Gần 200 năm qua, các đập nước đang làm cho hai cực Trái Đất bị lệch
 

Đập Tam Hiệp (TQ)
Được hình thành do người ta xây đập để chặn dòng chảy của các con sông, hồ chứa nước là một công trình thủy lợi quan trọng trên thế giới. Chúng đảm nhiệm nhiều chức năng thiết yếu như giúp tưới tiêu trong nông nghiệp, kiểm soát ngập lụt, cung cấp điện năng và phục vụ cho du lịch. Do tính cách hữu ích đó, chúng ta cứ tưởng việc cho xây những đập nước có thể tiếp tục mãi mà không gây ra ảnh hưởng tốt/xấu nào. Nhưng, các khoa học gia đến từ Đại học Harvard đã cho biết: càng làm nhiều đập nước thì hai cực Trái Đất sẽ càng bị lệch.

Đáng ngạc nhiên là tình trạng bị lệch này không phải mới xảy ra gần đây mà đã phát sinh từ năm 1835, khi những đập nước lớn đầu tiên được xây dựng ở Mỹ và Châu Âu. Trong nghiên cứu được đăng trên tờ Geophysical Research Letters, các chuyên gia đã cho phân tích về tác động của 6862 đập nước khắp thế giới và đưa ra kết luận cho thấy, trong gần 200 năm qua, việc cho xây hàng ngàn con đập đã làm lệch trục của Trái Đất do sức nặng khổng lồ của chúng gây ra.

Tổng khối lượng của mọi thứ trên bề mặt Trái Đất thường không có thay đổi gì nhiều. Nhưng vấn đề nằm ở việc con người kho cho tích nước ở những chỗ vốn trước đây là đất cạn, khiến cho sự phân bố trọng lượng không còn đồng đều nữa. Ví dụ hồ chứa của đập Tam Hiệp có dung tích gần 40 km³, nghĩa là xấp xỉ 40 tỷ tấn nước nằm ở một nơi trước đó chỉ chứa lượng nước của chính con sông. Lý do thứ hai là lớp vỏ cứng của Trái Đất, nó được bao quanh một lớp phủ hơi dẻo giống như vỏ của một viên kẹo sôcôla M&M's. Thay vì đứng yên, khi chịu sự tác động từ các hồ chứa thì nó dễ bị trượt quanh lớp phủ, từ đó làm cho hai cực Trái Đất bị dịch chuyển.

Quy mô các hồ chứa trên thế giới

Sự dịch chuyển của hai cực có liên quan đến nước không hề mới mẽ, trước đây người ta đã biết sự tan băng ở hai cực và thậm chí việc khai thác nước ngầm cũng đã ít nhiều làm lệch trục Trái Đất vài chục cm. Còn đây là lần đầu tiên các tác động của các hồ chứa mới được nêu ra. Họ cho biết, với dung tích của gần 7 ngàn hồ chứa trong cuộc nghiên cứu tương đương với việc mực nước biển toàn cầu đã giảm 21,8 mm và có đến 87% trong đó (tức là 19 mm) đến từ các hồ được xây từ năm 1954.

Dù Hoa Kỳ và Châu Âu đi tiên phong trong việc cho đắp đập, nhưng lại không góp nhiều vào việc làm sai lệch trục Trái Đất như các đập ở Châu Á và Châu Phi. Theo mô hình máy tính họ nhận thấy có hai giai đoạn, thời kỳ đầu từ năm 1835 đến 1954 là lúc Bắc Mỹ và Tây Âu xây nhiều đập lớn và đã làm Cực Bắc dịch chuyển 20 cm về phía Đông kinh tuyến 103. Trong thời kỳ sau từ năm 1954 đến 2011, việc xây đập chuyển về Đông Phi và Châu Á và làm Cực Bắc dịch chuyển 57 cm về phía kinh tuyến 117.

Nếu so với sự sai lệch cực do hiện tượng tan băng mà theo ước tính là 27 mét vào cuối thế kỷ 21 và từ hoạt động khai thác nước ngầm (80 cm), thì tác động đến từ hồ chứa nước không lớn lắm. Thậm chí dưới góc nhìn tích cực chúng còn được coi là "có ích" bởi vì đã ngăn chặn phần nào số lượng nước đổ ra biển, kìm hãm sự dâng lên của mực nước biển. Cho nên các chuyên gia có đề xuất ra rằng cần xem xét đến vai trò của các đập trong dự báo về mực nước biển sẽ dâng trong tương lai gần xa.

Theo LiveScience, AGU