Người Mỹ bước vào mùa mua sắm cuối năm với tâm trạng ảm đạm v́ giá cả leo thang. Nếu chỉ nh́n vào số liệu, mùa mua sắm năm nay có vẻ phục hồi mạnh mẽ, nhưng thực tế không phải vậy.
Bên trong cửa hàng bách hóa Macy đặt tại thành phố New York, Mỹ. Ảnh: Reuters.
Sau nhiều năm chứng kiến giá cả leo thang, người Mỹ đă bước vào mùa mua sắm cuối năm 2025 với tâm thế không mấy tích cực.
Chuyện ǵ đang xảy ra?
Theo CNN, nhóm thu nhập trung b́nh và thấp dù có những chán nản với t́nh h́nh tài chính cá nhân vẫn có hoạt động chi dùng. Nhờ vậy, dự báo doanh số bán lẻ cuối năm tại Mỹ được giữ ở mức đi ngang, thậm chí tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2024. Mastercard dự báo tổng chi tiêu mùa lễ hội năm nay tăng 3,6%.
Nhưng mức tăng đó có một phần nguyên nhân đến từ giá cả dịp cuối năm nay đắt đỏ hơn năm ngoái. Lạm phát dai dẳng cộng với mặt bằng giá vốn đă tăng cao khiến người Mỹ phải chi tiêu thêm trong dịp cuối năm, khiến số liệu chi dùng của người Mỹ tăng lên.
“Những thay đổi trong hành vi mua sắm đă xuất hiện. Lạm phát được dự báo sẽ làm tăng doanh số, c̣n lượng hàng bán ra thực tế không tăng”, bà Vicki Hyman, giám đốc truyền thông của Mastercard, nhận định. V́ vậy, dữ liệu mua sắm tính từ dịp Black Friday có thể vẽ nên bức tranh kinh tế Mỹ tươi sáng hơn thực tế.
“Các hộ thu nhập thấp và thu nhập cao đang sống trong hai thế giới khác nhau, trải nghiệm của họ như ở trong hai nền kinh tế khác nhau”, chuyên gia kinh tế Joe Wadford (Viện Bank of America) chia sẻ.
Dữ liệu mua sắm từ Black Friday đến Giáng sinh sẽ là bài kiểm tra sức khỏe kinh tế Mỹ. Theo dữ liệu thống kê ban đầu của Bank of America, nhiều người đă mua sắm sớm với số lượng lớn.
Cụ thể, tiền lương trung b́nh tăng trong ṿng một thập kỷ qua, số dư trong tài khoản ngân hàng hiện cao hơn so với năm 2019. Điều này thúc đẩy việc chi tiêu bằng thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ tăng 2,4% mỗi hộ, con số này tính riêng trong tháng 10/2025 so với cùng kỳ năm 2024.
Đây là mức tăng chi tiêu tốt nhất tại Mỹ kể từ tháng 2/2024, và là tháng thứ năm liên tiếp ghi nhận người Mỹ tăng chi tiêu. Riêng các mặt hàng liên quan tới mùa lễ hội tăng 5,7% so với năm ngoái.
Dù vậy, điểm quan trọng cần nhấn mạnh: những số liệu này tính theo lượng tiền giao dịch, không phải dựa trên số món hàng được mua. Thực tế, số lượng giao dịch mua hàng mà Bank of America ghi nhận đă giảm nhẹ từ tháng 1. “Điều này có thể hiểu rằng người Mỹ đang chi nhiều hơn nhưng mua được ít hàng hóa hơn”, chuyên gia Joe Wadford cho hay.
Một yếu tố khác cũng cần nhắc đến là thuế quan. Trong bối cảnh các đợt thuế nhập khẩu dưới thời Tổng thống Trump liên tục thay đổi, người dân Mỹ đă đổ xô đi mua đồ điện tử và trang sức từ sớm để tránh tăng giá. Điều này có thể khiến sức mua trong toàn mùa lễ năm nay sụt giảm, v́ nhiều người đă mua những món hàng đắt giá từ trước hoặc sẽ bị ngần ngại trước mức giá mới khá cao.
Nền kinh tế chữ K
Một vấn đề trong các báo cáo về t́nh h́nh chi dùng tại Mỹ là các nhà phân tích không thể biết ai đang chi tiêu mua sắm.
Sách Beige mới nhất do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đưa ra cho thấy người thu nhập thấp và trung b́nh tại Mỹ đang cắt giảm chi tiêu mua sắm. Họ ngày càng eo hẹp tài chính và phụ thuộc vào các chương tŕnh giảm giá. Ngược lại, nhóm thu nhập cao vẫn chi tiền mạnh tay, bao gồm cả hàng xa xỉ và đi du lịch.
Báo cáo của Bank of America phản ánh rơ điều này. Trong tháng 10, dù mức chi tiêu mua sắm của người dân Mỹ tăng trung b́nh 2,4%/hộ gia đ́nh, nhưng thực chi của nhóm thu nhập thấp chỉ tăng 0.7%. Chính nhóm thu nhập cao mới đang tăng mạnh chi tiêu mua sắm.
Đây chính là câu chuyện của nền kinh tế chữ K, mô h́nh phục hồi kinh tế mà các bộ phận khác nhau của nền kinh tế phục hồi theo những hướng khác nhau, giống như hai nhánh của chữ K. Một nhánh tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi nhánh kia tiếp tục suy thoái.
Điều này thường dẫn đến sự gia tăng bất b́nh đẳng về tài sản, trong đó những người thu nhập cao hưởng lợi từ thị trường chứng khoán và giá nhà tăng, vẫn tiếp tục chi tiêu mạnh mẽ. Người thu nhập thấp gặp khó khăn, phải cắt giảm chi tiêu, sống “thắt lưng buộc bụng” qua từng kỳ lương, chật vật trước giá cả leo thang.
Theo chuyên gia kinh tế Heather Long (Navy Federal Credit Union), nhóm người Mỹ kiếm trên 170.000 USD/năm vẫn tiếp tục chi tiêu mạnh. Nhưng nhóm thu nhập trung b́nh, đặc biệt người có điểm tín dụng thấp, đang chi tiêu ít hơn cả thời kỳ trước đại dịch Covid-19.
Bank of America cho biết tính đến báo cáo lạm phát tháng 9, thu nhập của các hộ gia đ́nh thu nhập thấp tại Mỹ chỉ tăng 1%, trong khi giá cả tăng 3%. “Hóa đơn tăng 300 USD, lương chỉ tăng 100 USD, bạn sẽ làm ǵ? Áp lực tài chính với nhóm này đang ngày càng lớn”, chuyên gia kinh tế Joe Wadford nhận định.
Ông Stephen Squeri, CEO của American Express, nhấn mạnh: “Đây thực sự là nền kinh tế bị chia đôi”. Các lănh đạo doanh nghiệp từ Target, Walmart, Home Depot, Crocs, Chipotle và Coca-Cola cũng đều ghi nhận điều tương tự: những người kiếm dưới 100.000 USD/năm đang cắt giảm chi tiêu, nhóm thu nhập cao tiếp tục tăng chi dùng ổn định.
Thực tế này khiến khảo sát của Fox News công bố trong tháng 11 trở nên dễ hiểu: 76% người Mỹ đang có cái nh́n tiêu cực về nền kinh tế. Trước đó, hồi tháng 7, con số này là 67%.
“Đây đúng là nền kinh tế chữ K. Những con số thống kê tích cực trong mùa lễ năm nay, nếu nh́n về tổng chi tiêu và tỷ lệ tăng trưởng, th́ có vẻ ổn. Nhưng nếu phân tích kỹ cách chi dùng của từng nhóm thu nhập lại là câu chuyện hoàn toàn khác”.
VietBF@ sưu tập