Đụng vào tiền của Nga, châu Âu run tay, Ukraine tuyệt vọng tiếp tục chịu trận
 

Châu Âu đang đứng trước một trong những lựa chọn quan trọng nhất kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ, theo Middle East Monitor.

Tại cuộc họp ở Brussels ngày 18/12, các nước châu Âu thể hiện sự chia rẽ sâu sắc, lúng túng và lo ngại trước phản ứng trả đũa của Nga liên quan đến số tài khoản bị đóng băng của Nga. Vì vậy, EU đã trì hoãn kế hoạch từng được quảng bá rầm rộ về việc sử dụng các tài sản Nga bị phong tỏa để tài trợ cho Ukraine. Hiện có khoảng 210 tỷ euro tài sản nhà nước của Nga bị đóng băng trên toàn Liên minh châu Âu (EU), trong đó 183 tỷ euro được giữ tại Euroclear, tổ chức tài chính có trụ sở ở Brussels. Quyết định xử lý số tài sản này sẽ là phép thử đối với sự vững chắc về tài chính và chính trị của châu Âu trong những năm tới.

Sức hấp dẫn về mặt chiến lược

Ukraine đang đối mặt với sự thiếu hụt tài chính lớn, cần 51,5 tỷ USD trong năm nay để bù đắp thâm hụt ngân sách, tương đương 25% ngân sách năm 2025. Một số nhà lãnh đạo châu Âu cho rằng việc sử dụng tài sản và lợi nhuận từ tài sản Nga bị đóng băng sẽ giúp giảm gánh nặng cho người nộp thuế châu Âu, đồng thời gửi đi thông điệp rằng hành động của Nga sẽ phải trả giá về kinh tế.

Ngoại trưởng Bỉ Maxime Prévot cho rằng khoản vay “bồi thường” này là “rủi ro và chưa từng có tiền lệ”, vì thế Bỉ ưu tiên các hình thức vay vốn truyền thống trên thị trường.

Năm 2024, Bỉ thu về 1,7 tỷ euro tiền thuế doanh nghiệp từ lợi nhuận của Euroclear liên quan đến tài sản Nga bị đóng băng. Tuy nhiên, theo cơ chế mới của EU, toàn bộ khoản lợi nhuận này sẽ được chuyển thẳng cho Ukraine, không qua Bỉ.

Thủ tướng Bỉ Bart De Wever nhấn mạnh rằng phần lớn số tiền bị phong tỏa nằm ở Brussels, tại Euroclear, và việc sử dụng chúng “không hề đơn giản về mặt pháp lý”. Bỉ lo ngại sẽ phải gánh rủi ro tài chính một mình nếu Nga trả đũa hoặc nếu các tòa án quốc tế phán quyết việc sử dụng tài sản này là trái luật. Vì vậy, Bỉ muốn có cam kết rõ ràng về trách nhiệm chung giữa các quốc gia EU.

Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng động thái này sẽ tăng cường năng lực răn đe của châu Âu.

Sự phản đối gay gắt của Hungary

Thủ tướng Hungary Viktor Orbán tuyên bố rằng bất kỳ hành động nào nhằm vào tài sản Nga bị đóng băng cũng chẳng khác nào “tuyên chiến” với Moscow, vì trong lịch sử, việc rút hàng trăm tỷ euro khỏi một quốc gia chưa bao giờ không bị đáp trả. Ông cũng bày tỏ lo ngại về việc Hungary đang giữ dự trữ ngoại hối tại Bỉ.

Lời đe dọa trả đũa từ Nga

Tổng thống Nga Vladimir Putin cảnh báo việc tịch thu tài sản Nga tại EU sẽ gây ra “hậu quả tiêu cực”, trong khi Ngoại trưởng Sergey Lavrov cáo buộc “ăn cắp đã ăn sâu vào máu người châu Âu”. Nga đã đệ đơn kiện Euroclear và có thể trả đũa bằng cách tịch thu tài sản của các công ty phương Tây tại Nga, hạn chế xuất khẩu hàng hóa chiến lược hoặc leo thang tranh chấp ngoại giao – pháp lý.

Lập trường của Anh và vấn đề pháp lý quốc tế

Anh và nhiều nước khác cũng nắm giữ lượng lớn tài sản Nga bị phong tỏa. Tuy nhiên, luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc năm 2004 về quyền miễn trừ tài phán của quốc gia, bảo vệ tài sản nhà nước khỏi bị tịch thu. Việc không có tiền lệ pháp lý khiến nhiều nước châu Âu lo ngại tạo ra tiền lệ nguy hiểm cho chính họ trong tương lai.

Ngã rẽ phía trước

Ủy ban châu Âu vẫn thúc đẩy một thỏa thuận giữa 27 nước thành viên. Chủ tịch Ursula von der Leyen tuyên bố EU sẽ cấp 90 tỷ euro cho Ukraine giai đoạn 2026–2027, với tài sản Nga bị đóng băng làm tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, nội bộ EU vẫn chia rẽ sâu sắc.

Châu Âu đang đứng trước ngã ba đường, nơi lý lẽ đạo đức, luật pháp và sự thận trọng kinh tế đan xen. Quyết định này không chỉ liên quan đến việc hỗ trợ Ukraine, mà còn định hình sức mạnh, uy tín cũng như sự đoàn kết của châu Âu trong nhiều thập kỷ tới. Một sai lầm có thể làm rạn nứt EU và châm ngòi cho những hệ lụy khó lường về kinh tế - chính trị toàn cầu.