Cú sụp đổ chóng vánh của các 'kho bạc tiền số'
 

Đợt lao dốc của thị trường crypto khiến nhiều người đặt câu hỏi về tính bền vững của mô hình kho bạc tài sản kỹ thuật số.

Chiến lược sử dụng dùng tiền mặt để mua Bitcoin hoặc các token kỹ thuật số khác của Michael Saylor nhanh chóng trở thành xu hướng trên thị trường.

Một loạt công ty đại chúng từng cho rằng đã tìm ra một "cỗ máy in tiền" vĩnh cửu, bằng cách sử dụng tiền mặt để mua Bitcoin hoặc các token kỹ thuật số khác. Chiến lược này nhanh chóng đẩy giá cổ phiếu công ty tăng vọt và thậm chí còn mạnh hơn cả giá trị của lượng token mà họ đã mua, theo Bloomberg.

Xu hướng "nóng" trên thị trường
Công thức trên được Michael Saylor, CEO MicroStrategy, nghĩ ra khi ông biến Strategy thành một phương tiện nắm giữ Bitcoin trên sàn chứng khoán. Trong nửa đầu năm 2025, mô hình đã phát huy tác dụng, kéo theo hơn 100 công ty khác đi theo con đường này.

Các công ty này được biết đến với tên gọi "kho bạc tài sản kỹ thuật số" (DAT), nhanh chóng trở thành một trong những xu hướng "nóng" nhất trên thị trường đại chúng. Cụ thể, giá cổ phiếu của các công ty này bắt đầu tăng vọt, thu hút sự tham gia của hàng loạt tên tuổi lớn, từ nhà đồng sáng lập Paypal Peter Thiel cho tới gia đình Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Đáng chú ý, SharpLink Gaming là một trường hợp tiêu biểu khi giá cổ phiếu công ty tăng hơn 2.600% chỉ trong vài ngày, sau khi tuyên bố sẽ chuyển đổi mô hình kinh doanh từ mảng game truyền thống sang phát hành thêm cổ phiếu để mua vào lượng lớn token Ethereum (ETH).

Các chuyên gia cho rằng rất khó để lý giải tại sao các token lại trở nên giá trị hơn chỉ vì chúng được nắm giữ bởi một công ty đại chúng. Tuy nhiên, xu hướng này bắt đầu bộc lộ nhiều điểm yếu và nhanh chóng khiến nhiều công ty lâm vào tình cảnh khó khăn.

Trong trường hợp của SharpLink, giá cổ phiếu đã giảm 86% so với mức đỉnh, thậm chí kéo vốn hóa công ty xuống thấp hơn cả giá trị lượng token kỹ thuật số mà họ nắm giữ.

Hiện, cổ phiếu này đang giao dịch ở mức thấp hơn khoảng 0,9 lần so với giá trị lượng ETH mà công ty sở hữu. Dù vậy, SharpLink vẫn may mắn hơn Greenlane Holdings bởi giá cổ phiếu công ty này đã giảm hơn 99% trong năm nay, bất chấp việc đang tích trữ khoảng 48 triệu USD token BERA.

"Nhà đầu tư nhìn vào và nhận ra rằng họ gần như chẳng thu được lợi suất gì từ những khoản nắm giữ này, ngoài việc chỉ ngồi trên một đống tiền. Đó là lý do định giá của chúng bị thu hẹp", nhà phân tích Fedor Shabalin của B. Riley Securities nhận định.

Theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp, giá cổ phiếu trung bình của các công ty DAT niêm yết tại Mỹ và Canada đã giảm 43% trong năm nay, trong khi giá Bitcoin chỉ giảm khoảng 6% từ đầu năm.

Hiện, một số công ty DAT vẫn được định giá cao hơn lượng tài sản nắm giữ, tuy nhiên phần lớn nhà đầu tư mua vào với mức giá gần đỉnh đều đang lỗ nặng. Chuyên gia nhận định khoảng 70% công ty DAT dự kiến kết thúc năm với giá cổ phiếu thấp hơn đầu năm.

Trong đó, những doanh nghiệp thua lỗ nặng nhất là các công ty công khai từ bỏ Bitcoin để chuyển sang các token nhỏ. Hai con trai của Tổng thống Donald Trump đã hậu thuẫn Alt5 Sigma, một công ty đại chúng đặt mục tiêu mua hơn 1 tỷ USD token WLFI. Sau đó, cổ phiếu Alt5 Sigma đã giảm khoảng 86% kể từ mức đỉnh được thiết lập hồi tháng 6.

Đối mặt nhiều rủi ro
Giới đầu tư nhận định biến động mạnh của những cổ phiếu này một phần đến từ lượng tiền vay lớn để tài trợ cho các thương vụ mua tiền mã hóa.

Cụ thể, Strategy đã phát hành nhiều loại trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu ưu đãi để tài trợ cho việc mua Bitcoin, với tổng giá trị lượng token từng đạt hơn 70 tỷ USD.

Theo ông Shabalin từ B. Riley, nhóm các công ty DAT đã huy động hơn 45 tỷ USD trong năm nay để mua token. Tuy nhiên giờ đây, Strategy và những công ty khác phải gánh khoản lãi vay và cổ tức từ số nợ đó, trong khi phần lớn crypto họ nắm giữ lại không tạo ra dòng tiền.

"Nếu bạn sở hữu Strategy, bạn đang phải chịu rủi ro từ Bitcoin, cộng thêm rủi ro doanh nghiệp mà họ đang gánh", Michael Lebowitz, quản lý danh mục tại RIA Advisors, nhìn nhận.

Gần đây, Strategy đang tìm cách huy động thêm vốn để tiếp tục duy trì chiến lược này. Vào tháng 11, công ty buộc phải chuyển hướng sang châu Âu để bán cổ phiếu ưu đãi vĩnh viễn với mức giá chiết khấu, do tình hình không mấy suôn sẻ tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, các cổ phiếu ưu đãi đó đã bất ngờ giảm dưới giá chào bán.

Mặt khác, với các công ty DAT nhỏ và ít tên tuổi hơn, việc huy động vốn ngày càng khó khi giá crypto giảm và tâm lý nhà đầu tư nguội dần.

Trước tình hình trên, CEO Phong Le của MicroStrategy cho biết bước đi tiếp theo là bán bớt crypto để trả nợ. "Nếu cần, chúng tôi có thể bán Bitcoin để chi trả cổ tức", ông nói trong một podcast.


CEO MicroStrategy Michael Saylor từng nhiều lần khẳng định sẽ không bán Bitcoin. Ảnh: Reuters.
Những phát biểu này khiến cả ngành DAT rung chuyển bởi trước đó, Michael Saylor từng nhiều lần khẳng định sẽ không bán Bitcoin và thậm chí sẽ mua thêm khi giá giảm.

Strategy đã lập quỹ dự trữ 1,4 tỷ USD để đảm bảo chi trả cổ tức trong ngắn hạn. Cổ phiếu công ty vẫn tăng hơn 1.200% kể từ khi bắt đầu mua Bitcoin vào tháng 8/2020. Cho đến năm nay, cổ phiếu của công ty đang trên đà giảm 38%.

Nguy cơ vỡ trận DAT có thể lan sang các thị trường rộng lớn hơn nếu nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy, buộc họ phải bán để đáp ứng lệnh gọi ký quỹ (call margin). Hiện tại, những khó khăn này đã gần như chặn đứng làn sóng các công ty mới theo đuổi chiến lược DAT, đồng thời làm "nguội dần" xu hướng này trên thị trường.

Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn lạc quan khi một số công ty DAT giá trị cao bắt đầu thâu tóm những DAT nhỏ đang bị định giá thấp hơn giá trị tài sản nắm giữ.

Đáng chú ý, công ty Strive, được sáng lập bởi cựu ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Vivek Ramaswamy, đã đồng ý mua lại Semler Scientific trong một thương vụ trao đổi cổ phiếu vào tháng 9, từ đó hợp nhất hai công ty nắm giữ Bitcoin.

Ông Ross Carmel, đối tác tại hãng luật Sichenzia Ross Ference Carmel, dự báo hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A) trong ngành DAT sẽ gia tăng vào đầu năm 2026, nhằm giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh đầy khó khăn như hiện nay.

Bên cạnh đó, ngành này có thể xuất hiện thêm nhiều giao dịch chứng khoán cấu trúc, giúp nhà đầu tư tăng mức độ bảo vệ rủi ro khi tham gia các thương vụ đó.

Trong một cuộc phỏng vấn với CoinDesk, Elliot Chun, đối tác điều hành của ngân hàng đầu tư Architect Partners, lại cho rằng đây là giai đoạn thú vị nhất đối với các DAT Bitcoin.

"Ngay lúc này, chúng ta đang chờ xem DAT nào đủ khả năng xoay chuyển, và vượt qua cú điều chỉnh giá vĩ mô đầu tiên. Ngành này vẫn còn quá sơ khai và chúng ta còn chưa phân loại đúng nhóm DAT. Do đó, mọi người không thể nói mô hình này đã thất bại", ông bổ sung.

VietBF@ sưu tập