"Mắt quỷ" nhắm thẳng Trái Đất, phơi bày hiện tượng chưa từng có
 

Bên trong cấu trúc mà các nhà khoa học gọi là "mắt Sauron", hình ảnh quái khứ của Trái Đất đang được tái hiện.
"Mắt Sauron" là tên mà các nhà khoa học đặt cho hệ sao trẻ Fomalhaut, nằm cách Trái Đất 25 năm ánh sáng trong chòm sao Nam Ngư (Piscis Austrinus) và mới 440 triệu năm tuổi.

Mắt Sauron biểu tượng cho thực thể và ý chí tà ác của Chúa tể Bóng tối trong tác phẩm "Chúa tể những chiếc nhẫn" của nhà văn Anh J.R.R. Tolkien. Trong bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết này, mắt Sauron là một con mắt rực lửa khổng lồ nhìn xuống thế giới từ trên đỉnh tháp.

Hệ sao Fomalhaut cũng vậy: Mặt phẳng của hệ sao gần vuông góc với hướng quan sát từ Trái Đất, với tâm là một ngôi sao lớn và nóng hơn cả Mặt Trời, bao vây bởi những vành đai đá bụi hợp thành đĩa tiền hành tinh khổng lồ.

Vì vậy, hình ảnh của nó trong kính thiên văn rất giống mắt Sauron đang nhìn thẳng vào người Trái Đất.


Mắt Sauron và hai sự kiện ngoạn mục xảy ra bên trong nó, phản ánh quá khứ của Trái Đất - Ảnh: NASA/ESA/ĐẠI HỌC CALIFORNIA Ở BERKELEY

Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi nhà thiên văn học Paul Kalas từ Đại học California ở Berkeley (Mỹ) đã quan sát đĩa tiền hành tinh của hệ sao này và ghi nhận "sự kiện thiên thể chưa từng có": Hai vụ va chạm rất gần nhau giữa các tiền hành tinh, tức những khối đá lớn cấu tạo nên hành tinh.

Trong hệ Mặt Trời sơ khai, các khối đá trong đĩa tiền hành tinh liên tục va chạm rồi hợp nhất, dần kết tụ thành thứ lớn hơn một chút gọi là tiền hành tinh, rồi đến các hành tinh sơ khai có kích thước lớn và cấu trúc nhiều lớp rõ ràng.

Các hành tinh sơ khai này có thể tiếp tục va chạm và hợp nhất - ví dụ như Trái Đất sơ khai va chạm với Theia to cỡ Sao Hỏa - trước khi thực sự ổn định.

Thứ mà các nhà khoa học đã thấy bên trong Fomalhaut chính là các vụ va chạm tiền hành tinh giống như những gì xảy ra bên trong hệ Mặt Trời 4-4,5 tỉ năm trước.

Phát hiện mới dựa trên một phát hiện gây bối rối trước đó: Một khoảng trống xuất hiện giữa đĩa tiền hành tinh nhưng không thực sự giống hành tinh. Nghiên cứu mới xác định đó là 2 sự kiện va chạm tiền hành tinh Fomalhaut cs1 và Fomalhaut cs2, xảy ra giữa các vật thể đường kính khoảng 60 km.

Lý thuyết cho rằng các vụ va chạm có kích thước như vậy chỉ nên xảy ra một lần mỗi 100.000 năm hoặc lâu hơn, nhưng hệ thống Fomalhaut đã khiến các nhà khoa học ngạc nhiên với hai vụ va chạm như vậy chỉ trong vòng 20 năm.

Tần suất xảy ra va chạm giúp các tác giả suy ra rằng có thể đã có 22 triệu sự kiện tương tự xảy ra trong suốt 440 triệu năm tồn tại tương đối trẻ của hệ sao Fomalhaut, cho thấy đó là một hệ sao "cuồng nộ" hơn nhiều so với hệ Mặt Trời của chúng ta.

Đây là lần đầu tiên sự kiện va chạm tiền hành tinh lý thuyết được quan sát trên thực tế, đem lại dữ liệu vô cùng quý giá cho các nghiên cứu về nguồn gốc của chính Trái Đất chúng ta.

VietBF@ sưu tập