VietBF - USA Thuế quan thổi ngược chiều: việc làm tay chân co lại, và “nhiệt” chính trị hạ dần

Lời hứa “bùng nổ việc làm tay chân” và cú trượt của thực tế
Trong chiến dịch 2024, Donald Trump nói thẳng như đóng đinh: nếu trở lại Nhà Trắng, nước Mỹ sẽ có “một cơn bùng nổ sản xuất”, kéo theo “hàng triệu, hàng triệu việc làm cho giới lao động tay chân”. Nghe rất Mỹ: tiếng búa, tiếng máy, những ca đêm sáng đèn, lương đủ nuôi một gia đình mà không phải cúi mặt xin ai.
Nhưng khi năm đầu nhiệm kỳ đi gần hết, cái người ta nhìn thấy lại là một bức tranh trái khoáy: những ngành gắn với mồ hôi và cơ bắp không nở ra như khẩu hiệu, mà co lại như chiếc áo gặp nước nóng.

Bản tin việc làm: nơi cần sức người nhất lại bớt người
Báo cáo việc làm mới nhất cho thấy thị trường lao động vẫn “chạy”, nhưng chạy không đều. Tổng việc làm phi nông nghiệp vẫn tăng, song các mảng thường được gọi là “blue-collar” lại sụt giảm hoặc ì ạch.
Vận tải và kho bãi – mạch máu của thương mại – giảm khoảng 17.700 việc làm chỉ trong tháng 11. Sản xuất chế tạo giảm thêm khoảng 5.000. Trong khi đó, xây dựng là điểm sáng hiếm hoi: tăng khoảng 28.000 việc làm.
Những con số nghe khô, nhưng phía sau là nhịp sống của từng khu phố: bãi đậu xe nhà máy thưa dần, giờ tăng ca mất, tiền làm thêm biến mất, rồi quán ăn gần xưởng cũng vắng theo.

Thuế quan: “bảo vệ sản xuất” nhưng lại làm xưởng máy hụt hơi
Lý thuyết của thuế quan là dựng hàng rào để kéo nhà máy về Mỹ. Nhưng trong thực tế, nhiều nhà máy Mỹ vẫn phải sống bằng nguyên liệu và linh kiện nhập khẩu. Khi thuế đánh lên những thứ đó, giá đầu vào nhích lên từng nấc.
Và trong kinh tế, có một phản xạ rất “lạnh”: chi phí tăng thì doanh nghiệp cắt thứ dễ cắt nhất trước. Lao động – đặc biệt lao động phổ thông – thường là khoản bị động dao đầu tiên.

Chưa kể, “đưa nhà máy về” không phải chuyện hô khẩu hiệu xong là xưởng mọc lên qua đêm. Nó cần nhiều năm, cần vốn rẻ, cần niềm tin ổn định. Mà điều thị trường ghét nhất lại chính là sự bất định: hôm nay thuế thế này, mai thuế thế khác; hôm nay dọa, mai hoãn; hôm nay áp, mai thương lượng.

Nghịch lý cay: y tế tuyển ầm ầm, còn việc làm cơ bắp lại hụt hơi
Trong khi những ngành “tay chân” chật vật, một khu vực khác lại tuyển đều như nước chảy: y tế và trợ giúp xã hội tăng khoảng 64.000 việc làm trong tháng 11. Dân số già đi, nhu cầu chăm sóc tăng lên – đây là cơn sóng chắc và dài.
Nhưng điều đó cũng làm lộ ra một nỗi buồn của lời hứa “blue-collar boom”: nước Mỹ vẫn tạo việc làm, nhưng không chắc tạo đúng loại việc làm mà người ta đã được hứa – những công việc dựng nên tầng lớp trung lưu cũ.

“Ủng hộ” không chỉ là thích hay ghét: mà là mức độ tin đến đâu
Chính trị cũng có một thước đo rất tàn nhẫn: không chỉ ai “approve”, mà bao nhiêu người “strongly approve” – tức là ủng hộ bằng kiểu sẵn sàng đứng chắn trước mũi tên dư luận.
Các khảo sát gần đây cho thấy lớp ủng hộ “mạnh” của Trump đang không còn dày như lúc đầu năm. Có khảo sát ghi nhận tỷ lệ “strongly approve” giảm dần theo các mốc trong năm 2025, từ quanh 30% hồi đầu năm xuống khoảng giữa 20% vào cuối năm.
Khi “lõi nhiệt” mỏng đi, quyền lực chính trị cũng đổi trạng thái: đồng minh bắt đầu tính đường lui, kẻ cơ hội bắt đầu ngó cơ hội, và những người cùng đảng bỗng bớt sợ “giận dữ của phe nhà”.

Cuối cùng vẫn là bữa cơm: cộng đồng cảm thấy gì?
Người ta có thể tranh luận bất tận về thuế quan, về đường cong kinh tế, về “tầm nhìn dài hạn”. Nhưng với một gia đình công nhân, mọi thứ quy về rất nhanh: tháng này có đủ tiền nhà không, bảo hiểm có tăng không, ca làm có bị cắt không, và nếu mất việc thì “ở gần nhà” còn chỗ nào để xin không.
Vì thế, câu chuyện không chỉ nằm trên biểu đồ. Nó nằm trong cảm giác của thị trấn: khi việc làm quanh mình không nở ra, lời hứa “boom” tự nhiên nghe giống… tiếng vang trong nhà kho trống.