Bất chấp cuộc gặp Trump-Tập thành công, sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn không thể hòa giải
 

Bất chấp cuộc gặp Trump-Tập thành công, sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn không thể hòa giải


Tổng thống Trump đã kết thúc cuộc gặp với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Busan, được ông đánh giá "12/10 điểm". Mặc dù cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều đưa ra tuyên bố mô tả hội nghị thượng đỉnh là hiệu quả và tích cực, nhưng khó có thể khôi phục lại mối quan hệ Hoa Kỳ - Trung Quốc.

Các tuyên bố chính thức từ hai nước cho thấy họ đã đạt được những hiểu biết khác nhau về các thỏa thuận, cho thấy các điều khoản còn lỏng lẻo và mang tính lời nói hơn là được chính thức hóa bằng văn bản. Tuy nhiên, ngay cả khi các điều khoản đã được cả hai bên viết rõ ràng và ký kết, lịch sử cho thấy, đặc biệt là từ thỏa thuận thương mại Giai đoạn Một dưới thời chính quyền Trump, Trung Quốc hiếm khi giữ lời hứa. Ngoài những bất đồng về các điều khoản và kết quả của cuộc gặp này, hai quốc gia vẫn phải đối mặt với những vấn đề chưa được giải quyết và những tham vọng toàn cầu mâu thuẫn.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ Tạ Phong đã kêu gọi cả hai nước " tận dụng đà phát triển " từ cuộc gặp thượng đỉnh gần đây giữa hai nhà lãnh đạo tại Busan và duy trì hướng đi ổn định trong quan hệ song phương. Phát biểu tại hội nghị năm 2025 của Hội đồng Doanh nghiệp Hoa Kỳ - Trung Quốc, ông Tạ Phong cho biết cuộc gặp giữa Tập Cận Bình và Donald Trump đã "điều chỉnh" quan hệ vào thời điểm quan trọng, mang lại hy vọng về sự hợp tác mới bất chấp những thách thức đang diễn ra.

Ông đã công bố một số kết quả từ hội nghị thượng đỉnh Busan và các cuộc đàm phán thương mại trước đó tại Malaysia: Hoa Kỳ sẽ giảm thuế quan liên quan đến fentanyl đối với hàng hóa Trung Quốc từ 20% xuống 10% và tạm dừng áp dụng các mức thuế bổ sung trong một năm, trong khi Trung Quốc sẽ đáp lại. Hai bên cũng nhất trí hợp tác về các biện pháp chống ma túy, mở rộng thương mại nông nghiệp và giải quyết các tranh chấp kinh doanh cá nhân.

Ông Tạ nhấn mạnh rằng cả hai chính phủ phải thực hiện các cam kết của mình và tránh tạo ra những gián đoạn mới. Tuy nhiên, theo truyền thống, Trung Quốc, chứ không phải Hoa Kỳ, mới là bên phá vỡ các thỏa thuận này.

Tổng thống Trump cho biết các quyết định quan trọng đã được hoàn tất, trong khi Trung Quốc mô tả các cuộc đàm phán đang mang lại "kết quả tích cực" dựa trên "sự tôn trọng lẫn nhau". Hoa Kỳ thông báo rằng Trump sẽ thăm Trung Quốc vào tháng 4 năm 2026. Trong khi đó, các tuyên bố chính thức liên quan đến chi tiết kết quả của hội nghị thượng đỉnh đã khác nhau , nhấn mạnh rằng Trung Quốc đang khác biệt so với cách hiểu của Hoa Kỳ về thỏa thuận.

Về đất hiếm, Hoa Kỳ cho biết Trung Quốc đã đồng ý đình chỉ nhiều biện pháp kiểm soát xuất khẩu có hiệu lực từ năm 2022, trong khi Trung Quốc chỉ đề cập đến các hạn chế vào tháng 10 năm 2025. Về nông nghiệp, Hoa Kỳ đã đưa ra các cam kết mua hàng cụ thể, 12 triệu tấn đậu nành vào năm 2025 và 25 triệu tấn mỗi năm từ năm 2026 đến năm 2028, trong khi tuyên bố của Trung Quốc chỉ đề cập đến việc "mở rộng thương mại nông nghiệp". Về fentanyl, Hoa Kỳ cho biết thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ được giảm một nửa xuống còn 10% để đổi lấy việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu một số tiền chất hóa học; Trung Quốc chỉ đề cập đến một thỏa thuận chung về chống ma túy.

Về thuế quan, Hoa Kỳ tuyên bố giảm tổng thể từ 57% xuống 47% và tạm dừng một năm một số mức thuế quan trả đũa, trong khi Trung Quốc lưu ý các điều chỉnh đối phó tương tự nhưng ít chi tiết hơn. Trong lĩnh vực hàng hải và đóng tàu, cả hai bên đã đồng ý tạm dừng các hành động thương mại liên quan trong một năm. Về đầu tư và TikTok, các quan chức Hoa Kỳ cho biết việc bán TikTok sẽ sớm được tiến hành, trong khi Trung Quốc cho biết cả hai bên sẽ "giải quyết thỏa đáng" vấn đề.

Những khác biệt cũng xuất hiện trong các cuộc thảo luận về chất bán dẫn, năng lượng và điều tra thương mại: Hoa Kỳ đã trích dẫn các kế hoạch mua năng lượng lớn và tiếp tục điều tra các cam kết thương mại trước đó của Trung Quốc, những điểm không được đề cập trong báo cáo của Bắc Kinh.

Có vẻ như cả hai bên đã diễn giải kết quả theo những cách khác nhau, cho thấy hai nước sẽ bất đồng trong việc thực hiện và sau đó cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận.

Ngay cả khi Trung Quốc thực hiện mọi cam kết mà Tổng thống Trump đã nêu, vấn đề sâu xa hơn vẫn còn đó: mục tiêu dài hạn của Bắc Kinh là vượt qua Hoa Kỳ về quân sự, kinh tế và ngoại giao vào năm 2050, và định hình lại trật tự quốc tế để phục vụ lợi ích riêng của mình. Không một thỏa thuận thương mại nào có thể giải quyết được mâu thuẫn cơ bản này giữa tham vọng toàn cầu của Trung Quốc và lợi ích chiến lược của Hoa Kỳ.

Trung tâm của cuộc xung đột này là Đài Loan, vấn đề bất ổn và gây hậu quả nghiêm trọng nhất trong quan hệ Mỹ - Trung. Đài Loan đại diện cho sự hội tụ của những lợi ích không thể dung hòa, dễ dàng leo thang thành chiến tranh. Hoa Kỳ phản đối việc Trung Quốc thống nhất Đài Loan bằng vũ lực, đồng thời ngăn cản Đài Bắc tuyên bố độc lập chính thức. Nếu Bắc Kinh sáp nhập Đài Loan trái với ý nguyện của người dân, rất có thể Hoa Kỳ sẽ can thiệp quân sự.

Đối với Trung Quốc, thống nhất là một “lợi ích cốt lõi” không thể thương lượng, gắn liền với tính chính danh của chế độ và toàn vẹn lãnh thổ. Tuy nhiên, vai trò toàn cầu của Đài Loan khiến vấn đề này vượt xa một cuộc tranh chấp chính trị. Công ty Sản xuất Bán dẫn Đài Loan (TSMC) sản xuất 65% sản lượng bán dẫn và 90% chip tiên tiến nhất của thế giới.

Bất kỳ xung đột nào ở eo biển Đài Loan cũng sẽ tàn phá chuỗi cung ứng toàn cầu, với các quan chức Hoa Kỳ ước tính nền kinh tế toàn cầu có thể bị thiệt hại 1 nghìn tỷ đô la.

Trung tâm của cuộc xung đột này là Đài Loan, vấn đề bất ổn và gây hậu quả nghiêm trọng nhất trong quan hệ Mỹ - Trung. Đài Loan đại diện cho sự hội tụ của những lợi ích không thể dung hòa, dễ dàng leo thang thành chiến tranh. Hoa Kỳ phản đối việc Trung Quốc thống nhất Đài Loan bằng vũ lực, đồng thời ngăn cản Đài Bắc tuyên bố độc lập chính thức. Nếu Bắc Kinh sáp nhập Đài Loan trái với ý nguyện của người dân, rất có thể Hoa Kỳ sẽ can thiệp quân sự.

Logic tương tự cũng được áp dụng cho an ninh khu vực. Hoa Kỳ duy trì một mạng lưới liên minh với Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và Úc, những liên minh mà Trung Quốc coi là cơ chế kiềm chế. Ngược lại, Bắc Kinh hình dung một trật tự khu vực không có sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ và bị chi phối bởi ảnh hưởng của chính họ. Đây là những viễn cảnh loại trừ lẫn nhau: hoặc Hoa Kỳ duy trì các liên minh tiền phương, hoặc Trung Quốc đạt được kiến ​​trúc an ninh khu vực mong muốn. Cả hai kết quả này không thể cùng tồn tại hòa bình.

Thỏa thuận đình chiến thương mại hiện tại không phải là sự chuyển đổi. Nó có thể xoa dịu căng thẳng ngắn hạn và thúc đẩy GDP đôi chút, nhưng không thể giải quyết được sự cạnh tranh ngầm giữa một siêu cường đã được khẳng định đang bảo vệ trật tự thế giới hiện tại và một nhà nước độc tài đang trỗi dậy quyết tâm định hình lại trật tự đó. Kết quả khả dĩ nhất là tiếp tục các chu kỳ leo thang và hòa hoãn.