Rút bớt quân khỏi Crimea, Nga vẫn bị bám đuổi: Ukraine dồn ép không ngừng, Moscow căng mình ứng phó
 

Ukraine tấn công tàu ngầm Nga

Ukraine tuyên bố đã thực hiện thành công cuộc tấn công đầu tiên bằng xuồng không người lái nhằm vào một tàu ngầm, gây hư hại cho một tàu ngầm lớp Kilo của Nga tại cảng Novorossiysk trên Biển Đen. Theo Kiev, đòn tấn công này có khả năng đã loại bỏ một bệ phóng tên lửa hành trình quan trọng khỏi cuộc chiến.

Ukraine ước tính giá trị của con tàu vào khoảng 400 triệu USD, đồng thời cho biết việc đóng mới một tàu ngầm tương tự trong bối cảnh các lệnh trừng phạt hiện hành có thể tiêu tốn tới 500 triệu USD.

Kênh Telegram Military Informant, được cho là có liên hệ với các nguồn tin quân sự Nga, cho biết hệ thống không người lái đã tấn công khu vực gần đuôi tàu ngầm, sát các bánh lái dọc, bánh lái ngang phía sau cũng như chân vịt.

Kênh này nhận định rằng ngay cả khi không đánh trúng trực tiếp thân tàu, việc gây hư hại các bộ phận dễ tổn thương này cũng đủ khiến tàu ngầm mang tên lửa Kalibr phải ngừng hoạt động trong thời gian dài. Military Informant cũng nhấn mạnh rằng “ngay cả việc rút lui về Novorossiysk cũng không giúp ích gì”, ám chỉ việc Hạm đội Biển Đen trước đó đã buộc phải rút khỏi Crimea.

Theo The War Zone, nếu con tàu bị hư hại nghiêm trọng, Nga sẽ chỉ còn bốn tàu ngầm lớp Kilo hoạt động trong biên chế Hạm đội Biển Đen.

Trong những tháng gần đây, Ukraine liên tục mở rộng các đòn tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, nhắm vào các kho dầu, nhà máy lọc dầu trên khắp nước Nga, cũng như nhiều tàu chở dầu thuộc cái gọi là “hạm đội bóng tối” của Moscow.

Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) cho biết tàu ngầm bị tấn công mang theo bốn bệ phóng tên lửa hành trình Kalibr – loại vũ khí Nga thường sử dụng để tập kích các thành phố của Ukraine. Cuộc tấn công này phù hợp với chiến lược rộng hơn của Kiev, tập trung vào việc đánh thẳng vào các bệ phóng vũ khí thay vì chỉ đánh chặn từng tên lửa riêng lẻ.

Cách tiếp cận đó cũng thể hiện rõ trong Chiến dịch Mạng Nhện (Operation Spiderweb) do SBU triển khai hồi tháng 6. Đây là một chiến dịch bí mật phức tạp nhằm vào lực lượng không quân tầm xa của Nga. Theo Wall Street Journal, chiến dịch được lên kế hoạch sau khi Tổng thống Volodymyr Zelensky chỉ thị vô hiệu hóa các máy bay ném bom phóng tên lửa từ ngoài tầm phòng không. Chiến dịch bao gồm việc tuồn máy bay không người lái vào Nga và phóng chúng từ các bệ phóng di động được ngụy trang gần các sân bay.

Trong những tháng qua, các nhà phân tích ước tính khoảng 20% phi đội máy bay ném bom tầm xa sẵn sàng chiến đấu của Nga đã bị hư hại nghiêm trọng. Những máy bay còn lại buộc phải điều động đến các căn cứ xa xôi ở vùng Viễn Đông, khiến mỗi nhiệm vụ phải bay thêm tới 10.000 km, làm gia tăng đáng kể độ phức tạp hậu cần, chi phí vận hành và mức độ hao mòn lâu dài đối với các máy bay đã cũ.
Công nghệ của Ukraine

Ngay từ khi xung đột bùng nổ, Ukraine đã dựa nhiều vào các hệ thống không người lái để bù đắp sự thua kém về quân số của Nga trên bộ và trên biển. Từ năm 2023, Kiev ngày càng đầu tư mạnh vào các xuồng không người lái dành cho hải quân.

Tháng 5/2023, Ukraine công bố phương tiện không người lái dưới nước nhỏ gọn Toloka TK-150 tại sự kiện công nghệ quốc phòng Brave 1, cho thấy hướng đi trong các nỗ lực phát triển năng lực tác chiến mới. Nhà phân tích OSINT H.I. Sutton nhận xét rằng quân đội Ukraine luôn giữ bí mật về những khả năng này và chỉ tiết lộ những gì họ muốn công bố.

Ban đầu, Ukraine sử dụng xuồng không người lái hải quân để phá vỡ phong tỏa của Nga đối với các cảng biển Ukraine và tấn công các đơn vị thuộc Hạm đội Biển Đen. Những cuộc tấn công này đã góp phần vô hiệu hóa khoảng một phần ba hạm đội Nga tại Biển Đen, buộc Moscow phải rút nhiều tàu khỏi Crimea và di dời về cảng Novorossiysk trên đất liền Nga.

Ông Serhii Kuzan, Chủ tịch Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, cho biết nhờ sử dụng hiệu quả máy bay không người lái, lực lượng hải quân Nga đã mất thế chủ động trên biển và buộc phải hoạt động gần Novorossiysk hơn. Theo ông, những thành công này cũng giúp mở lại hành lang vận chuyển ngũ cốc, bất chấp việc Nga rút khỏi thỏa thuận, qua đó giải tỏa đáng kể tình trạng tắc nghẽn thương mại hàng hải.

Người đứng đầu tình báo quân sự Ukraine, Kyrylo Budanov, cho biết Kiev đã “khóa chặt” Hạm đội Biển Đen của Nga tại căn cứ thường trực ở Novorossiysk. Theo ông, các tàu chiến Nga hiện nay hiếm khi đi xa khỏi cảng, chủ yếu chỉ rời căn cứ để phóng tên lửa tấn công rồi nhanh chóng quay trở lại.

Ukraine cũng tận dụng năng lực ngày càng phát triển của xuồng không người lái hải quân để tấn công các mục tiêu hạ tầng giá trị cao, trong đó có cầu Kerch nối Crimea với lãnh thổ Nga. Các nhà phân tích cho rằng vụ tấn công cây cầu hồi tháng 6 có thể liên quan đến xuồng không người lái dưới nước Marichka, một nền tảng tấn công đa năng dài 6 mét với tầm hoạt động được cho là lên tới 1.000 km.

Đến đầu năm 2023, cảng Sevastopol đã được bảo vệ bằng tới sáu lớp lưới và rào chắn nhằm ngăn chặn xuồng không người lái của Ukraine. Việc tăng cường phòng thủ cho thấy Điện Kremlin buộc phải mở rộng các biện pháp chống xuồng không người lái trên khắp Crimea, vừa để bảo vệ cầu Kerch, vừa để che chắn các tài sản hải quân còn lại được chuyển về Novorossiysk.

Ông Dmitry Gorenburg, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Phân tích Hải quân, nhận định rằng trước xung đột, Nga từng được coi là cường quốc hàng hải kiểm soát Biển Đen. Hiện nay, điều đó không còn đúng, và quyền kiểm soát vùng biển này đang bị tranh chấp, với xu hướng tiếp diễn trong tương lai gần.

Một chu kỳ thích ứng liên tục

Theo Forbes, khi Ukraine tiếp tục tấn công các tàu Nga và mở rộng phạm vi hoạt động của xuồng không người lái, Moscow buộc phải liên tục thích nghi để đối phó với các hệ thống không người lái của Kiev.

Theo “Xen”, một cựu binh lực lượng đặc nhiệm Mỹ từng làm việc với một trung đoàn đặc nhiệm Ukraine, chu kỳ thích ứng hiện nay thường kéo dài từ sáu tuần đến sáu tháng, kể cả đối với xuồng không người lái hải quân Ukraine. Một chiến thuật mới sẽ gây gián đoạn ban đầu, sau đó là các biện pháp đối phó, rồi tiếp tục bị đáp trả bằng những phản công nhanh chóng khác. Quá trình này tạo ra một cuộc rượt đuổi không ngừng, làm thay đổi vĩnh viễn các chiến thuật, kỹ thuật và quy trình từng được sử dụng tương đối dễ dàng trước đây.

Các phân tích trước đó từ Trung tâm Chiến lược Hàng hải cho thấy chiến dịch hàng hải của Ukraine trước hết nhằm buộc lực lượng hải quân Nga rút khỏi Crimea, sau đó hạn chế hoạt động của họ ở những khu vực khác trên Biển Đen. Sự thay đổi này đến nay về cơ bản đã diễn ra.

Với phần lớn hạm đội Nga hiện neo tại Novorossiysk, lực lượng Ukraine đang tiếp tục thăm dò các điểm yếu của căn cứ này và tấn công trực tiếp vào các bệ phóng tên lửa. Mục tiêu là làm suy giảm khả năng Nga bắn phá các thành phố Ukraine từ biển. Trong khi Điện Kremlin chắc chắn sẽ tìm kiếm các biện pháp đối phó mới, Kiev vẫn duy trì chu kỳ thích ứng đã khiến các hoạt động hải quân của Nga liên tục rơi vào thế chịu áp lực.

(Tổng hợp)