Từ xa xưa, trong hôn nhân – tang lễ – cưới hỏi, người xưa luôn có nhiều phong tục và kiêng kỵ riêng, tất cả đều được truyền lại từ tổ tiên, có tác dụng định hướng cho đời sống của con cháu sau này. Câu tục ngữ “Tháng Chạp không định thân, tháng Giêng không cưới vợ” chính là một trong số đó. Hiểu theo nghĩa đen, câu này có nghĩa là: tháng Chạp không nên định hôn ước, tháng Giêng không nên tổ chức cưới hỏi. Nhưng v́ sao lại như vậy? V́ đâu mà tổ tiên ta lại nói thế?
V́ sao tháng Chạp lại không thích hợp để định thân? Có mấy cách lư giải như sau:
Trước hết, xét về khí hậu, tháng Chạp là thời điểm lạnh nhất trong năm. Khi ấy dương khí suy giảm, âm khí thịnh lên, vạn vật đều tiêu điều, tĩnh lặng, thiếu sức sống. Trong khi đó, chuyện hôn nhân vốn tượng trưng cho niềm vui, sự hưng thịnh, đầm ấm và sinh khí rộn ràng. Bầu không khí lạnh lẽo, u tịch của tháng Chạp lại mang vẻ “sát khí”, tương khắc với ư nghĩa cát tường của hôn nhân.
Ông bà xưa tin rằng vũ trụ được cấu thành bởi năm yếu tố: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ, và các yếu tố này luôn tương sinh – tương khắc. Nếu định thân vào tháng Chạp, theo quan niệm cũ, sẽ dễ “khắc suy” vận khí, ảnh hưởng đến tài vận của nhà trai, nên mới có câu “tháng Chạp không định thân”.
Thêm vào đó, việc định thân thường phải chọn ngày lành tháng tốt sao cho hợp tuổi đôi bên. Nhưng tháng Chạp lại là thời gian bận rộn nhất trong năm, v́ mọi người đều lo chuẩn bị cho cái Tết cổ truyền, nên ít ai muốn thêm việc vào lúc này. V́ thế, dần dần h́nh thành tập tục “tránh định thân trong tháng Chạp” để khỏi trùng với giai đoạn tất bật cuối năm.
Mặt khác, người xưa rất coi trọng điềm lành – điềm dữ và thường tránh những từ ngữ xui rủi. Chữ “腊” (Lạp – tháng Chạp) trong tiếng Hán đồng âm với “拉” (Lạp) trong từ “拖拖拉拉” – nghĩa là chần chừ, dây dưa, chậm trễ. V́ thế, định thân trong tháng “Lạp” dễ bị xem là không suôn sẻ, lề mề, kéo dài, mang điềm không tốt. Ông bà ta vốn rất kỵ những điều như vậy, nên tránh chọn thời điểm này.
Ngoài ra, tháng Chạp là cuối năm, trời lạnh giá, cây cối trơ trụi, muôn vật tàn úa, thiếu hơi thở của sự sống. Dân gian cho rằng chọn thời điểm này để định hôn ước là “phạm xung” với ư nghĩa sinh sôi, thịnh vượng của hôn nhân.
V́ những lẽ đó, người xưa thường không chọn tháng Chạp để định thân.
Tháng Giêng không cưới vợ
Câu tục ngữ “tháng Giêng không cưới vợ” cũng đă có từ rất lâu, và cũng có nhiều cách lư giải khác nhau.
Trong dân gian có câu “ngẩng đầu đỏ”, ư nói rằng nếu tổ chức cưới hỏi vào tháng Giêng – tháng mở đầu năm mới – là tranh phong với Thái Tuế, tức “động thổ trên đầu Thái Tuế”, bị xem là phạm kỵ. Điều này được tin là sẽ ảnh hưởng đến vận mệnh, tài lộc và con cái về sau.
Tháng Giêng là tháng đầu tiên của năm âm lịch, là thời điểm mọi người bận rộn mừng Tết, chúc Tết, đi thăm họ hàng, bạn bè. Nếu chọn thời gian này để cưới vợ, không chỉ gây bất tiện cho người thân – khách khứa, mà c̣n phá vỡ nề nếp sinh hoạt và nghi lễ đầu năm.
Một cách lư giải khác, nh́n từ khía cạnh đời sống thực tế, tháng Giêng là mùa ăn Tết, ai nấy đều bận tiếp khách, thăm hỏi, vui xuân. Lúc này mà tổ chức đám cưới, tuy nghe có vẻ như “hai niềm vui gặp nhau” – song hỷ lâm môn, nhưng lại khiến nhiều người khó thu xếp thời gian, làm gián đoạn việc chúc Tết, ảnh hưởng đến không khí lễ hội chung.
Ngoài ra, việc cưới hỏi trong tháng Giêng c̣n dễ bị người đời bàn ra tán vào. Bởi lẽ, đầu năm, nhà nhà đều ăn uống linh đ́nh, nhiều thịt cá, nên khi đi dự tiệc cưới, khách thường không c̣n hứng ăn uống. Một số người thậm chí c̣n hiểu lầm rằng gia chủ tổ chức cưới đầu năm là để “tiết kiệm”, v́ có thể tận dụng đồ ăn thức uống sẵn có trong dịp Tết. Chính v́ sợ bị dị nghị, nên nhiều gia đ́nh tránh tổ chức cưới trong tháng Giêng. V́ những lư do trên, mọi người xưa nay đều ít khi chọn tháng Giêng để cưới hỏi.
Lời kết
Những câu tục ngữ như vậy là “kinh nghiệm truyền đời” của ông bà xưa, đúc kết qua bao thế hệ. Trong việc chọn ngày định thân hay ngày cưới, người đời trước luôn cẩn trọng và xem trọng nghi lễ. Họ thường căn cứ vào ngày tháng năm sinh (bát tự) của đôi nam nữ, rồi đối chiếu với lịch âm để chọn ngày “đại cát đại lợi”. Tất cả đều thể hiện sự coi trọng hôn nhân và lời chúc phúc cho đôi trẻ được trăm năm ḥa hợp.
Dẫu rằng ngày nay, theo bước thời gian, nhiều phong tục đă phai nhạt ư nghĩa ban đầu, con người hiện đại cũng không c̣n quá khắt khe trong việc chọn ngày lành tháng tốt. Tuy nhiên, việc định thân vào tháng Chạp hay cưới vào tháng Giêng vẫn rất ít khi xảy ra.
Với giới trẻ hiện nay, đa số thường chọn dịp lễ – Tết – cuối tuần để tổ chức cưới, vừa thuận tiện cho công việc, vừa dễ tụ họp đầy đủ họ hàng, bạn bè.
C̣n bạn th́ sao? Bạn có biết thêm những cách lư giải khác về câu “Tháng Chạp không định thân, tháng Giêng không cưới vợ” hay không? Hăy chia sẻ cùng mọi người nhé!
Vietbf @ Sưu tầm