VietBF - VN 25 phong bì trong phòng làm việc: cú sốc “tiền mặt” và câu hỏi về chống tham nhũng kiểu gì?

25 phong bì và cảm giác lạnh sống lưng của xã hội
Thông tin cơ quan điều tra thu giữ hơn 1 tỷ đồng tiền mặt cùng 156.100 USD trong 25 phong bì tại phòng làm việc của cựu Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Nguyễn Bá Hoan lập tức gây chấn động.

Cú sốc không chỉ nằm ở con số. Nó nằm ở chi tiết: phong bì in sẵn tên doanh nghiệp.

Trong văn hóa hành chính vốn quen với chữ “phong bì”, chi tiết ấy khiến người ta rùng mình vì nó gợi ra một điều vượt khỏi sự “tự phát”: một nếp đưa – nhận có dấu vết, có nhịp, có “hệ thống”, và có thể đã kéo dài đủ lâu để trở thành… bình thường trong mắt người trong cuộc.

“Giấy phép con” và cái giá phải trả để hồ sơ được đi qua
Theo cáo buộc của cơ quan điều tra được nêu trong thông tin bạn cung cấp, ông Hoan bị cho là đã lợi dụng thẩm quyền quản lý lĩnh vực xuất khẩu lao động để gây khó dễ cho doanh nghiệp, dựng lên các “giấy phép con”, buộc doanh nghiệp phải chi tiền thì hồ sơ mới được thông qua.

Nếu bức tranh này đúng như cáo buộc, nó không còn là câu chuyện “một phong bì cảm ơn”, mà là cơ chế “phí qua trạm” biến thủ tục thành công cụ. Khi quyền ký trở thành quyền thu, thị trường không còn cạnh tranh bằng năng lực, mà bằng… quan hệ và ngân sách “bôi trơn”.

Và người bị bóp nghẹt cuối cùng thường không phải doanh nghiệp lớn đủ sức chịu đựng, mà là người lao động nghèo — những người phải gánh thêm phí, thêm nợ, thêm rủi ro trong hành trình mưu sinh xa xứ.

Không chỉ một vụ: từ Bộ LĐ-TBXH sang Bộ Y tế
Điều khiến dư luận nặng lòng là vụ này không đứng một mình.

Bộ Công an gần đây khởi tố một đường dây tham nhũng lớn tại Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế), với cáo buộc nhận hối lộ tổng cộng hơn 100 tỷ đồng trong giai đoạn 2018–2024, và chỉ đến khi vụ án bị khởi tố năm 2025 thì chuỗi sai phạm mới lộ ra.

Hai vụ, hai bộ, nhưng cùng một mùi: nhũng nhiễu bền bỉ, kéo dài nhiều năm, có dấu hiệu “ăn theo hệ thống”, và câu hỏi tự nhiên bật ra là: vì sao nó có thể tồn tại lâu đến vậy?

Lỗ hổng giám sát: vì không thấy hay vì thấy mà khó chạm?
Khi một sai phạm kéo dài qua nhiều đời lãnh đạo, nhiều tầng nấc, xã hội sẽ không chỉ hỏi “ai ăn?”, mà sẽ hỏi “ai canh?”.

Các cơ chế kiểm tra nội bộ ở đâu? Những cuộc thanh tra, kiểm toán, giám sát thường kỳ đã làm được gì? Tại sao các biểu hiện “bất thường” không bị chặn sớm mà cứ để tích tụ, rồi đến lúc vỡ ra thì đã thành những con số khiến người dân choáng váng?

Ở đây, không nhất thiết phải kết luận điều gì thay cho điều tra. Nhưng sự hoài nghi của công chúng là có thật: trong một hệ thống mà mọi thứ đều có cơ quan phụ trách, thì việc “không phát hiện suốt nhiều năm” tự nó đã là một vấn đề.

Sau Hội nghị Trung ương 15: chống tham nhũng hay tái sắp xếp quyền lực?
Sau Hội nghị Trung ương 15, chính trường Việt Nam xuất hiện nhiều động thái được một số giới quan sát nhìn như dấu ấn tái định hình trật tự quyền lực của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Trong cách nhìn đó, việc bị can Lê Thanh Thản (Chủ tịch Mường Thanh) tiếp tục bị truy tố trong một vụ án kéo dài nhiều năm được diễn giải không chỉ như tố tụng thuần túy, mà còn như một tín hiệu: “dọn bàn cờ”, chạm vào những mắt xích từng được xem gần với “di sản” nhân sự – ảnh hưởng của thời kỳ trước.

Hiện tượng báo chí chính thống dường như ít nhắc đến cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sau một thời gian được tôn vinh rất cao; đến giỗ đầu, sự im lặng càng khiến nhiều người diễn giải theo hướng “đoạn tuyệt biểu tượng”. Đây là những nhận định mang tính quan sát xã hội, chưa phải kết luận chính thức, nhưng nó phản ánh không khí chính trị: quyền lực luôn đi cùng biểu tượng, và biểu tượng đôi khi nói nhiều không kém những văn bản.

Tuy nhiên, chiến lược “làm sạch” theo cách quyết liệt cũng có mặt trái: tốc độ tập trung quyền lực quá nhanh có thể tạo cảm giác bất an trong nội bộ, khi thông điệp phát ra là “không còn chỗ cho do dự”.

Một nghịch lý khó nuốt: “nhận quà biếu” rồi nộp lại là… hết trách nhiệm?
Chống tham nhũng thường được tuyên bố “không vùng cấm, không ngoại lệ”. Nhưng chính vì khẩu hiệu ấy rất mạnh, nên những vụ xử lý “lệch chuẩn” lại càng gây tranh cãi.

Trường hợp ở Đắk Lắk: cựu Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Ngọc Nghị bị nêu có hành vi nhận 4,5 tỷ đồng dưới dạng “quà biếu”, nhưng do đã nộp lại nên không bị xem xét trách nhiệm hình sự; trong khi cấp dưới bị truy tố về “nhận hối lộ”, với các khoản 5,1 tỷ và 6 tỷ.

Sự “một trời, một vực” này đẩy dư luận vào câu hỏi gai góc: nếu nhận tiền rồi trả lại có thể “xóa” trách nhiệm hình sự, vậy chuẩn mực pháp lý đang được áp dụng ra sao? Răn đe ở đâu? Và “không ngoại lệ” có còn là lời hứa có giá trị hay chỉ là khẩu hiệu dùng khi cần?

Một xã hội muốn tin vào công lý cần sự nhất quán. Người dân có thể chấp nhận rằng pháp luật có tình tiết giảm nhẹ. Nhưng rất khó chấp nhận cảm giác có một cánh cửa dành riêng cho người “ở trên”.

Câu hỏi cuối cùng: đốt lò để trong sạch hay để ai đó nắm bàn điều khiển?
Những vụ phong bì tiền mặt, những đường dây nhiều năm, những cách xử lý chênh lệch… tất cả gặp nhau ở một điểm: niềm tin.

Chống tham nhũng, nếu muốn là trụ cột, phải thuyết phục được xã hội rằng luật pháp không chỉ nghiêm, mà còn công bằng; không chỉ mạnh tay, mà còn đo lường được, giải thích được, và không tùy nghi.

Còn nếu người dân chỉ nhìn thấy những cú bắt lớn theo từng đợt, nhưng lại không thấy một cơ chế ngăn sai phạm từ gốc; nếu họ thấy người này bị xử nặng, người kia “nộp lại là xong”; nếu họ thấy “phong bì in tên doanh nghiệp” tồn tại nhiều năm mới lộ… thì lò có cháy rực mấy, tro tàn vẫn là một câu hỏi: ai sẽ trả lại cho xã hội cảm giác rằng công lý không chọn phe?

Và trước thềm Đại hội 14, câu hỏi ấy sẽ không chỉ nằm trên bàn trà của dư luận. Nó sẽ nằm trong chính cách hệ thống quyết định: xây lại nền tảng pháp lý cho công bằng — hay tiếp tục dùng chống tham nhũng như một ngôn ngữ quyền lực.