Chuyến công du châu Á nhiều kỳ vọng của ông Trump
 

Tổng thống Trump lên đường công du tới ba nước châu Á, với kỳ vọng rằng chuyến đi dài ngày này sẽ giúp ông tháo gỡ loạt vấn đề lớn.

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ đến Malaysia ngày 26-27/10 để tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN. Một ngày sau, ông sẽ bay qua Nhật Bản, tiếp theo là Hàn Quốc, nơi lãnh đạo Mỹ sẽ dự Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) từ ngày 29/10.

Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Malaysia năm nay được xem là cơ hội để làm nổi bật nỗ lực thúc đẩy hòa bình thế giới của ông Trump, điều mà ông xem là trọng tâm trong chương trình nghị sự chính sách đối ngoại. Tổng thống Mỹ dự kiến dự lễ ký kết Hiệp định Kuala Lumpur, nhằm đảm bảo hòa bình và lệnh ngừng bắn lâu dài giữa Campuchia và Thái Lan, hai thành viên ASEAN.


Tổng thống Donald Trump tại Bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng đêm 24/10, trước khi lên đường công du châu Á. Ảnh: AFP

Xung đột biên giới đã nổ ra giữa hai nước hôm 24/7 với các cuộc tập kích bằng vũ khí hạng nặng khiến hàng chục người chết. Ông Trump khi đó đã cảnh báo sẽ từ bỏ các thỏa thuận thương mại với Campuchia và Thái Lan nếu hai bên không chấm dứt giao tranh, góp phần giúp hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn hôm 28/7.

"Họ đã sẵn sàng hợp tác và đàm phán để tránh gây thêm tổn thất kinh tế", Ja Ian Chong, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, nói.

Malaysia và Mỹ đang nỗ lực để đảm bảo gia hạn lệnh ngừng bắn. Ngoại trưởng Malaysia cho biết ông Trump "mong đợi" chứng kiến việc ký kết thỏa thuận hòa bình Campuchia - Thái Lan tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần này.

Nếu thỏa thuận được ký kết, đây sẽ là "bước đột phá" mà Tổng thống Mỹ chắc chắn sẽ sử dụng để củng cố uy tín của mình với tư cách là người kiến tạo hòa bình quốc tế, theo Justin McCurry, nhà bình luận của Guardian.

Một trong những vấn đề được quan tâm nhiều nhất trong chuyến công du châu Á này là liệu ông có thể xoa dịu căng thẳng thương mại với Trung Quốc hay không. Nhà Trắng ngày 23/10 thông báo Tổng thống Trump sẽ gặp Chủ tịch Tập Cận Bình ngày 30/10, bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh chưa lên tiếng xác nhận cuộc gặp.

Mỹ và Trung Quốc gần đây leo thang căng thẳng thương mại mới. Ông Trump tháng này tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 100% với tất cả hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11, nếu Bắc Kinh không có động thái tháo gỡ tình hình. Tuyên bố của ông Trump được đưa ra sau khi Trung Quốc áp đặt thêm các biện pháp kiểm soát đất hiếm, vật liệu quan trọng trong ngành sản xuất công nghệ cao.

"Tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Tập Cận Bình", ông Trump nói với phóng viên trên Không lực Một cuối tuần trước. Ông đề xuất giảm thuế quan cho Trung Quốc nhưng "họ cũng phải nhượng bộ một số điều", gồm mua đậu nành Mỹ, hạn chế nguồn nguyên liệu sản xuất chất gây nghiện fentanyl vào Mỹ và chấm dứt kiểm soát đất hiếm.

Ông chủ Nhà Trắng ngày 20/10 thậm chí bày tỏ thái độ tự tin hơn, nói rằng "tôi nghĩ chúng ta sẽ đạt được thỏa thuận tuyệt vời với Trung Quốc" và "điều đó sẽ thật tuyệt vời cho toàn bộ thế giới".

Rush Doshi, cựu cố vấn về chính sách Trung Quốc dưới thời tổng thống Joe Biden, dự đoán có ba kết quả tiềm năng từ cuộc gặp giữa hai lãnh đạo, gồm "đạt thỏa thuận, không có thỏa thuận hoặc thảm họa". Ông nói Trung Quốc đã trở nên tự tin hơn sau khi ông Trump lùi bước trong đòn thuế trước đó vì Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm.

"Người Trung Quốc cảm thấy họ đã nắm được thóp của ông Trump. Họ tin nếu tiếp tục thúc ép, ông ấy sẽ nhượng bộ", Doshi nói.

Ông Trump tuần này nói rằng Trung Quốc đã "đối xử với chúng tôi bằng sự tôn trọng tuyệt vời" kể từ khi ông lên nắm quyền. Ông thêm rằng "tôi có thể đe dọa họ bằng nhiều cách", nhưng "tôi muốn đối tốt với Trung Quốc".

Đây sẽ là chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ hai của ông Trump. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng mọi thứ vẫn còn quá mơ hồ khi ông lên đường.

"Toàn bộ chuyến đi dường như không có cảm giác chắc chắn ngay từ đầu", Bonnie Glaser, giám đốc điều hành tổ chức German Marshall Fund tại Washington, nói.

Anna Kelly, người phát ngôn của Tổng thống Mỹ, đã trả lời những câu hỏi về kế hoạch của ông Trump bằng cách nói rằng ông "sẽ tham gia các cuộc họp và sự kiện ở châu Á, những sự kiện này sẽ mang lại nhiều thỏa thuận tuyệt vời cho đất nước chúng ta".

Cách tiếp cận của ông Trump với châu Á trong nhiệm kỳ hai đã tập trung vào việc sử dụng thuế quan để điều chỉnh những gì ông mô tả là thương mại không công bằng. Điều đó đã khiến nhiều quốc gia vốn xem Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất cảm thấy lo lắng.

Họ cũng có nhiều lo ngại về cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập, cùng nguy cơ xảy ra bất đồng giữa lãnh đạo hai cường quốc có thể đẩy cả nền kinh tế thế giới vào vòng xoáy nguy hiểm.

"Việc ông ấy xuất hiện ở đó sẽ mang lại chút thiện cảm, nhưng tôi không nghĩ điều đó đủ để xoa dịu những hoài nghi ngày một lớn ở khu vực", Glaser dự đoán.

Michael Green, người từng làm việc trong Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời tổng thống George W. Bush và hiện là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ ở Sydney, cho biết chính quyền ông Trump chưa có chiến lược rõ ràng nào cho châu Á.

"Mọi người đang chờ xem ông ấy sẽ đưa ra những quyết định như thế nào", ông nói.

Tổng thống Donald Trump (phải) gặp người đồng cấp Hàn Quốc Lee Jae-myung tại Nhà Trắng ngày 25/8. Ảnh: AP
Tổng thống Donald Trump (phải) gặp người đồng cấp Hàn Quốc Lee Jae-myung tại Nhà Trắng ngày 25/8. Ảnh: AP

Tuy nhiên, một số người khác lại cho rằng cách tiếp cận của ông Trump đang mang lại kết quả. Anthony Kim, nhà nghiên cứu về các vấn đề kinh tế quốc tế tại tổ chức Heritage Foundation, cho biết Nhật Bản và Hàn Quốc rất muốn làm việc với chính quyền Trump để củng cố quan hệ đối tác. Thông điệp của họ là "hãy ngồi xuống và thảo luận các chi tiết cho một thỏa thuận", Kim nói.

Hàn Quốc, đồng minh của Mỹ ở khu vực, đang đối mặt với thuế quan 15% từ Washington, song Seoul đã từ chối yêu cầu của ông Trump về việc lập quỹ chi trước 350 tỷ USD đầu tư để có thỏa thuận thương mại với Washington.

"Có một số động lực cho các cuộc đàm phán Mỹ - Hàn, nhưng tôi không quá lạc quan, bởi vẫn còn một số bất đồng về quỹ này cần được giải quyết", Wendy Cutler, người từng có hơn hai thập kỷ làm nhà đàm phán thương mại của Mỹ và hiện là phó chủ tịch cấp cao Hiệp hội châu Á, nói.

Tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi sẽ đón tiếp ông Trump tại Tokyo. Để đổi lấy thỏa thuận được ký hồi tháng 7 nhằm giảm thuế quan của Mỹ, Washington đang yêu cầu Tokyo đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ.

Tuy nhiên, Nhật Bản chỉ cam kết rằng 1-2% trong đó là đầu tư trực tiếp, phần còn lại là các khoản vay và bảo lãnh, một điểm bất đồng có thể được đưa ra thảo luận trong cuộc hội đàm giữa hai lãnh đạo. Một chủ đề quan trọng khác là Mỹ có thể yêu cầu Nhật Bản ngừng nhập khẩu khí hóa lỏng từ Nga, nhà cung cấp lớn thứ ba của Tokyo.

Nhật Bản đang trong thời điểm chuyển giao chính trị khi bà Takaichi tuần này trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của đất nước. Bà từng được cố thủ tướng Shinzo Abe, người có mối quan hệ tốt với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu, hậu thuẫn.

Song làm việc được với ông Trump và khiến ông duy trì cam kết với đồng minh "đòi hỏi mức độ tương tác và tin tưởng mà chưa có lãnh đạo châu Á nào có", Green nhận xét.

VietBF@sưu tập