VietBF - USA 130 triệu USD “vô danh” trả lương quân nhân giữa lúc chính phủ đóng cửa: Bước ngoặt tiền lệ, rủi ro pháp lý Antideficiency Act?

Khoản hiến tặng chưa từng có tiền lệ
Lầu Năm Góc xác nhận tiếp nhận 130 triệu USD từ một nhà tài trợ ẩn danh—được mô tả là đồng minh của Tổng thống Donald Trump—với điều kiện số tiền này dùng để bù chi trả lương và phúc lợi cho quân nhân trong thời gian chính phủ liên bang đóng cửa. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Sean Parnell nói khoản tiền được nhận theo “thẩm quyền tiếp nhận quà tặng chung” của Bộ Quốc phòng.

Vì sao gây tranh cãi?
Thông lệ tài trợ quân đội phải dựa vào ngân sách công do Quốc hội phê chuẩn. Việc dùng tiền tư nhân để trả lương quân nhân bị xem là lệch quy trình và có thể xung đột pháp luật. Nhiều nghị sĩ phụ trách ngân sách ở cả hai đảng cho biết đang yêu cầu hành pháp cung cấp thông tin chi tiết, song chưa nhận được giải trình.

Nút thắt pháp lý: Antideficiency Act

Văn phòng Thượng nghị sĩ Dick Durbin (lãnh đạo Dân chủ tại Tiểu ban Ngân sách Quốc phòng) hỏi Bộ Quốc phòng việc nhận “quà tặng” này—cùng một số tái phân bổ gần đây—tuân thủ Đạo luật Chống Thâm hụt (Antideficiency Act) hay không.

Chuyên gia ngân sách Bill Hoagland nhận định đạo luật nêu rõ: không thể dùng hiến tặng tư nhân để bù cho khoảng trống do ngưng cấp phát ngân sách. Theo ông, Bộ có thể nhận tiền nhưng không được sử dụng vào mục đích nêu trên.

Một số nghị sĩ Dân chủ cáo buộc chính quyền đã nhiều lần vi phạm đạo luật trong giai đoạn đóng cửa, kể cả quyết định sa thải hàng nghìn nhân viên liên bang.

Nhà tài trợ là ai? Những câu hỏi chưa có lời đáp
Tổng thống Trump nói đây là “một người bạn”, không muốn nêu tên. Trước nghi vấn liên hệ với thực thể/nước ngoài, Nhà Trắng chuyển câu hỏi sang Bộ Quốc phòng và Bộ Tài chính; Lầu Năm Góc lại chuyển ngược về Nhà Trắng; Bộ Tài chính chưa phản hồi. Bộ Quốc phòng gọi đây là đóng góp ẩn danh, chưa nói rõ liệu Quốc hội có được briefing chi tiết hay không.

Lập luận của Nhà Trắng và phản ứng chính trị
Ông Trump ca ngợi khoản tiền như giải pháp lấp thiếu hụt, nhấn mạnh người tặng không muốn ghi công. Trong khi đó, lưỡng đảng đều đòi minh bạch, riêng một số nghị sĩ Dân chủ đặt vấn đề tính hợp pháp. Tranh cãi xoay quanh hai điểm mấu chốt:

Tiền lệ: Nếu chấp nhận dùng tư bản tư nhân để vận hành chức năng công, đâu là ranh giới và cơ chế giám sát?

Chuỗi kiểm soát: Ai bảo đảm không có điều kiện đổi chác hay ảnh hưởng chính sách đi kèm món quà?

Những rủi ro có thể phát sinh

Pháp lý: Sử dụng tiền trái với Antideficiency Act có thể dẫn đến xem xét kỷ luật/hậu quả pháp lý cho cơ quan liên quan.

Quản trị công: Mở cửa cho tư nhân hóa nghĩa vụ nhà nước, tạo tiền lệ không mong muốn trong các kỳ đóng cửa sau.

Niềm tin – minh bạch: Ẩn danh nhà tài trợ làm dấy lên nghi ngờ về xung đột lợi ích và ảnh hưởng chính trị.

Ba kịch bản tiếp theo

Rút lại mục đích sử dụng: Bộ Quốc phòng nhận tiền nhưng không dùng để trả lương, tránh vướng Antideficiency Act; hoàn/tái phân loại theo mục đích khác phù hợp luật.

Tiến hành và bị khiếu nại: Cố dùng tiền cho lương/phúc lợi, dẫn tới khởi kiện/điều tra của Quốc hội hoặc cơ quan giám sát.

Minh bạch & điều chỉnh: Công bố danh tính nhà tài trợ, cam kết không điều kiện, xin ý kiến pháp lý và/hoặc phê chuẩn tạm từ Quốc hội.

Dòng thời gian tóm tắt

Thứ Năm: Tổng thống Trump hé lộ khoản hiến tặng 130 triệu USD từ “một người bạn”.

Thứ Sáu: Lầu Năm Góc xác nhận đã nhận tiền theo thẩm quyền tiếp nhận quà tặng; lưỡng đảng đòi thông tin; lo ngại Antideficiency Act bùng lên.

Tiếp theo: Chờ giải trình hành pháp, ý kiến Bộ Tài chính, và khả năng giám sát/quyết nghị từ Quốc hội.

Khoản 130 triệu USD ẩn danh nhằm trả lương quân nhân trong shutdown đặt ra bài toán tiền lệ: biên giới giữa “tư” và “công” ở đâu khi ngân sách công bị gián đoạn? Cho dù mục tiêu là bảo đảm đời sống quân nhân, mọi bước đi cần bám chặt khung pháp lý, minh bạch tối đa, và—nếu cần—quay về Quốc hội để tránh biến một ý định “cứu nguy” thành lỗ hổng thể chế lâu dài.