Vòng quay ngoại giao 2026: Kyiv bị thúc “chốt kèo” khi đạn vẫn bay
 

Một bữa ăn “êm”, một mối quan hệ đã sờn tới mép
Nhìn bề mặt, cuộc gặp trực tiếp giữa Donald Trump và Volodymyr Zelensky tại Mar-a-Lago lần này có vẻ “dễ thở” hơn nhiều. Đây là lần gặp thứ sáu của họ chỉ trong một năm mà quan hệ Mỹ–Ukraine liên tục rạn nứt rồi lại phải hàn gắn bằng những nỗ lực tỉ mỉ, mệt mỏi.

Khi cả hai bước ra khỏi phòng ăn, bầu không khí có vẻ hòa hoãn. Zelensky mặc suit — bộ đen nghiêm khắc, như một “tuyên bố thỏa hiệp” từng xuất hiện ở Nhà Trắng hồi tháng 10. Trump khen cuộc gặp “tuyệt vời”, còn pha trò hỏi Zelensky và vị tướng đi cùng “trông như bước ra từ phim tuyển vai” có ăn ngon không. Lúng túng thì có, nhưng so với cảnh Zelensky bị bẽ mặt công khai trong Phòng Bầu dục hồi tháng 2, đây vẫn là một khoảng cách lớn.

Lịch sự là tấm màn. Phía sau, đòn bẩy vẫn đặt lên Kyiv
Nhưng dưới lớp lời nói mềm, những câu chữ của Trump lại hé lộ một đường quen thuộc: gây sức ép lên Kyiv, trong khi liên tục “xoa dịu” Moscow.

Ở câu hỏi gai nhất — lãnh thổ — Trump có lúc gợi ý rằng đất đai “đằng nào cũng có thể bị lấy” trong vài tháng tới, rồi hỏi kiểu thúc ép: “Vậy bây giờ ký thỏa thuận có phải tốt hơn không?” Câu này bị nhận xét là vang vọng lạ lùng với lời một trợ lý Điện Kremlin, khi tóm tắt cuộc trao đổi trước đó giữa Putin và Trump: “Xét tình hình tiền tuyến, chính quyền Ukraine nên ra quyết định về Donbas không chậm trễ.”

Điện Kremlin không bỏ qua sự “cộng hưởng” ấy. Người phát ngôn Dmitry Peskov còn nhấn mạnh Trump “dường như đã nhắc phía Ukraine rằng họ đang mất đất và sẽ còn mất nữa.” Trong khi quân Nga tiếp tục nhích lên ở Donbas, Putin vẫn đòi Ukraine nhượng cả những vùng Nga… chưa chiếm được.

Khi “ngừng bắn” bị gạt khỏi bàn, một nút thắt mới xuất hiện
Từ trước, các lãnh đạo châu Âu đã cố thuyết phục Trump rằng cần có ngừng bắn trước khi đàm phán hòa bình — điều Moscow luôn bác bỏ. Và rốt cuộc, theo những gì được mô tả, Putin đã thắng lập luận đó tại thượng đỉnh Alaska hồi tháng 8. Hơn bốn tháng trôi qua, Trump vẫn tỏ ra nghiêng về quan điểm của Putin.

Trump giải thích đại ý rằng Putin lo “đang dừng rồi lại phải đánh tiếp”, nên không muốn bị đặt vào thế đó — và Trump nói ông “hiểu” lập trường ấy. Nghe thì có vẻ là “đồng cảm chiến lược”, nhưng hệ quả lại là bế tắc kiểu mới.

Ukraine ngày càng phát tín hiệu sẵn sàng bàn về nhượng bộ lãnh thổ, nhưng Zelensky nhấn mạnh: thay đổi quy chế đất đai Ukraine có thể cần trưng cầu dân ý, và điều đó theo ông khó diễn ra nếu không có ngừng bắn ít nhất 60 ngày. Không ngừng bắn thì không trưng cầu. Không trưng cầu thì khó nhượng bộ. Và không nhượng bộ thì khó chốt thỏa thuận. Cỗ xe ngoại giao lại quay vòng, trong khi Nga có thêm thời gian để tấn công.

Zelensky nói thẳng: Nga muốn tiếp tục gây áp lực, và “sự tiếp tục ấy” trông như chiến tranh, tên lửa, pháo binh. Đầu tuần mới, nhiều vùng Ukraine bước vào ngày thường với cúp điện luân phiên; riêng vùng Kyiv có hơn 9.000 hộ gia đình thức dậy trong cảnh mất điện.

Zaporizhzhia: lời khen của Trump và nỗi lo của giới hạt nhân
Một khoảnh khắc khiến Zelensky khó chịu thấy rõ là khi Trump nói Putin “rất tốt” trong chuyện nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia — cơ sở Nga chiếm bằng vũ lực từ tháng 3/2022 và chiếm đóng đến nay. Trump còn nói kiểu khen ngợi: Putin “đang làm việc với Ukraine” để mở lại nhà máy, đó là “bước lớn”, miễn là “không ném bom nhà máy ấy.”

Nhưng thực địa không giản dị như câu nói. Theo thông tin từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), khu vực đang sửa chữa đường dây điện gần nhà máy nhằm ngăn nguy cơ tai nạn hạt nhân. Cơ sở này từng bị cắt khỏi nguồn điện bên ngoài tới 12 lần kể từ khi Nga chiếm đóng. Và cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc cũng cảnh báo các cuộc tấn công dai dẳng vào hạ tầng năng lượng Ukraine là mối đe dọa với an toàn hạt nhân; Tổng giám đốc Rafael Grossi nhấn mạnh tình trạng bất ổn kéo dài của lưới điện đang làm suy yếu an toàn.

Bảo đảm an ninh: từ “nói miệng” sang “giấy trắng mực đen”
Với Kyiv, có một bước tiến nhỏ nhưng quan trọng: bảo đảm an ninh. Trước đây, Ukraine chỉ có cam kết bằng lời rằng Mỹ sẽ tham gia cơ chế bảo đảm an ninh hậu chiến, nhất là sau khi Trump đổi lập trường hồi tháng 8. Lần này, các bảo đảm đã được ghi thành văn bản — dù kèm hạn 15 năm (Zelensky muốn kéo dài) và vẫn cần Quốc hội Mỹ thông qua.

Những bảo đảm này không có nghĩa Mỹ đưa quân trực tiếp xuống đất Ukraine. Nhưng ít nhất, chúng tạo ra một “lưng dựa” cho châu Âu nếu châu Âu quyết định triển khai lực lượng của mình. Trump nói Mỹ sẽ giúp châu Âu “100%”, như cách họ sẽ giúp Mỹ.

Nghe như một hạt giống hy vọng. Nhưng hạt giống ấy vẫn nằm trong túi áo, chưa gieo xuống đất.

Direct talks còn xa, lời buộc tội của Lavrov đổ thêm dầu
Chừng nào Nga và Ukraine chưa thể ngồi vào đối thoại trực tiếp, tất cả vẫn chỉ là giả định. Zelensky hy vọng điều đó có thể diễn ra trong tháng 1, sau một vòng phối hợp nữa với đồng minh. Nhưng ngay đầu tuần, triển vọng ấy lại mờ đi khi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cáo buộc Kyiv tấn công một trong những nơi ở của Putin, và Moscow sẽ “xem xét lại” lập trường đàm phán vì chuyện đó. Zelensky bác bỏ, gọi đây là “một lời nói dối nữa” từ Nga.

Cùng lúc, Peskov nhắc lại yêu sách cốt lõi: Ukraine phải rút lực lượng khỏi Donbas “vượt ra ngoài ranh giới hành chính” — tức bao gồm cả những vùng Nga chưa chiếm được sau gần bốn năm chiến tranh. Đòi hỏi thì nặng, còn phía Moscow lại vẫn nhận được lời khen và các cử chỉ ngoại giao từ Nhà Trắng, khi Trump nói chuyện với Putin cả trước lẫn sau cuộc gặp Zelensky.

Vòng quay 2026: họp nhóm, họp nhóm nữa… và câu hỏi “có phải đang câu giờ?”
Bước sang 2026, “vòng quay” ngoại giao được mô tả sẽ tăng tốc: các cuộc gặp cấp cố vấn, rồi cuộc họp của “Liên minh Sẵn sàng” ở Paris đầu tháng 1, và sau đó có thể là một hội nghị thượng đỉnh tại Washington — theo lời Zelensky. Chính quyền Trump cũng đề xuất tiếp tục thảo luận qua nhiều nhóm công tác, và Moscow tán thành ý tưởng này.

Nhưng chính những “nhóm công tác” ấy lại khiến người ta hoài nghi. Có quan điểm bi quan châm biếm rằng: muốn trì hoãn vô hạn một việc gì, hãy lập vài nhóm làm việc.

Dù vậy, vẫn có khả năng thế cờ đổi bất ngờ. Tháng 10, một Trump bực bội từng áp lệnh trừng phạt lên các “ông lớn” dầu mỏ Nga, khiến giá dầu Nga rơi xuống mức thấp nhất kể từ sau cuộc xâm lược toàn diện tháng 2/2022. Một số nhà quan sát cho rằng “cuộc kéo co” giành ảnh hưởng lên Trump có thể vẫn chưa ngã ngũ hoàn toàn.

Cái bắt tay không cứu được tiền tuyến, nhưng nó cho biết ai đang bị ép
Cuộc gặp Mar-a-Lago có thể “đẹp” hơn về hình ảnh: ít công kích, ít nhục mạ, nhiều phép lịch sự. Nhưng phép lịch sự không thay đổi được thực tế: đạn vẫn bay, điện vẫn tắt, và câu hỏi lãnh thổ vẫn là cục đá chặn đường.

Nếu ngừng bắn bị gạt khỏi bàn, Ukraine khó có “cơ chế” để đi tới nhượng bộ hợp hiến. Nếu không nhượng bộ, thỏa thuận hòa bình lại thành vòng tròn. Và vòng tròn ấy, trong thực địa, thường có lợi cho bên đang tấn công.

Đến cuối cùng, điều đáng sợ nhất không phải là một cuộc gặp thất bại. Mà là một cuộc gặp “tưởng như ổn” nhưng vẫn để mặc chiến tranh tiếp tục chạy, như chiếc đồng hồ không ai bẻ kim.