Phương Anh Đào từng phụ cha mẹ bán xôi ở Cà Mau trước khi theo nghề diễn, được Trấn Thành chọn đóng phim 18+ "Mai" và tỏa sáng.
Hôm 25/11, diễn viên chiến thắng hạng mục Nữ chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24, nhờ vai cô gái làm nghề mátxa trong Mai. Diễn viên ngỡ ngàng khi hay tin, không nghĩ bản thân vượt qua các đàn chị kỳ cựu như Hồng Đào, Việt Hương để đoạt giải. Phương Anh Đào tri ân đạo diễn Trấn Thành, bạn diễn Tuấn Trần giúp cô hóa thân trọn vẹn vào tác phẩm. "Tôi biết ơn khi được làm nghề", cô nói.
Phương Anh Đào và Tuấn Trần trong phim "Mai". Ảnh: Thanh Huyền
Trước khi nhận cúp vàng danh giá nhất làng phim Việt, người đẹp 33 tuổi trải qua nhiều năm tháng chật vật. Gia đ́nh cô vốn ở một vùng quê nghèo thuộc Cà Mau, sau đó chuyển đến Gành Hào, Bạc Liêu (cũ) sinh sống. Cô lớn lên ở một làng chài ven biển, từ bé đă quen với mùi tôm cá, muối biển. Bố mẹ bán xôi ở chợ, Phương Anh Đào thường dậy sớm, phụ người thân thu tiền.
Phương Anh Đào cho biết cuộc sống khi ấy không mấy dư dả. Ngoài giờ học, thời gian c̣n lại, cô làm việc nhà rồi đi bán phụ mẹ. Đến năm 12 tuổi, cô mới được người thân cho 10 ngh́n đồng mỗi ngày tiêu vặt. Dù tuổi thơ vất vả hơn bạn bè cùng trang lứa, bù lại cô hạnh phúc khi sớm biết lao động phụ gia đ́nh, từ đó trân trọng đồng tiền kiếm được.
Ước mơ diễn xuất không định h́nh rơ rệt với Phương Anh Đào từ đầu, mà dần nảy nở, ươm mầm suốt thời cấp ba. Từng là thành viên ṇng cốt trong đội văn nghệ của trường, đến năm lớp 10 cô mới mạnh dạn đóng kịch qua một số tiểu phẩm. Được bạn bè khuyên nên theo đuổi phim ảnh, cô lại thi vào ngành quản trị kinh doanh v́ bố mẹ cho rằng "làm nghệ thuật khó, cần có nhiều tiền".
Khoảng một năm theo học kinh tế, Phương Anh Đào bỏ ngang, nhận ra ḿnh không thuộc về lĩnh vực này. Cô quyết định cho bản thân cơ hội khác, nộp đơn thi vào Đại học Sân khấu Điện ảnh TP HCM. Nghề diễn vốn có thể tự trau dồi bằng những khóa học ngắn hạn, nhưng Phương Anh Đào chọn môi trường chính quy v́ muốn được đào tạo bài bản.
Với điện ảnh, Phương Anh Đào tâm niệm "chậm mà chắc". Những năm đại học, cô sốt ruột khi thấy bạn bè trong lớp liên tiếp đi thử vai, trúng các dự án lớn. Cô nhớ đến lời dặn của giảng viên: chịu khó học hành để nắm vững kỹ thuật, diễn xuất sẽ có chiều sâu hơn. Để trang trải phí sinh hoạt đắt đỏ, cô xin làm nhân viên cho các cửa hàng, nhận chụp show quảng cáo với thù lao 500.000 - một triệu đồng.
Vào nghề từ năm 2014 song đến 2018, cô mới chạm ngơ điện ảnh. Sau sitcom Chiến dịch chống ế 2, Phương Anh Đào được đạo diễn Cao Thúy Nhi mời đóng phim độc lập Nhắm mắt thấy mùa hè - xoay quanh chuyện t́nh cô gái Việt và chàng trai Nhật Bản. Dù kịch bản, tiết tấu bộ phim bị nhận xét c̣n non nớt, Phương Anh Đào ghi dấu với nét đẹp khả ái, gương mặt giàu biểu cảm. Cùng năm, cô được trao giải thưởng đầu tiên - Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (Haniff).
Từ đây, Phương Anh Đào bắt đầu được nhiều nhà làm phim để mắt, trong đó có Charlie Nguyễn. Đạo diễn Để Mai tính muốn t́m một gương mặt trẻ đóng cặp cùng Thái Ḥa - ngôi sao pḥng vé khi đó - trong tác phẩm hài lăng mạn Chàng vợ của em (2018). Kém đàn anh nhiều năm kinh nghiệm, Phương Anh Đào được đánh giá không mấy chênh lệch về diễn xuất. Cô khắc họa tṛn trịa vai Mai - doanh nhân xinh đẹp nỗ lực để khẳng định tài năng trước phái mạnh, nhưng luôn thấy thiếu thốn về t́nh cảm. Tác phẩm đạt 86 tỷ đồng, từng vào top năm phim Việt ăn khách nhất mọi thời.
Tro tàn rực rỡ là dấu ấn khác của Phương Anh Đào ở ḍng phim chuyển thể văn học. Ban đầu, cô là một trong những gương mặt đầu tiên được gửi hồ sơ cho đạo diễn, nhưng Bùi Thạc Chuyên từ chối, cho rằng cô "quá xinh đẹp" so với nhân vật - một phụ nữ mưu sinh ở miền Tây sông nước.
Cô quyết tâm gặp nhà sản xuất để thuyết phục, xin một cơ hội. Một tháng trước ngày bấm máy, Phương Anh Đào về quê nhà Cà Mau phơi nắng cho da sạm hơn, học thêm kỹ năng nội trợ. Khi đóng phim, cô hóa trang để răng bớt trắng. Trút bỏ nét sắc sảo, cô vào vai Nhàn - người vợ bị chồng ghẻ lạnh sau một tai nạn khiến con họ qua đời. Diễn viên có nhiều cảnh diễn nội tâm tinh tế, khiến người xem cảm nhận nỗi đau sâu thẳm của Nhàn khi biến cố ập đến. Tác phẩm thắng lớn ở Liên hoan phim Việt Nam 2023, trong đó có giải Phim điện ảnh xuất sắc.
Đến Mai - tác phẩm 18+ của Trấn Thành, Phương Anh Đào mới tỏa sáng, trở thành ngôi sao điện ảnh. Đạo diễn dành hai năm, t́m những gương mặt hàng đầu làng phim để thử vai Mai - cô gái chịu nhiều lời dèm pha v́ làm nghề nhân viên mátxa. Trước khi chọn Phương Anh Đào đóng chính, anh theo dơi nhiều phim, đánh giá cô là gương mặt thực lực, biết lựa chọn dự án. Khi gặp diễn viên, Trấn Thành thốt lên: "Đây là định mệnh, vai này phải là của cô ấy".
Cô thuyết phục khán giả lẫn giới chuyên môn khi hóa thân một phụ nữ 37 tuổi chịu nhiều tổn thương quá khứ. Biểu cảm Phương Anh Đào biến hóa từ những cảnh chật vật nuôi con một ḿnh, bất lực khi con quấy khóc, hay ánh mắt uất hận v́ người cha mê cờ bạc, gián tiếp đẩy cô tới đường cùng.
Một trong những phân cảnh đáng nhớ của phim là khi Mai ôm Dương (Tuấn Trần) - nhạc công kém cô bảy tuổi - ̣a khóc, bộc lộ khát khao thèm được yêu v́ "sắp 40 tuổi rồi". Vai diễn mang về cho Phương Anh Đào giải thưởng thứ hai trong sự nghiệp - Nữ diễn viên chính phim điện ảnh của Cánh Diều 2024.
Xem Mai, Lucas Luân Nguyễn - dịch giả sách về điện ảnh - đánh giá Phương Anh Đào sinh ra là để đóng nhân vật này. Theo anh, diễn xuất của người đẹp giúp khán giả h́nh dung trọn vẹn về số phận một phụ nữ bị gắn định kiến xă hội, nghi ngờ bản thân không xứng đáng với t́nh yêu. Anh đặc biệt thích hồi ba, khi Mai quyết định bung ra hết những bí bách trong ḷng, dẫn đến một cao trào căng thẳng.
Không phải phim nào Phương Anh Đào đóng cũng thắng doanh thu hoặc được khen về nội dung. Lần đầu thử sức với kinh dị trong Vô diện sát nhân năm 2022, nhân vật của cô - một phụ nữ luôn mơ thấy ác mộng bị kẻ giấu mặt truy đuổi - không được đón nhận. Phim bị chê ở phần kịch bản ôm đồm, cái kết gượng gạo, thiếu logic, là một trong những tác phẩm doanh thu kém nhất năm (4,7 tỷ đồng).
Chiếm đoạt - phim 18+ về chuyện t́nh tay ba năm 2023 - tiếp tục nhận nhiều phản hồi tiêu cực v́ t́nh tiết thiếu logic. Phương Anh Đào nói sau mỗi dự án thất bại, cô không quá thất vọng. Quan niệm chặng đường diễn xuất c̣n dài, diễn viên b́nh tĩnh đón nhận những lời khen chê để trau dồi thêm kinh nghiệm.
Có thời điểm, Phương Anh Đào chịu di chứng méo miệng v́ mổ tuyến giáp, phải từ chối nhiều lời mời dự án. Khi ấy, dù sự nghiệp giậm chân tại chỗ, cô trân trọng những quăng lắng của cuộc sống. Diễn viên tập trung hồi phục sức khỏe, học cách sống chậm hơn để hiểu bản thân thực sự muốn ǵ. "Tôi nhận ra để đi đường dài, phải biết buông bỏ đúng lúc, bởi kiếm nhiều tiền cũng không để làm ǵ nếu không tận hưởng được", cô nói.