Vụ việc Đại học Bách khoa Hà Nội bị phát hiện dùng robot Trung Quốc rồi dán nhãn “sản phẩm nghiên cứu của trường” không chỉ là một chuyện lố bịch trong ngày triển lãm, mà là tấm gương phản chiếu chân thật nhất của căn bệnh trầm kha trong nền giáo dục hiện nay, bệnh thành tích.
Người ta không còn coi tri thức là mục đích, mà chỉ xem hình ảnh và danh tiếng là thước đo của sự thành công. Chỉ cần trông có vẻ sáng tạo, trông có vẻ “thành tựu”, còn thật hay giả, tự lực hay vay mượn, thì chẳng mấy ai bận tâm.
Thầy cô bị ép phải có công trình, sinh viên bị ép phải có sản phẩm, nhà trường bị ép phải có danh hiệu. Trong vòng xoáy ấy, giá trị trung thực học thuật bị hy sinh cho những tấm bằng khen, còn tinh thần sáng tạo bị bóp nghẹt bởi những khuôn mẫu “đúng định hướng”. Một nền giáo dục đúng nghĩa phải là nơi tự do tư tưởng, nơi người học được quyền sai để học cách đúng.
Nhưng dưới sự cai trị của chế độ hiện tại, mọi ý tưởng phải được kiểm duyệt, mọi phát ngôn phải “phù hợp”, mọi đổi mới phải “xin phép”. Người ta nói đến “chuyển đổi số”, “đổi mới sáng tạo”, “tầm nhìn quốc tế”. Nhưng làm sao có thể đổi mới khi tư duy vẫn bị ràng buộc trong nỗi sợ? Làm sao có thể vươn ra thế giới khi ngay cả một sự thật nhỏ bé cũng bị bóp méo để làm đẹp cho báo cáo thi đua?
Giáo dục không thể thật sự vươn lên nếu nó tiếp tục sống bằng những bản sao, những mô hình vay mượn và những báo cáo giả tạo. Một đất nước chỉ có thể phát triển khi con người của nó dám nghĩ, dám làm, dám sai, và quan trọng nhất là dám trung thực.
Phải chăng con robot “ăn cắp” kia là một minh chứng cho nền giáo dục đã xuống cấp một cách trầm trọng, cả về tri thức lẫn đạo đức của mái trường dưới thời XHCN?
Hiểu Lam