Giai đoạn 2 trong kế hoạch hòa bình Gaza của Mỹ đối mặt bế tắc lớn
 

Mỹ chuẩn bị kích hoạt giai đoạn 2 kế hoạch Gaza, nhưng yêu cầu giải giáp Hamas, rút quân Israel và vai trò lực lượng quốc tế đang phủ bóng tiến trình hòa bình.Theo tờ The Hill, Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến sẽ tuyên bố Israel và Hamas chuyển sang giai đoạn 2 của kế hoạch hòa bình vào đầu năm 2026. Tuy nhiên, bất chấp thỏa thuận ngừng bắn đạt được vào tháng 10/2025 vẫn được duy trì, giai đoạn tiếp theo này đang đối mặt với nhiều thách thức lớn và những câu hỏi chưa được giải đáp từ các đối tác quốc tế.

Giai đoạn 2 phức tạp hơn đòi hỏi Hamas phải từ bỏ vũ khí và quyền kiểm soát Dải Gaza, đồng thời Israel phải rút quân xa hơn. Tổng thống Trump bày tỏ hy vọng công bố quá trình này, với một cuộc gặp dự kiến cùng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào ngày 29/12 để thảo luận về các bước tiếp theo.

Tuy nhiên, các đối tác chủ chốt, những người đã chính thức phê chuẩn kế hoạch này (được ghi nhận trong nghị quyết 2803 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc), vẫn tỏ ra bất an. Ngoại trưởng Na Uy Espen Barth Eide cảnh báo tại Diễn đàn Doha tuần trước rằng cần phải có tiến triển trong tháng này, nếu không các bên có nguy cơ quay trở lại giao tranh, hoặc rơi vào tình trạng hỗn loạn hoàn toàn.

Rào cản chính: Giải giáp Hamas

Các nhà phân tích đều đồng thuận rằng toàn bộ kiến trúc của giai đoạn 2 sẽ không thể triển khai nếu Hamas từ chối giao nộp vũ khí và từ bỏ quyền kiểm soát Gaza.

Ông Kobi Michael, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) ở Israel, nhấn mạnh: “Vấn đề chính, thực chất bao trùm các khía cạnh là quan điểm cho rằng Hamas phải được giải giáp, giải tán và Dải Gaza phải được phi quân sự hóa. Nếu những điều này không xảy ra, thì sẽ chẳng có gì xảy ra cả”.

Phía Hamas đưa ra thông điệp mâu thuẫn. Một thành viên trong ban lãnh đạo chính trị của Hamas, Bassem Naim, cho biết nhóm sẵn sàng thảo luận về việc “đóng băng hoặc cất giữ” vũ khí. Tuy nhiên, sau đó ông lại đưa ra hai lựa chọn: Hamas chỉ giao nộp vũ khí cho một nhà nước Palestine tương lai, hoặc việc giải giáp có thể bắt đầu theo một thỏa thuận ngừng bắn từ 5 đến 10 năm, với đảm bảo rằng Israel sẽ không tiếp tục giao tranh.

Cựu Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Daniel Shapiro cho rằng Tổng thống Trump nên sử dụng ảnh hưởng của mình với Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar để gây áp lực buộc Hamas từ bỏ vũ khí theo kế hoạch 20 điểm. Tuy nhiên, Israel lại không tin tưởng vào vai trò giám sát của hai quốc gia này. Ông Michael lập luận: “Điều này hoàn toàn đi ngược lại lợi ích của Israel, bởi vì Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar là những nhà tài trợ và ủng hộ lớn nhất cho Hamas. Họ không có ý định tạo điều kiện cho việc giải giáp Hamas”.

Tầm nhìn về quản trị và an ninh

Kế hoạch của Israel là chia đôi Gaza. Hiện tại, Israel kiểm soát khoảng 53% lãnh thổ Gaza (phía Đông, phía Nam Rafah và một phần phía Bắc), và đã vạch ra một "ranh giới vàng" bằng các khối bê tông để phân chia hai khu vực. Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc Volker Türk cho biết Israel đang dịch chuyển "ranh giới vàng" này, gây nhầm lẫn và dẫn đến các cuộc đụng độ khiến hàng trăm người thương vong. Israel cáo buộc họ đáp trả "những kẻ khủng bố" vượt qua ranh giới.

Israel muốn khu vực họ kiểm soát trở thành nơi thử nghiệm cho giai đoạn hai, khi chính quyền Palestine kỹ trị được thành lập dưới sự giám sát của "Hội đồng Hòa bình" (dự kiến được ông Trump công bố thành phần vào đầu năm sau). Hội đồng này sẽ giám sát việc cung cấp các dịch vụ thiết yếu và vận hành Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF), cùng với lực lượng cảnh sát Palestine mới được huấn luyện để duy trì an ninh.

Ông Michael giải thích, nếu tình hình ổn định được đảm bảo ở phía Đông, Israel sẽ có tính chính đáng để nối lại hoạt động quân sự chống lại Hamas ở phía Tây, và sau đó cho phép cấu trúc quản trị mở rộng.

Sự lưỡng lự của lực lượng quốc tế

Phần quan trọng không kém của giai đoạn 2 là việc Israel tiếp tục rút quân và triển khai Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF). Tuy nhiên, các thành viên tiềm năng của lực lượng này đang lưỡng lự vì chưa có câu trả lời rõ ràng về nhiệm vụ và quy tắc giao chiến.

Ông Mike Waltz, Đại sứ Mỹ tại Israel, cho biết đang có đàm phán "chuyên sâu" với Thủ tướng Netanyahu về vai trò của Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ. Mặc dù Mỹ dự kiến bổ nhiệm một tướng hai sao người Mỹ để lãnh đạo ISF, và có báo cáo rằng ISF sẽ được phép giải giáp Hamas bằng "mọi biện pháp cần thiết," nhưng hãng tin Reuters lại trích dẫn hai quan chức giấu tên nói rằng Mỹ không yêu cầu ISF giải giáp Hamas và muốn triển khai lực lượng này vào tháng 1/2026.

Các quốc gia cam kết triển khai quân vẫn đang chờ đợi thông tin chi tiết. Indonesia tuyên bố sẵn sàng triển khai 20.000 binh sĩ nhưng mọi việc vẫn đang trong giai đoạn lập kế hoạch. Cộng hoà Síp và Azerbaijan cũng đang cân nhắc và chờ thêm sự rõ ràng.

Một mối quan tâm khác của các đối tác quốc tế là con đường dẫn đến một nhà nước Palestine độc lập. Mặc dù Nghị quyết 2803 ủng hộ điều này nhưng không yêu cầu rõ ràng.

Saudi Arabia nhấn mạnh rằng việc vạch ra lộ trình hướng tới một nhà nước Palestine là cách duy nhất để đảm bảo một nền hòa bình bền vững, và là điều kiện tiên quyết cho quan hệ ngoại giao giữa Riyadh và Tel Aviv. Trưởng đoàn đàm phán Saudi Arabia Manal Radwan phát biểu: “Mục tiêu cuối cùng là an ninh cho tất cả mọi người, đó là hội nhập khu vực, điều này gắn liền với việc hiện thực hóa một nhà nước Palestine”.

Tóm lại, với những câu hỏi lớn về việc giải giáp Hamas, vai trò của các nước ủng hộ Hồi giáo, và lộ trình chính trị cho người Palestine, giai đoạn hai của kế hoạch hòa bình của Mỹ đang đứng trước một ngã rẽ đầy rủi ro.