Tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu là nguyên nhân phổ biến gây đột quỵ, suy tim. Chế độ ăn uống khoa học giúp người bệnh kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng.
Bơ, cá hồi, dầu ô liu, các loại hạt là những thực phẩm giúp giảm mỡ máu. Ảnh: Shutterstock.
Tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu là hai trong số các yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến bệnh lý tim mạch, đột quỵ, suy tim và suy thận. Tuy nhiên, đây là những tình trạng có thể kiểm soát tốt nếu người bệnh tuân thủ chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý.
ThS.BS Ngô Quỳnh Trang, Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết tăng huyết áp và rối loạn lipid máu đều liên quan chặt chẽ đến chế độ ăn thiếu khoa học, lạm dụng rượu bia và thói quen ít vận động. Việc điều chỉnh dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát bệnh, ngăn ngừa biến chứng như nhồi máu cơ tim hay tai biến mạch máu não.
Theo khuyến nghị của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, người bệnh cần duy trì cân nặng lý tưởng với chỉ số BMI từ 18,5 đến 22,9, kiểm soát tổng năng lượng tiêu thụ ở mức 30-35 kcal/kg cân nặng mỗi ngày. Chế độ ăn nên cân đối giữa các nhóm chất, với tỷ lệ protein chiếm 15-20% tổng năng lượng, chất béo từ 20-25% (ưu tiên chất béo không bão hòa), carbohydrate khoảng 50-60%, trong đó nên chọn ngũ cốc nguyên cám thay vì tinh chế. Mỗi ngày, lượng cholesterol cần duy trì dưới 300 mg, đường dưới 25 g và muối dưới 5 g. Ngoài ra, người bệnh nên bổ sung chất xơ từ rau quả, các khoáng chất như kali, canxi, magie thông qua thực phẩm tự nhiên.
Những thực phẩm được khuyến khích bao gồm gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám, khoai củ, thịt nạc, cá biển, tôm, đậu phụ, các loại hạt như hạnh nhân, óc chó, hướng dương và rau củ quả tươi. Đặc biệt, các thực phẩm giàu kali như rau ngót, khoai lang, chuối, bơ, ổi, kiwi giúp hỗ trợ điều hòa huyết áp hiệu quả.
Ngược lại, người bệnh cần hạn chế đồ ăn sẵn, dưa cà muối, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, mỡ động vật, dầu dừa, đồ ngọt, nước ngọt có gas và các chất kích thích như thuốc lá, rượu, bia. Với đồ uống có cồn, nam giới nên giới hạn dưới 2 đơn vị/ngày và nữ giới dưới 1 đơn vị (1 đơn vị tương đương 1 cốc bia hơi 330 ml hoặc 100 ml rượu vang).
Về phương pháp chế biến, người bệnh nên ăn nhạt dần, không dùng quá 4-5g muối/ngày, tránh các món rán, xào nhiều dầu mỡ, thay vào đó là luộc, hấp hoặc nướng. Với những người chưa quen, có thể sử dụng nước mắm hoặc xì dầu với lượng giới hạn, tương đương 3-4 thìa mỗi ngày.
Một trong những mô hình ăn uống được đánh giá hiệu quả cao là chế độ DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension). Chế độ này tập trung vào ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây, sữa ít béo, thịt nạc, cá và chất béo không bão hòa. Nhiều nghiên cứu cho thấy áp dụng chế độ DASH có thể giúp giảm huyết áp tâm thu từ 6 đến 11 mmHg, kể cả ở người chưa mắc bệnh. Mỗi ngày, người bệnh nên ăn từ 6-8 khẩu phần ngũ cốc, 4-5 khẩu phần rau xanh và trái cây, 2-3 khẩu phần sữa ít béo, 2-3 đơn vị dầu thực vật, dưới 6 khẩu phần thịt, cá hoặc trứng. Các loại hạt có thể sử dụng 4-5 lần mỗi tuần và nên hạn chế đường ở mức dưới 5 đơn vị.
Bác sĩ Trang nhấn mạnh rằng chế độ dinh dưỡng phù hợp, kết hợp tập luyện đều đặn và lối sống khoa học không chỉ giúp người bệnh kiểm soát huyết áp và mỡ máu hiệu quả mà còn phòng ngừa được các biến chứng nguy hiểm, kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống.