Câu chuyện về Hoàng Phủ Tung không chỉ là lịch sử một danh tướng, mà c̣n là minh chứng cho điều khó tin nhất trong thời đại đao kiếm: có người đủ quyền lực để giành thiên hạ, nhưng chủ động từ bỏ v́ ḷng trung nghĩa với nhà Đông Hán.
Hoàng Phủ Tung là một trong những nhân vật đặc biệt nhất của giai đoạn cuối Đông Hán – thời đại đầy rối ren, tan ră và những trận chiến liên miên mở ra thời Tam Quốc sau này. Trong bối cảnh toàn bộ triều đ́nh mục nát, bè đảng hoạn quan hoành hành và loạn lạc nổi lên khắp nơi, Hoàng Phủ Tung vẫn giữ được khí chất trung nghĩa, liêm trực và tận tụy hiếm có. Ông không chỉ là người góp công lớn nhất dẹp loạn Khăn Vàng năm 184 – cuộc khởi nghĩa làm rung chuyển thiên hạ và đẩy nhà Hán đến bờ vực sụp đổ – mà c̣n là vị tướng cuối cùng của Đông Hán c̣n trung thành với triều đ́nh đến tận cuối đời. Chính v́ vậy, sử gia đời sau thường nhắc đến ông như “vị danh tướng cuối cùng của nhà Đông Hán”, một h́nh ảnh đối lập sắc nét với hàng loạt quân phiệt đương thời đang vội vă dựng thế lực riêng và chờ thời cơ tiếm quyền.
Sinh ra trong gia đ́nh có truyền thống vơ tướng nhiều đời, Hoàng Phủ Tung sớm nổi bật với tài văn vơ song toàn, giỏi cưỡi ngựa bắn cung và thông thạo Kinh Thi – Kinh Thư. Dù được nhiều đại thần mời gọi, ông đều từ chối, giữ sự khiêm nhường và cẩn trọng. Khi cuộc khởi nghĩa Khăn Vàng bùng nổ, hàng chục vạn nông dân khắp Hoàng Hà đồng loạt đứng lên, đe dọa sự tồn vong của triều đ́nh, Hoàng Phủ Tung đă thể hiện tư duy chiến lược vượt trội. Ông đề nghị Hán Linh Đế xóa bỏ một số lệnh cấm hà khắc để giảm sự oán thán của dân chúng, đồng thời thưởng nặng cho quân sĩ nhằm khích lệ tinh thần chiến đấu. Kiến nghị này được chấp thuận và trở thành nền tảng giúp ông nhanh chóng tập hợp lực lượng lớn.
Hoàng Phủ Tung. Ảnh minh hoạ.
Trong các chiến dịch dẹp Khăn Vàng, Hoàng Phủ Tung là người lập công lớn nhất. Ông hiểu rơ điểm yếu của quân Khăn Vàng – đông nhưng chất lượng thấp, thiếu kỷ luật, đóng quân sai vị trí và chủ quan vào ban đêm – nên đă nhiều lần dùng hỏa công và tập kích đêm để đánh tan các cánh quân lớn. Chiến thắng tại Trường Xă, rồi các trận đánh Ba Tài, Bốc Dĩ, Trương Lương đă phá vỡ hoàn toàn lực lượng chủ lực của Khăn Vàng. Sử sách ghi lại những trận ông tiêu diệt hàng chục vạn quân địch, d́m quân Khăn Vàng xuống sông chết đuối, thiêu hủy hàng vạn xe quân nhu, khiến ba anh em Trương Giác đều bị diệt. Công lao ấy khiến ông được xếp ngang hàng các danh tướng lớn nhất cuối thời Hán, và chẳng bao lâu sau, uy danh của ông vang dội khắp thiên hạ.
Tuy sở hữu quyền uy quân sự mạnh mẽ và được nhiều người khuyên nên nhân cơ hội triều đ́nh suy yếu để tự lập làm đế, Hoàng Phủ Tung lại một mực từ chối. Với ông, trung nghĩa với triều đ́nh là nguyên tắc bất di bất dịch. Ông từng xin giảm thuế cho dân Kư Châu một năm để cứu đói, được nhân dân ca ngợi qua những câu vè truyền tụng. Tấm ḷng nhân hậu, tính cẩn trọng và sự khiêm nhường của ông khiến các sĩ phu đều kính trọng. Trong khi thời đại ấy đầy rẫy những người đang t́m cơ hội dựng cờ hiệu riêng – từ Viên Thiệu, Công Tôn Toản đến Tào Tháo, Tôn Kiên – Hoàng Phủ Tung vẫn chọn con đường phụng sự triều đ́nh cho đến cuối đời, dù nhiều lần bị gian thần hăm hại và thậm chí suưt mất mạng v́ mưu đồ của Đổng Trác.
Nh́n lại cuộc đời ông, người ta dễ dàng nhận ra rằng nếu Hoàng Phủ Tung có dă tâm, lịch sử Trung Quốc hoàn toàn có thể rẽ sang một hướng khác. Đó cũng là giả định thú vị nhất mà hậu thế đặt ra: điều ǵ sẽ xảy ra nếu Hoàng Phủ Tung chấp nhận lời khuyên tự xưng đế khoảng năm 184–185, sau khi lập đại công dẹp Khăn Vàng?
Trước hết, tại thời điểm đó, Hoàng Phủ Tung là người duy nhất trong triều đ́nh nắm lực lượng quân sự lớn mạnh và có uy tín tuyệt đối. Các thế lực quân phiệt về sau như Viên Thiệu, Tào Tháo, Lưu Ngu, Công Tôn Toản… vẫn chưa h́nh thành đầy đủ hoặc chưa tạo dựng thế lực đáng kể. Quyền lực thực tế trong tay hoạn quan, ngoại thích và các nhóm lợi ích rời rạc trong triều đ́nh vốn không đủ để đối trọng với ông. Nếu Hoàng Phủ Tung chọn con đường tiếm vị, triều đ́nh Đông Hán sẽ sụp đổ ngay từ năm 184, và rất có khả năng Trung Quốc sẽ bước vào thời kỳ phân liệt sớm hơn gần 20 năm so với lịch sử thật.
Một giả định khác đáng chú ư là: Hoàng Phủ Tung nếu xưng đế, khả năng cao sẽ nhanh chóng ổn định được cục diện hơn nhiều quân phiệt khác. Nhân phẩm ông liêm trực, không tham lợi riêng, lại yêu thương quân sĩ và trọng dụng sĩ phu. Những người như Trương Ôn, Chu Tuấn, thậm chí cả Tào Tháo hoặc Viên Thiệu nhiều khả năng sẽ chọn quy phục ông trong giai đoạn đầu, thay v́ lập phe cánh riêng. Đế quốc mới do Hoàng Phủ Tung lập nên có thể trường tồn hơn các triều đại quân phiệt ngắn ngủi khác.
Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng nhất: liệu thời Tam Quốc có ra đời hay không? Câu trả lời có lẽ là “khó xảy ra như lịch sử”. Tam Quốc sinh ra từ sự suy yếu kéo dài của nhà Hán, sự chia rẽ quyền lực theo vùng lănh thổ và sự trỗi dậy đồng thời của nhiều quân phiệt lớn. Nếu Hoàng Phủ Tung thống nhất quyền lực trong tay ngay từ năm 184, các thế lực quân phiệt khác chưa kịp lớn mạnh. Đổng Trác không có cơ hội lộng quyền, Tào Tháo không có đất diễn để từng bước thâu tóm thiên hạ, Viên Thiệu khó xây dựng được thế lực mạnh ở Hà Bắc, và Lưu Bị – vốn xuất thân nghèo khó – càng không thể trở thành nhân vật trung tâm như trong Tam Quốc. Nh́n theo hướng đó, thời Tam Quốc mà ta biết có thể sẽ không bao giờ h́nh thành.
Tuy vậy, sự từ chối xưng đế của Hoàng Phủ Tung cũng là minh chứng hùng hồn cho phẩm chất của ông. Trong một thời đại mà phần lớn anh hùng đều dựa vào chiến công để xây dựng quyền lực riêng, ông lại chọn trung thành với triều đ́nh đến cùng, dù triều đ́nh ấy đă mục nát và nhiều lần đối xử bất công với chính ông. Chính sự trung nghĩa và khí tiết đó khiến Hoàng Phủ Tung được lịch sử ca ngợi đặc biệt hơn bất kỳ tướng lĩnh nào cùng thời.
Năm 195, giữa lúc triều đ́nh bị quân phiệt tranh giành khiến thiên hạ hỗn loạn chưa từng có, Hoàng Phủ Tung qua đời, mang theo niềm tiếc nuối rằng ông – người có khả năng nhất để cứu văn cơ đồ Đông Hán – đă không thể xoay chuyển vận mệnh thời cuộc. Nhưng cũng chính điều đó tạo nên h́nh ảnh một vị tướng trọn đời v́ nước, không mưu đồ riêng, để lại danh tiếng thuần khiết hiếm có trong thời loạn.
Vietbf @ Sưu tầm