[Romano]

Các Thượng nghị sĩ dường như đã tiến gần đến một thỏa thuận nhằm chấm dứt tình trạng đóng cửa chính phủ trước cuộc bầu cử hôm 4/11. Một số nghị sĩ Dân chủ nhận định tình hình hầu như không thay đổi, trong khi những người khác cho rằng chiến thắng của đảng này sẽ tạo nên bước ngoặt trong tình thế bế tắc hiện nay.
Ngay sau khi đảng Dân chủ giành chiến thắng lớn trong một loạt cuộc bầu cử hôm 4/11 vừa qua, các thượng nghị sĩ Dân chủ đã trở lại Điện Capitol với một lựa chọn đầy khó khăn. Liệu họ có nên tận dụng chiến thắng làm đòn bẩy để duy trì tình trạng đóng cửa, hay chấp nhận một thỏa thuận lưỡng đảng giúp mở cửa chính phủ trở lại nhưng không giải quyết được vấn đề quan trọng nhất – vấn đề gia hạn trợ cấp y tế xã hội theo chương trình Obamacare?

Hiện trong nội bộ đảng Dân chủ, các nhóm nghị sĩ dường như đang theo đuổi những hướng tiếp cận khác nhau.

Mâu thuẫn trong nội bộ Đảng Dân chủ
Với phe ôn hòa trong Thượng viện – những người đang nỗ lực đạt được thỏa thuận với đảng Cộng hòa để chấm dứt bế tắc, kết quả bầu cử hôm 4/11 dường như không tạo ra nhiều thay đổi. Theo Thượng nghị sĩ Gary Peters từ Michigan, các cuộc thảo luận về việc đóng cửa chính phủ sẽ “tiếp tục cho đến khi chúng ta thật sự giải quyết được vấn đề này”.

Một thành viên khác trong nhóm lưỡng đảng, Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen từ New Hampshire cho biết các cuộc đàm phán vẫn đang diễn ra theo hướng “tích cực”. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Catherine Cortez Masto từ Nevada nói với MSNBC rằng “chừng nào chúng ta còn trò chuyện, đàm phán và nỗ lực tiến về phía trước, chừng đó vẫn là tín hiệu tốt”.

Tuy nhiên, với những nghị sĩ Dân chủ cứng rắn, vốn đã thất vọng với thỏa thuận đang được bàn thảo, chiến thắng bầu cử lại càng củng cố thêm quyết tâm không nhượng bộ. Họ cho rằng cử tri đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: Hãy kiên định với quyết định ban đầu.

Thượng nghị sĩ Chris Murphy (Connecticut) phát biểu trước báo giới hôm 5/11 rằng: “Thật kỳ lạ nếu ngay sau khi người dân Mỹ tưởng thưởng cho đảng Dân chủ vì đã đứng lên chiến đấu, chúng ta lại đầu hàng mà không đạt được điều gì cho những người mà mình đang đại diện”.

Cùng chung quan điểm đó, Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal (Connecticut) cho rằng kết quả bầu cử “là lời khích lệ mạnh mẽ, cho thấy người dân Mỹ đang đứng về phía đảng Dân chủ”. Ông Blumenthal bày tỏ hy vọng rằng các thành viên đảng Dân chủ khác sẽ nhìn nhận chiến thắng này theo cách tương tự, như một lời khẳng định rằng họ cần tiếp tục đấu tranh. Theo Thượng nghị sĩ này, đây không phải là lúc thỏa hiệp.

Nhiều nghị sĩ Dân chủ lại cho rằng sự lo lắng ngày càng tăng của Tổng thống Mỹ Donald Trump về tình trạng chính phủ đóng cửa chính là lý do để họ tiếp tục giữ vững lập trường.

“Tổng thống Mỹ cuối cùng cũng nhận thấy rằng vấn đề này nghiêm trọng đến mức nào. Sau các bầu cử lần này, có lẽ ông ấy nên nhanh chóng vào cuộc và giải quyết vấn đề”, Thượng nghị sĩ Chris Van Hollen từ Maryland phát biểu trước báo giới hôm 5/11.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội đầu tuần này, khi cuộc bỏ phiếu vẫn đang diễn ra, ông Trump thừa nhận việc đóng cửa chính phủ là “một trong hai lý do khiến đảng Cộng hòa thua cuộc bầu cử”. Lý do còn lại, theo ông, là vì “cái tên Donald Trump không xuất hiện trên lá phiếu”.

Tại buổi họp ở Nhà Trắng sáng 5/11, Tổng thống Trump nói với các thượng nghị sĩ Cộng hòa rằng “việc đóng cửa chính phủ gây hại cho chúng ta nhiều hơn cho họ (phe Dân chủ)”. Ông cũng kêu gọi đảng Cộng hòa hủy bỏ thủ tục filibuster – một cơ chế tại Thượng viện Mỹ cho phép các nghị sĩ kéo dài tranh luận nhằm trì hoãn hoặc ngăn cản việc bỏ phiếu thông qua dự luật. Việc chấm dứt filibuster đòi hỏi ít nhất 60 phiếu thuận; nếu bị bãi bỏ, các nhà lập pháp Cộng hòa có thể đơn phương mở lại chính phủ mà không cần sự ủng hộ của phe Dân chủ.

Tuy vậy, ngay cả trước cuộc bầu cử, các cuộc khảo sát dư luận đã cho thấy Đảng Dân chủ đang nắm lợi thế trong vấn đề đóng cửa chính phủ, khi phần lớn người dân Mỹ đổ lỗi cho Đảng Cộng hòa về tình trạng bế tắc hiện nay. Tuy nhiên, khi tác động của tình trạng chính phủ tê liệt ngày càng trở nên rõ rệt, một bộ phận nghị sĩ Dân chủ cũng bắt đầu tìm kiếm một lối thoát khác, dù điều đó đồng nghĩa với việc họ không đạt được mục tiêu về việc duy trì trợ cấp Obamacare đang sắp hết hạn.

Chính phủ Mỹ sẽ sớm mở cửa trở lại?
Một thỏa thuận tiềm năng trong nội bộ Thượng viện dường như đang dần thành hình. Theo các nguồn tin cấp cao mà CNN thu thập được, các nhà đàm phán tại Thượng viện đang xem xét một gói thỏa thuận “minibus”, bao gồm ba dự luật phân bổ ngân sách kết hợp với một dự luật tài trợ ngắn hạn nhằm mở cửa lại phần còn lại của chính phủ.

Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất trong các cuộc thương lượng này vẫn nằm ở yêu cầu của phe Dân chủ liên quan đến việc gia hạn chương trình trợ cấp bảo hiểm y tế Obamacare vốn sắp hết hiệu lực. Theo các nguồn tin, điều khoản này sẽ được tách riêng ra để đưa ra bỏ phiếu độc lập, thay vì gộp chung vào gói ngân sách tổng thể. Động thái này khiến khả năng gói thỏa thuận này được thông qua trở nên bấp bênh và khó đoán định, nhất là trong bối cảnh sự chia rẽ giữa hai đảng tại Thượng viện vẫn chưa hề có dấu hiệu thu hẹp.

Những chi tiết chính của thỏa thuận này đã bị rò rỉ ngay trước khi các cuộc bỏ phiếu kết thúc vào tối 4/11, thời điểm Đảng Dân chủ giành được chuỗi chiến thắng áp đảo trước đảng Cộng hòa, bao gồm khoảng cách hai con số trong cả hai cuộc đua thống đốc tại Virginia và New Jersey. Phe Dân chủ tin rằng những thắng lợi này sẽ tạo ra đòn bẩy chính trị mới buộc phe Cộng hòa phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán mở lại chính phủ.

Thượng nghị sĩ Tim Kaine từ Virginia chia sẻ với báo giới rằng ông “hy vọng kết quả bầu cử sẽ khiến Tổng thống Trump nhận ra sự cần thiết phải nhập cuộc”.

“Điều chúng ta còn thiếu chính là sự tham gia của Tổng thống. Giờ thì có vẻ như ông ấy đã bắt đầu nhập cuộc”, ông Kaine nói.

Tuy nhiên, bất chấp sự lạc quan, chưa có gì chắc chắn rằng Tổng thống Trump sẽ sớm ngồi vào bàn đàm phán.

Hôm 5/11, Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer và Lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries đã gửi thư đề nghị Tổng thống tổ chức một cuộc họp lưỡng đảng. Chỉ vài giờ sau, Lãnh đạo phe đa số Thượng viện John Thune cho biết Trump đã nói với ông rằng ông sẵn sàng gặp hai nghị sĩ Dân chủ, nhưng chỉ sau khi phe Dân chủ bỏ phiếu mở lại chính phủ.

Như vậy, tình thế lại trở về vạch xuất phát, khi phe Dân chủ tiếp tục đặt việc gia hạn gói hỗ trợ y tế làm điều kiện để kết thúc tình trạng tê liệt, trong khi phe Cộng hòa khẳng định sẽ không thảo luận thêm bất kỳ vấn đề nào cho đến khi chính phủ hoạt động trở lại.

Việc chính phủ đóng cửa từ ngày 1/10 đến nay, kéo dài hơn 1 tháng, không chỉ lập kỷ lục về thời gian mà còn gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Hàng triệu người Mỹ mất quyền lợi từ các chương trình hỗ trợ thực phẩm (SNAP), khoảng 1,4 triệu nhân viên liên bang chưa được trả lương, trong khi nhiều người vẫn phải đi làm. Các dữ liệu kinh tế quan trọng bị trì hoãn, khiến nhà hoạch định chính sách và các nhà đầu tư khó nắm bắt tình hình thực tế, dẫn tới bất ổn trong việc ra quyết định và định hướng chính sách tiền tệ.

Các chuyên gia cảnh báo, việc chính phủ đóng cửa sẽ làm giảm tăng trưởng GDP trong quý IV tới 1–2 điểm phần trăm, với ước tính tổn thất vĩnh viễn từ 7-14 tỷ USD. Ngoài ra, việc thiếu dữ liệu kinh tế còn làm giảm hiệu quả các quyết định của Cục Dự trữ Liên bang, có thể ảnh hưởng đến lãi suất và các biện pháp ổn định kinh tế trong thời gian tới.

Đợt đóng cửa này đã để lại tổn thất kinh tế nặng nề, làm gián đoạn hoạt động dịch vụ công và che mờ các dữ liệu kinh tế quan trọng, đồng thời tạo ra rủi ro kéo dài ngay cả sau khi chính phủ khôi phục hoạt động. Dù chưa rõ ình trạng đóng cửa sẽ kéo dài bao lâu, khi nào và bằng cách nào chính phủ sẽ hoạt động trở lại, một điều rõ ràng là nền kinh tế Mỹ khó có thể chịu đựng lâu trước bế tắc dai dẳng tại Thượng viện.