thành khẩn để được sớm khoan hồng.
Sáng ngày hôm sau , thầy nộp cho hắn một tờ thứ hai và trên tờ đó thầy chép lại thật nắn nót bài Kinh Bát Nhã.
Đến đây thì hắn nổi điên lên và mạt sát thầy thậm tệ và đe dọa rằng :
- Thầy sẽ tù mọt gông và
đừng mong sẽ được hưởng lượng khoan hồng.
Thầy ung dung trả lời rằng :
- “ Các ông cứ việc giam giữ tôi bao lâu cũng được, tôi chỉ xin các ông hãy thả hết những người tù chính trị chế độ cũ mà các ông đang giam giữ mà thôi ”.
Từ đó đến sau, chúng ít khi kêu thầy ra hỏi cung nữa cho đến mãi năm 87,
trước khi có một đợt thả lớn tại trại Ba Sao Nam Hà thì trong các vị Tuyên Úy bị hỏi cung có tên thầy.
Nhưng đặc biệt lần này chúng gọi thầy bằng thầy chứ
không gọi là anh như trước nữa, tuy nhiên chúng vẫn dụ dỗ thầy
nhận tội để được khoan hồng.
Thầy trả lời rằng :
- Các ông cứ thả hết các ông đại đức tuyên úy ra đi vì họ chẳng có tội lỗi gì hết tất cả đều do tôi và họ đều làm theo chỉ thị của tôi hết,
muốn gì thì cứ giữ tôi ở lại đến bao lâu cũng được.
Chúng đành chào thua và chỉ vài tháng sau thì thầy có tên trong danh sách được thả ra khỏi trại cùng với tất cả các đại đức và những vị mục sư linh mục khác trong các Nha Tuyên Úy quân đội.
Thầy ở tù mười hai năm , một năm trong Nam và mười một năm lưu đày trong những trại giam được dựng lên nơi rừng thiêng núi độc miền Bắc
******