Không chạm tới sử thi, lại trượt vào tâm thức phi nhân hóa
Thay vì chưng cất một bi kịch chiến tranh thành tầm vóc sử thi, Mưa Đỏ chọn cách phi nhân hóa đối phương, đẩy cao kịch tính bằng cảnh đốt tù binh gây tranh cãi. Nửa thế kỷ sau chiến tranh, điều công chúng kỳ vọng là tỉnh thức và nhân bản; phim lại phục dựng hận thù vô minh, trái hẳn tinh thần tự vấn nhân loại về chiến tranh.

Cao bồi – võ hiệp – diễm tình: nồi lẩu “hái lượm” lạc điệu
Bộ phim được ca ngợi là “mới” nhưng cái mới chỉ là vá víu mô-típ: chút cao bồi Hollywood, chút võ hiệp Hồng Kông, điểm tình ái mùi mẫn kiểu tiểu thuyết diễm tình. Giữa bối cảnh xám bụi ngụy trang bên sông Thạch Hãn, lại bật lên áo bà ba lụa tím, tạo nên một lãng mạn trớt quớt. Thậm chí có khoảnh khắc “007”: chiếc khăn rằn bung ra thành “vũ khí” siết cổ – một thứ trò diễn hợp bài tập trường quay hơn là ngôn ngữ điện ảnh chín tới.

Kỹ thuật có thể ổn từng cảnh, nhưng tổng thể rời rạc và giả giả
Lẻ tẻ, nhiều cú máy đạt chuẩn thực hành. Nhưng khi ráp thành phim, cảm giác rời rạc – gượng gạo – vô duyên lấn át. Các chi tiết tưởng “lặt vặt” như áo tím, khăn rằn, quân phục tinh tươm, hay đấu cận chiến trong Thành Cổ lại góp phần tạo nên độ giả ở bình diện hiện thực lịch sử: 81 ngày đêm bao vây – hỏa lực dội mà con người hành xử như hiệp khách nhàn du là điều khó tin.

Hư cấu nghệ thuật không đồng nghĩa với cẩu thả lịch sử
Nghệ thuật có quyền hư cấu, nhưng hư cấu cần dụng ý lịch sử và kỷ luật tư liệu. Mưa Đỏ né tránh đối thoại với những mốc hiện thực (không gian chiến đấu trong Thành Cổ, nhịp ngoại giao – chính trị…), rồi dùng “hư cấu” như lá chắn cho sự không học thuộc lịch sử.

Bề mặt và bề sâu của trận chiến: phim đã bỏ quên gì?

Bề mặt: mức độ thương vong – hủy diệt chưa từng thấy, dưới hải pháo – không kích – B-52.

Bề sâu: xung đột tham mưu và chiến lược. Trên bản đồ chiến cuộc là mệnh lệnh duy tiến công, là những đảo chiều tác chiến khiến đơn vị thiện chiến phơi lưng trong tọa độ hỏa lực. Đó là bi kịch hậu trường – phần bóng tối phim không chạm đến.

Ẩn dụ sân khấu: hát bội nửa vời, chèo dở dang
Nếu hát bội tượng trưng cho tiết tháo trượng phu, còn chèo là cam chịu – nhân tình thế thái, thì Mưa Đỏ bỏ lỡ cả hai: không có khí phách dứt khoát trước sinh mạng binh sĩ, cũng chẳng dẫn tới cái hậu giải oan. Các tranh luận tham mưu, tiếng nói phản biện vì xương máu chiến sĩ – những “điểm rơi đạo đức” – lẽ ra phải là trục dọc của phim.

“Bàn tay đập bẹp lên bản đồ”: khi ý chí chính trị lấn át quân sự
Trận địa Quảng Trị 1972 không chỉ là giao chiến mà còn là điểm va giữa ý chí chính trị và lý tính quân sự. Hình tượng bàn tay chụp xuống bản đồ – “đánh ngay” – là ẩn dụ cho mệnh lệnh duy ý chí đẩy chiến sĩ vào chảo lửa. Phim nếu muốn sử thi, phải dám đối diện xung đột ấy: ai chịu trách nhiệm? Chiến lược nào dẫn tới giá phải trả?

Từ vô minh – vô nhân đến vô hậu trong ký ức cộng đồng
Chiến tranh đã qua, hậu thế chờ một tác phẩm tỉnh trí, trả lại phẩm giá con người cho cả đôi bên. Mưa Đỏ trái lại đánh bóng tuyên truyền, bọc đường ký ức, ru ngủ hiện tại bằng ảo tưởng hùng ca. Thành công phòng vé kèm ảo vọng giải thưởng càng đáng lo: nó nuôi dưỡng thói quen xem lịch sử như thuốc an thần, thay vì bài học cay đắng để đi tới tương lai.

Sử thi không đến từ kỹ xảo “hái lượm”
Một sử thi điện ảnh về Thành Cổ Quảng Trị cần kỷ luật tư liệu, nhãn quan nhân bản, và dũng khí chạm xung đột. Mưa Đỏ hiện chỉ là phép cộng vụng về của kỹ xảo và mô-típ vay mượn. Lịch sử – nếu bị kể lại bằng vô minh và vô nhân – sẽ kết thành một ký ức vô hậu. Và đó mới là điều đáng sợ hơn mọi tiếng nổ trên màn ảnh.