RFA Tiếng Việt chính thức dừng hoạt động !
 

RFA tạm dừng tin tức lần đầu tiên kể từ 1996
Đài Á Châu Tự Do (Radio Free Asia, RFA) thông báo sẽ ngừng hoạt động tin tức vào ngày 31/10, đánh dấu lần gián đoạn đầu tiên kể từ khi ra đời năm 1996. Quyết định này diễn ra trong bối cảnh nỗ lực cắt giảm ngân sách liên bang của chính quyền Trump cộng hưởng với tình trạng chính phủ Mỹ đóng cửa kéo dài sang tuần thứ năm. RFA dự kiến sa thải hàng chục nhà báo còn lại, đóng các văn phòng khu vực tại Seoul, Istanbul và Bangkok, đồng thời ngưng các dịch vụ ngôn ngữ dành cho Trung Quốc, Việt Nam, Bắc Triều Tiên, Myanmar và Campuchia.

“Không có tiền được chuyển đến”
Theo ông Cameron Lang, cố vấn pháp lý của RFA, khi chính phủ đóng cửa, không có ngân sách mới hoặc chi tiêu nào được thông qua, dẫn đến việc “không có tiền được chuyển đến.” Trước đó, dù đối mặt nỗ lực khiến hệ thống truyền thông do liên bang tài trợ “lỗi thời” sau sắc lệnh hành pháp yêu cầu đóng cửa Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ (USAGM), RFA và một số phòng tin vẫn trụ vững nhờ quyết định của tòa án buộc giải ngân khoản ngân sách đã được Quốc hội phê chuẩn cho năm tài chính gần nhất.

VOA đã dừng; RFA là đơn vị tiếp theo
Khi nguồn ngân sách gần cạn, RFA trở thành tổ chức truyền thông thứ hai do liên bang tài trợ phải ngừng tin tức sau Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (VOA). Là cơ quan liên bang, VOA đã dừng toàn bộ sản xuất tin tức ngay khi chính phủ đóng cửa, khác với các lần trước đây khi VOA vẫn được coi là thiết yếu cho an ninh quốc gia.

Nguy cơ khoảng trống bị lấp bởi tuyên truyền
Các nhà phê bình cảnh báo việc chấm dứt phát sóng tin tức từ những cơ quan này sẽ tạo khoảng trống để mạng lưới tuyên truyền của Nga và Trung Quốc lấp vào. Đánh giá gần đây của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết hai đối thủ này chi hàng tỷ USD mỗi năm để phát tán nội dung có lợi cho chính phủ của họ, bao gồm cả thông tin sai lệch. Năm 2024, các phòng tin tức do Mỹ tài trợ nhận khoảng 850 triệu USD—một con số không đủ bù đắp khi ngân sách bị tắc nghẽn và cắt giảm.

Di sản và tầm ảnh hưởng của RFA
Trong gần ba thập kỷ, RFA được ghi nhận rộng rãi nhờ điều tra các vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ ở Trung Quốc, theo dõi phong trào kháng chiến tại Myanmar sau đảo chính 2021, và phản ánh hành trình đào thoát đầy nguy hiểm của người dân Bắc Triều Tiên. Trước khi bị đe dọa cắt ngân sách, RFA tiếp cận gần 60 triệu người mỗi tuần bằng 9 ngôn ngữ. VOA—đơn vị “anh em”—có tới 360 triệu khán giả hàng tuần với 49 ngôn ngữ.

Ai còn đứng vững? RFE/RL và MBN “thở bằng oxy dự trữ”
Hai tổ chức phi lợi nhuận khác—Đài Châu Âu Tự Do/Đài Tự Do (RFE/RL) và Mạng lưới Truyền thông Trung Đông (MBN)—vẫn duy trì sản xuất nhờ ngân sách của năm tài chính trước. Tuy nhiên, cả hai đều phải sa thải nhân sự và cắt giảm chương trình. MBN ghi nhận lượng truy cập rơi mạnh từ 8 triệu lượt/tháng xuống dưới 300.000, cho thấy tác động tức thời khi nguồn lực suy kiệt.

Phán quyết của tòa và tương lai bất định
Tháng 4, Thẩm phán Royce C. Lamberth của Tòa Quận Columbia cấm chính quyền chấm dứt tài trợ cho RFA và hai tổ chức phi lợi nhuận khác—nhưng chỉ trong phạm vi năm tài chính gần nhất. Về nguyên tắc, một dự luật duy trì ngân sách ở mức năm trước sẽ tái cấp vốn cho RFA và các đơn vị liên quan. Dẫu vậy, nhánh hành pháp vẫn có thể tiếp tục tìm cách siết tài trợ cho các năm tiếp theo, từng bước bào mòn hoạt động tin tức—điều mà các tổ chức này cho rằng đi ngược lại ý chí của Quốc hội trong việc bảo vệ tính độc lập báo chí.

Hệ lụy đối với các quốc gia tự do báo chí hạn chế
Việc RFA dừng phát sóng tin tức là một đòn giáng vào ít ỏi những kênh báo chí độc lập phục vụ khán giả tại các nước có môi trường truyền thông bị kiểm soát chặt chẽ như Việt Nam, Trung Quốc, Myanmar, Bắc Triều Tiên hay Campuchia. Khi các dịch vụ ngôn ngữ địa phương phải ngưng, độc giả và thính giả ở những nơi này mất đi một nguồn thông tin đối trọng, còn không gian truyền thông càng dễ bị chi phối bởi tuyên truyền và tin giả.

Các mốc chính
– 1996: RFA thành lập, phát triển nhiều dịch vụ ngôn ngữ tại châu Á.
– 2024: Hệ thống truyền thông do Mỹ tài trợ nhận khoảng 850 triệu USD; RFA và các bên liên quan đối mặt nỗ lực cắt giảm.
– Tháng 4: Tòa án liên bang buộc giải ngân ngân sách năm tài chính gần nhất cho RFA, RFE/RL và MBN.
– 31/10: RFA ngừng hoạt động tin tức; sa thải hàng chục nhà báo; đóng văn phòng tại Seoul, Istanbul, Bangkok; ngưng các dịch vụ ngôn ngữ trọng điểm.

Điều gì chờ phía trước?
Tương lai của RFA phụ thuộc vào việc chính phủ có sớm mở cửa trở lại và Quốc hội có duy trì mức tài trợ cần thiết hay không. Dù tổ chức vẫn tồn tại trên danh nghĩa, chưa rõ liệu RFA có thể hoặc sẽ nối lại hoạt động tin tức sau khi bế tắc ngân sách được tháo gỡ. Tòa Bạch Ốc hiện chưa phản hồi yêu cầu bình luận—và khoảng lặng này chỉ càng khiến câu hỏi về cam kết của Mỹ đối với tự do báo chí ở các khu vực nhạy cảm thêm nhức nhối.