[pizza]

Tòa án Tối cao Mỹ quyết định xem xét sắc lệnh của ông Donald Trump nhằm hạn chế quyền quốc tịch theo nơi sinh, mở ra cuộc đối đầu pháp lý lớn nhất liên quan tới Tu chính án thứ 14 trong nhiều thập kỷ.

Tòa án Tối cao Mỹ hôm 5/12 đã đồng ý xem xét tính hợp pháp của chỉ thị do Tổng thống Donald Trump ban hành nhằm hạn chế quyền được cấp quốc tịch theo nơi sinh tại Mỹ – một phần gây tranh cãi trong nỗ lực hạn chế nhập cư của ông, và là bước đi có thể làm thay đổi cách hiểu về một điều khoản của Hiến pháp thế kỷ 19 suốt nhiều thập kỷ qua.

Ông Trump trước đó đã ra lệnh hành pháp yêu cầu các cơ quan Mỹ không công nhận quyền quốc tịch của trẻ em sinh ra trên lãnh thổ Mỹ nếu như cả cha lẫn mẹ đều không phải công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp (hay người có “thẻ xanh”). Tuy nhiên, sắc lệnh này bị chặn bởi tòa án cấp dưới. Sau đó, Bộ Tư pháp đã ra đơn kháng cáo và được các thẩm phán Tòa Tối cao tiếp nhận.

Tòa cấp dưới phán quyết rằng chính sách của ông Trump vi phạm Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ và một đạo luật liên bang ghi nhận quyền quốc tịch theo nơi sinh, theo đơn kiện tập thể của các bậc cha mẹ và trẻ em có quyền quốc tịch bị đe dọa bởi chỉ thị này.

Các thẩm phán dự kiến sẽ nghe điều trần trong nhiệm kỳ hiện tại và đưa ra phán quyết trước cuối tháng 6 năm sau. Tòa chưa ấn định ngày tranh luận.

Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh vào ngày 20/1, ngày đầu tiên ông trở lại Nhà Trắng, như một phần trong loạt sáng kiến mà ông theo đuổi trong nhiệm kỳ thứ hai nhằm siết chặt nhập cư hợp pháp lẫn bất hợp pháp. Chính sách nhập cư của ông Trump luôn nằm trong số những vấn đề gây tranh cãi nhất của cả hai nhiệm kỳ, với các nhà phê bình cáo buộc ông phân biệt chủng tộc và tôn giáo.

Tu chính án thứ 14 từ lâu được hiểu là đảm bảo quyền quốc tịch cho mọi trẻ sinh ra trên lãnh thổ Mỹ. Nhưng chính quyền ông Trump lập luận rằng điều khoản này không trao quyền quốc tịch cho con của những người nhập cư bất hợp pháp, hoặc những người chỉ tạm thời hiện diện hợp pháp như sinh viên hoặc lao động theo visa.

“Vụ việc này sẽ có hệ quả to lớn đối với an ninh của mọi người dân Mỹ và sự thiêng liêng của quyền công dân Mỹ. Chính quyền Trump mong chờ được trình bày quan điểm về vấn đề quốc tịch theo nơi sinh thay mặt cho người dân Mỹ”, bà Abigail Jackson, phát ngôn viên Nhà Trắng, nói.

“Không một Tổng thống nào có thể thay đổi lời hứa căn bản về quyền công dân của Tu chính án thứ 14”, bà Cecillia Wang, giám đốc pháp lý quốc gia của Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU), đại diện cho các nguyên đơn, phát biểu. “Chúng tôi mong được kết thúc dứt điểm vấn đề này tại Tòa Tối cao trong nhiệm kỳ này”.

“Du lịch sinh con”
Chính quyền nói rằng việc trao quyền công dân gần như cho mọi trẻ sinh ra trên đất Mỹ đã tạo ra động lực cho nhập cư bất hợp pháp và dẫn tới hiện tượng “du lịch sinh con”, khi người nước ngoài đến Mỹ để sinh nhằm giành quyền quốc tịch cho con.

Những thách thức pháp lý mà Bộ Tư pháp kháng cáo liên quan đến hai vụ kiện: một của các bang Washington, Arizona, Illinois và Oregon; và một vụ khác tại tòa liên bang ở New Hampshire do các nguyên đơn đại diện cho nhóm toàn quốc những người bị ảnh hưởng bởi sắc lệnh của ông Trump.

Tháng 7 vừa qua, Tòa phúc thẩm liên bang Khu vực số 9 tại San Francisco đứng về phía các bang. Cũng trong tháng đó, Thẩm phán Joseph Laplante tại tòa liên bang ở Concord, New Hampshire cho phép các nguyên đơn được kiện với tư cách tập thể, qua đó chặn sắc lệnh của ông Trump trên phạm vi toàn quốc. Tòa Tối cao hôm 5/12 quyết định chỉ xem xét vụ kiện tập thể, không xem xét vụ do các bang khởi kiện.

Tòa Tối cao đã tiếp nhận vụ việc trước khi tòa phúc thẩm liên bang tại Boston kịp xem xét – một tín hiệu cho thấy mức độ nghiêm trọng của bất đồng pháp lý và sự cần thiết của phán quyết tối hậu mang tính toàn quốc từ Tòa Tối cao.

Điều khoản Công dân trong Tu chính án thứ 14 quy định rằng mọi “người sinh ra hoặc được nhập tịch tại Mỹ, và thuộc thẩm quyền tài phán của Mỹ” đều là công dân Mỹ và bang nơi họ cư trú. Tu chính án này được phê chuẩn năm 1868, sau cuộc Nội chiến 1861–1865 chấm dứt chế độ nô lệ tại Mỹ.

Chính quyền lập luận rằng cụm từ “thuộc thẩm quyền tài phán của Mỹ” có nghĩa rằng chỉ sinh ra trên đất Mỹ là chưa đủ để được cấp quốc tịch. Theo họ, quốc tịch chỉ thuộc về con của những người có “sự trung thành chính yếu” với Mỹ, gồm công dân và thường trú nhân. Sự trung thành đó chỉ được xác lập qua “nơi cư trú hợp pháp”, được định nghĩa là “cư trú hợp pháp, lâu dài tại một quốc gia, với ý định ở lại”.

Án lệ năm 1898
Phía nguyên đơn cho biết Tòa Tối cao đã giải quyết vấn đề quốc tịch theo nơi sinh từ năm 1898 trong vụ “United States v. Wong Kim Ark”, vốn lâu nay được hiểu là đảm bảo quyền công dân cho trẻ sinh tại Mỹ có cha mẹ không phải công dân.

Nguyên đơn cũng lưu ý rằng sắc lệnh của ông Trump vi phạm một đạo luật Quốc hội thông qua năm 1940, sau đó được đưa vào Đạo luật Di trú và Quốc tịch năm 1952. Đạo luật này hợp nhất ngôn ngữ của Điều khoản Công dân và khẳng định cách hiểu đã ổn định từ lâu rằng Tu chính án thứ 14 đảm bảo quốc tịch tự động theo nơi sinh.

Tranh chấp về quyền quốc tịch theo nơi sinh đã được đưa lên Tòa Tối cao một lần trong năm nay. Sau khi tòa cấp dưới đình chỉ sắc lệnh của ông Trump, chính quyền đã đưa vụ việc lên Tòa Tối cao để thách thức quyền hạn của các thẩm phán liên bang trong việc ban hành “lệnh cấm toàn quốc” ngăn các chính sách Tổng thống có hiệu lực.

Trong một phán quyết 6–3 dựa trên đa số bảo thủ, Tòa Tối cao hồi tháng 6 đã thu hẹp quyền hạn này, nhưng không giải quyết tính hợp pháp của chỉ thị mà ông Trump đưa ra. Phán quyết vẫn để ngỏ khả năng tòa án cấp dưới có thể ban hành biện pháp bảo vệ rộng rãi cho các bang hoặc nguyên đơn trong các vụ kiện tập thể.

Tòa Tối cao đã nhiều lần đứng về phía ông Trump trong loạt quyết định năm nay, cho phép nhiều chính sách có hiệu lực sau khi bị tòa cấp dưới ngăn cản vì nghi ngờ tính hợp pháp. Trong số các chính sách này có việc hủy bỏ tạm thời bảo hộ nhân đạo cho hàng trăm nghìn người di cư, trục xuất người di cư sang các quốc gia khác không phải nơi họ mang quốc tịch, và các cuộc truy quét nhập cư trong nước.

VietBF@ sưu tập