Nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông là người con của Tây Ninh .
Gia đ́nh ông thuộc nhóm giàu có thời đó (gọi là “điền chủ”).
Ông từng theo học trường Thiếu sinh quân ở Vũng Tàu, nơi ông cũng tiếp thụ âm nhạc của các giáo sư Pháp giảng dạy.
Ông vào quân đội năm 1951, được gửi đi huấn luyện chỉ huy quân đội ở Hà Nội ,
- 1954 trở thành tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn trọng pháo 553 khi mới 24 tuổi
- 1957 đi học ở Hawaii
- 1972 được thăng chức đại tá và chuyển sang làm Chánh Văn pḥng cho Tổng Tham mưu Phó đến năm 1975.
Sau 1975, ông bị bắt đi tù cải tạo 10 năm trời.
Ông tâm sự những ngày tháng sau tù :
- “ Sau tháng 4/1975, tôi đi học tập " cải tạo " 10 năm. Khi trở về nhà, tôi mang theo nhiều chứng bệnh trầm trọng, tinh thần và thể xác bị suy sụp.
Suốt 30 năm qua, tôi không tham gia bất cứ hoạt động nào ở trong nước cũng như ngoài nước.”
Sau khi ra tù, dù có thể đi Mỹ theo diện HO nhưng ông chọn ở lại Việt Nam cho đến ngày qua đời.
Theo Nhạc sĩ Trần Quốc Bảo, sau 1975 gia đ́nh ông sống nhờ quán bán bánh ḿ và gị chả (hiệu Nhiên Hương) tại nhà đường Nguyễn Trọng Tuyển, Phú Nhuận.
Hai ông bà nhạc sĩ không có con. Ông được đồng nghiệp và bạn bè yêu quí.
Như là lời nói hộ cho nhiều nghệ sĩ, Nhạc sĩ Trần Quốc Bảo nhận xét rằng :
- “ Với thầy Đông, tôi chỉ biết nói rằng tôi kính phục ông nhất hai điểm, đó là tài hoa và tư cách.”
Tài hoa . Đó là chữ rất đúng để mô tả sự nghiệp âm nhạc của ông.
Chẳng hạn như ca khúc
“Chiều mưa biên giới ” .
Trong một bài trả lời phỏng vấn Nhạc sĩ Trường Kỳ, ông cho biết hoàn cảnh ra đời của bài Chiều mưa biên giới như sau :
- “ Bản nhạc Chiều Mưa Biên Giới được viết vào năm 1956. Khi ấy tôi là trung úy trưởng pḥng hành quân của chiến khu Đồng Tháp Mười là người có trách nhiệm đề ra những phương án tác chiến.
Lần đó tôi dẫn đầu một nhóm biệt kích bí mật đi điều nghiên chiến trường dọc theo biên giới Miên-Việt và Đồng Tháp Mười.
Trên đường về, anh em chúng tôi lâm vào cảnh trời chiều gió lộng, mưa gào như vuốt mặt.
Giữa cánh đồng hoang vắng tiêu sơ, lối vào tiền đồn th́ xa xôi, thoáng ẩn hiện những nóc tháp canh mờ nhạt ở cuối chân trời.
Và từng chập gió buốt kéo về như muối sát vào thịt da. Từ trong cảnh ấy, tận đáy ḷng ḿnh đă nghe nẩy lên những cung bậc rung cảm, những trường canh đầu tiên buồn bă cho bài Chiều Mưa Biên Giới anh đi về đâu…”
Một ca khúc khác ít người biết đến là
“Hải ngoại thương ca”.
Thoạt đầu người ta tưởng đây là sáng tác cho "Việt kiều ",
nhưng không phải .
Ông sáng tác ca khúc này vào năm 1963 , nhân vụ đảo chánh ở miền Nam và tướng Nguyễn Chánh Thi phải trốn ra ngoại quốc: “…
Đến năm 1963, có một cuộc đảo chánh lần thứ nh́ khiến chế độ của ông Ngô Đ́nh Diệm bị suy sụp.. Lúc đó mọi người lên tiếng kêu gọi những anh em ly tán sau cuộc đảo chánh lằn thứ nhất đang ở ngọai quốc trở về.
Lúc đó tôi thấy một số bạn bè của tôi vẫn c̣n do dự chưa muốn trở về .
Điều này nó thôi thúc tôi viết bài Hải Ngoạii Thương Ca, có ư nói bây giờ trong nước cũng vui vẻ…”.
Bài này măi đến 2004 mới được tŕnh diễn. Nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông tâm sự :
”Năm 2004 bài Hải Ngọai Thương Ca được đưa ra ngoài Hà Nội duyệt. Th́ ngoài Hà Nội mới hỏi tôi hỏi :
- Có phải bài Hải Ngoại Thương Ca Này mới viết không mà sao nó sát với đề tài của thời cuộc này quá vậy?. Nó hay đấy .
Đấy là lời của một vị lănh đạo của cục Văn Hóa Nghệ Thuật.”
https://www.youtube.com/watch?v=NMFEYAVOtpk
Mấy năm gần đây, nhiều văn nghệ sĩ đă lần lượt ra đi về miền miên viễn.
Những "cây đại thụ " như :
- Phạm Duy
- Trịnh Công Sơn, đến những nhạc sĩ
lừng danh như
- Thanh Sơn
- Hoài Linh
- Lê Trọng Nguyễn
- Anh Việt Thu
- Trần Trịnh
- Nhật Ngân,
- Tùng Giang
- Nguyễn Ánh 9
- Nguyễn Hiền
- Huỳnh Anh, v.v. đă khuất bóng.
Bây giờ nh́n lại thời 20 năm
văn nghệ miền Nam tôi thấy kinh ngạc về tính phong phú và đa dạng của nên văn nghệ đó.
Chỉ nói riêng về âm nhạc thôi, 20 năm đó đă
để lại cho nền văn hoá dân tộc nhiều dấu ấn q[b][size=4][color=green][i]ua những ca khúc đầy tính nhân bản.
Có thể nói tính nhân bản trong âm nhạc là
đặc điểm phân biệt rất rơ giữa văn nghệ miền Nam và miền Bắc trong thời chiến.
https://www.youtube.com/watch?v=x9rENfrJzio
Điển h́nh như Nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông, là một quân nhân trong thời chiến, nhưng nhạc của ông th́
không thấy h́nh súng đạn, lửa khói hay màu máu đâu cả,
thay vào đó là những lời ca thật đẹp, đầy chất lăng mạn, thấm đẫm t́nh quê hương và nhân bản.
https://www.youtube.com/watch?v=_H887vw-jaM
***