‘Đổ bộ lên mặt trời ban đêm’ – khi ngu dốt ngồi lên ngai quyền lực
 

Giai thoại trong trại cải tạo
Sau 30/4/1975, các trại “học tập cải tạo” chật cứng tướng tá, bác sĩ, kỹ sư, công chức VNCH. Trong một buổi “lên lớp đạo đức cách mạng”, cán bộ đứng trên bục, tay chỉ trời, giọng đầy tự hào: “Các anh tưởng Mỹ giỏi lắm à, mới lên được mặt trăng. Tôi báo cho biết đồng chí Liên Xô của chúng ta vừa đổ bộ thành công lên… mặt trời rồi đấy!”

Cả hội trường xôn xao. Những người từng chỉ huy sư đoàn, từng tốt nghiệp y khoa, kỹ thuật nước ngoài nhìn nhau cười mím. Một người lịch sự giơ tay: “Thưa cán bộ, mặt trời nóng bỏng như thế, làm sao đáp phi thuyền lên đó được ạ?”

Câu trả lời lập tức như một cái tát vào lý trí: “Này, đừng thách thức trí khôn của Đảng và Nhà nước nhé. Mặt trời chỉ nóng ban ngày thôi. Đồng chí Liên Xô đáp phi thuyền lên đó vào ban đêm. Hiểu chưa?”

Tiếng cười nghẹn lại trong cổ họng. Ai cũng hiểu chỉ cần bật cười là đủ lý do để bị quy chụp “ngoan cố”, “chống đối”. Từ khoảnh khắc ấy, người ta biết rằng trong trại cải tạo, chân lý không nằm ở khoa học, mà nằm ở miệng kẻ nắm quyền.

Khi tri thức cúi đầu trước quyền lực
Nếu chỉ nhìn như một mẩu chuyện tiếu lâm, “đổ bộ lên mặt trời ban đêm” rất dễ khiến ta cười. Nhưng nụ cười ấy đằng sau là cả một bi kịch: quyền lực tuyệt đối cho phép kẻ dốt nát đứng trên bục rao giảng, bắt những người hiểu biết hơn mình phải im lặng gật đầu.

Trong bất kỳ xã hội bình thường nào, một câu nói như thế sẽ bị học sinh cấp 2 bắt bẻ. Nhưng trong một hệ thống toàn trị, sự vô lý lại được bảo vệ bằng công an, bằng nhà tù, bằng nhãn mác “chống Đảng” treo lơ lửng trên đầu người nghe. Sự thật mất giá trị; kiến thức không còn là thước đo; chỉ còn lại một thứ luật: ai có quyền, người đó đúng.

Giáo dục chính trị – sân khấu của sự nực cười
Những năm sau chiến tranh, hàng trăm nghìn người miền Nam bị dồn vào trại cải tạo, mỗi ngày phải dự lớp “học tập đường lối”, “rèn luyện đạo đức cách mạng”. Nhưng không ít người đứng lớp lại chỉ là cán bộ xuất thân nông dân, trình độ văn hóa ít ỏi, được nhồi vài câu khẩu hiệu rồi đẩy lên bục giảng.

Khi kẻ ít học nắm quyền phán xử kẻ có học, bài giảng chính trị biến thành sân khấu cho những lập luận thô sơ, ngớ ngẩn. Người nghe biết là sai nhưng không được phép nói. Kẻ nói tưởng mình đúng vì phía sau là cả bộ máy. Cái ngu được khoác áo lý luận, được loa phóng thanh chở đi khắp trại, được biên thành khẩu hiệu treo trên tường.

Từ đó hình thành một thói quen nguy hiểm: thay vì tôn trọng trí tuệ, hệ thống lại thưởng cho sự trung thành mù quáng. Ai càng thuộc bài, càng hô to, càng sẵn sàng tin vào điều phi lý thì càng dễ leo cao. Ngược lại, kẻ suy nghĩ độc lập trở thành đối tượng phải “cải tạo”.

Bài học từ một câu chuyện tưởng như tiếu lâm
Nửa thế kỷ trôi qua, giai thoại “đáp phi thuyền lên mặt trời ban đêm” vẫn được kể lại như một tiếng cười chua chát. Nó nhắc chúng ta rằng:
– Một quốc gia nơi quyền lực tách khỏi tri thức sẽ mãi tụt hậu so với thế giới.
– Một hệ thống chỉ trọng sự phục tùng mà coi thường năng lực sẽ sớm biến thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, dối trá.
– Và khi tuyên truyền được ưu tiên hơn sự thật, người dân sẽ phải sống trong nỗi sợ hãi, còn con cháu phải gánh hậu quả của những quyết định ngu xuẩn.

Câu chuyện năm xưa không chỉ để kể lại cho vui. Nó là lời cảnh báo rất thật: đừng bao giờ để những kẻ không hiểu nổi vì sao “mặt trời luôn nóng” mà lại có quyền định đoạt số phận cả một dân tộc.
Bởi khi sự ngu dốt được khoác áo quyền lực, cả xã hội sẽ phải trả giá – không chỉ bằng những tràng cười chua chát, mà bằng cả tương lai bị đốt cháy như chính mặt trời mà họ tưởng có thể đáp phi thuyền lên vào ban đêm.