Vòng đàm phán Mỹ–Trung tại Malaysia: Dọn đường cho thượng đỉnh Trump–Tập, “điểm nổ” đất hiếm – phần mềm – thuế 100%
 

Malaysia cuối tuần này: Vòng 5 trước giờ G
Cuối tuần này tại Malaysia, các phái đoàn do Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Đại diện Thương mại Jamieson Greer và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (He Lifeng) dẫn đầu sẽ mở vòng đàm phán thứ 5. Mục tiêu: dọn đường cho cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình vào thứ Năm tuần tới tại Hàn Quốc.

Từ “hưu chiến” đến leo thang: đất hiếm vs công nghệ
Sau hưu chiến thương mại tháng 5 (kéo dài đến 10/11), hai bên lại đấu pháp: Bắc Kinh siết đất hiếm (Trung Quốc kiểm soát khoảng 90% công suất tinh luyện khoáng sản then chốt), Washington mở rộng kiểm soát xuất khẩu công nghệ. Phản ứng lại, ông Trump dọa áp thuế bổ sung 100% lên hàng Trung Quốc và hạn chế xuất khẩu “mọi phần mềm trọng yếu”, thậm chí từng đe dọa hủy gặp nếu không đạt tiến triển.

Bessent: “Lạc quan thận trọng”, mọi phương án trên bàn
Trước khi bay sang Malaysia, ông Bessent nói ông “lạc quan” nhưng không loại trừ bước đi leo thang nếu không “gỡ” được cơ chế đất hiếm của Bắc Kinh. Ông ám chỉ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu diện rộng (từ laptop đến động cơ phản lực), nhấn mạnh nếu có, “sẽ phối hợp cùng các đồng minh G7”. Dù hạ thấp tính lễ nghi của thượng đỉnh (gọi là “pull-aside”), ông kỳ vọng vòng Malaysia sẽ hạ nhiệt không khí trước khi lãnh đạo gặp nhau.

Thông điệp từ Bắc Kinh: “Đối thoại bình đẳng, phản đối tách rời”
Bộ Thương mại Trung Quốc nói hai bên sẽ bàn “các vấn đề then chốt” theo “nhận thức chung quan trọng” đạt được qua điện đàm Trump–Tập giữa tháng 9. Bộ trưởng Vương Văn Đào (Wang Wentao) kêu gọi đối thoại thêm để “tìm cách chung sống đúng đắn”, khẳng định phản đối decoupling.

Dòng thời gian 2025: Thuế ba chữ số – giấy phép đất hiếm – truce 90 ngày

Tháng 4: Thuế ăn miếng trả miếng đẩy mặt bằng thuế song phương lên ba chữ số; Trung Quốc công bố cơ chế cấp phép đất hiếm gây gián đoạn sản xuất ô tô.

Tháng 5 (Geneva): Bessent–Greer–He đàm phán đạt hưu chiến 90 ngày, đưa thuế xuống hai chữ số.

Hè–Thu (London, Stockholm, Madrid): Gia hạn truce, bàn tăng lưu thông đất hiếm. Có lúc căng thẳng cá nhân: Bessent cáo buộc Lý Thành Cương (Li Chenggang) “thiếu tôn trọng”.

Đầu 10: Trung Quốc siết thêm đất hiếm; Mỹ đe dọa thuế 100% và kiểm soát xuất khẩu phần mềm.

Nội dung trọng tâm Malaysia & Thượng đỉnh tuần tới

Đất hiếm: Cơ chế cấp phép/ngoại lệ để ổn định chuỗi cung ứng điện tử, ô tô, bán dẫn.

Công nghệ – phần mềm: Khung kiểm soát xuất khẩu (phối hợp G7).

Nông sản: Đậu tương—Trung Quốc từng tạm ngừng mua vào tháng 5, Mỹ muốn phục hồi cầu.

An ninh – địa chính trị: Trao đổi về chiến sự Nga–Ukraine (năng lượng, dầu khí), dòng chảy ma túy, TikTok US (tiến triển bán tài sản cho nhà đầu tư Mỹ được ông Trump ca ngợi).

Lịch trình của ông Trump: Malaysia (gặp Thủ tướng Anwar Ibrahim, dự tiệc làm việc lãnh đạo ASEAN) → Tokyo (gặp Thủ tướng Sanae Takaichi) → Busan (gặp Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung), phát biểu tại APEC CEO Summit và dự tiệc làm việc lãnh đạo Mỹ–APEC.

Ba kịch bản sau vòng Malaysia

Mini-deal/đình chiến có điều kiện: Bắc Kinh nới đất hiếm theo hạn ngạch/giấy phép; Washington trì hoãn thuế 100% và thu hẹp phạm vi kiểm soát phần mềm.

Leo thang đối xứng: Không đạt nhượng bộ → kích hoạt thuế 100%, mở rộng kiểm soát (phần mềm/động cơ), phản đòn bằng siết sâu đất hiếm.

Quản lý cạnh tranh: Hai bên đóng khung rủi ro, duy trì kênh hotline kinh tế, đàm phán vấn đề-theo-vấn đề.

Doanh nghiệp cần làm gì ngay bây giờ?

Bản đồ chuỗi cung ứng đất hiếm/linh kiện nhạy cảm, chuẩn bị nhà cung cấp thay thế và dự trữ chiến lược.

Rà soát tuân thủ xuất khẩu (software, dual-use), cập nhật mã HS/ECN và hợp đồng điều chỉnh giá theo thuế.

Hedge rủi ro (ngoại hối – hàng hóa), xây scenario planning cho thuế 100% và nghẽn nguyên liệu.

Đa thị trường: Phân tán đơn hàng sang ASEAN/G7 để giảm phụ thuộc đơn lẻ.

Cửa hẹp cho hạ nhiệt, nhưng vẫn có lối
Vòng Malaysia là phép thử liệu Washington–Bắc Kinh có thể đóng băng leo thang ở ba điểm nổ—đất hiếm, phần mềm, thuế 100%—để lãnh đạo bước vào thượng đỉnh với không khí xây dựng. Dù “mọi phương án trên bàn”, cả hai đều có động cơ giữ chuỗi cung ứng vận hành trước mùa cao điểm sản xuất. Một thỏa thuận giới hạn, dù khiêm tốn, vẫn đủ tạo điểm tựa niềm tin cho thị trường—và đó có thể là thành công thực tế nhất lúc này.